ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ: ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ Ε.Ε.;

Η φύση ως μία ζωντανή οντότητα

Παρά την πληθώρα των εθνικών νόμων και των διεθνών συνθηκών με αντικείμενο το περιβάλλον, η φύση εξακολουθεί να καταστρέφεται. Ένας από τους βασικούς λόγους αυτής της καταστροφής είναι ότι η σύγχρονη διεθνής και εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία αντιμετωπίζει τη φύση ως αντικείμενο, υιοθετώντας μια προσέγγιση η οποία στην ουσία δεν την προστατεύει αλλά οδηγεί στην εμπορευματοποίηση των οικοσυστημάτων της. Τα δικαιώματα της φύσης, αμφισβητούν την ισχύουσα ανθρωποκεντρική προσέγγιση και προτείνουν μια ολιστική προσέγγιση η οποία επιτρέπει στους ανθρώπους και τις κυβερνήσεις να στηρίξουν τις ανάγκες της φύσης. Εν ολίγοις, αποσκοπούν στην αναθεώρηση του περιβαλλοντικού πλαισίου αναγνωρίζοντας ότι τα οικοσυστήματα έχουν δικαιώματα ακριβώς όπως και οι άνθρωποι.

Αναγνωρίζοντας δικαιώματα στη φύση

Αρκετές χώρες έχουν ήδη αναγνωρίσει τα δικαιώματα της φύσης στο νομικό τους πλαίσιο ή / και στη νομολογία. Οι πρώτοι νόμοι για τα δικαιώματα της φύσης θεσπίστηκαν το 2006 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) και συγκεκριμένα στην Tamaqua Borough στην Πενσυλβάνια. Τον Σεπτέμβριο του 2008, το Εκουαδόρ έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που ενέταξε τα δικαιώματα της φύσης στο Σύνταγμά της. Το 2010, ο Βολιβιανός νόμος των Δικαιωμάτων της Μητέρας Γης αναγνώρισε τόσο τη φύση όσο και τα οικοσυστήματά της ως κατόχους δικαιωμάτων που ορίζονται στο νόμο. Όσον αφορά τη νομολογία, το 2017, η Ινδία εξέδωσε απόφαση σύμφωνα με την οποία τα ποτάμια Γάγγης και Γιουμάνα είναι νομικά πρόσωπα και το συνταγματικό δικαστήριο της Κολομβίας αναγνώρισε ότι ο ποταμός Ατράτο διαθέτει δικαιώματα προστασίας, διατήρησης, συντήρησης και αποκατάστασης. Τέλος, η Νέα Ζηλανδία έχει αναγνωρίσει τα δικαιώματα της φύσης στη νομολογία της, παρέχοντας νομική προσωπικότητα σε επιλεγμένες εκτάσεις γης και ποταμούς.

Από το 2009, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, με πέντε ψηφίσματα για την «Αρμονία με τη Φύση», έχει ως στόχο να εγκαθιδρύσει μια μη ανθρωποκεντρική προσέγγιση ως προς τη φύση. Επίσης το 2010, κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Λαϊκής Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή και τα Δικαιώματα της Μητέρας Γης, συντάχθηκε η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Μητέρας Γης με την ελπίδα να ψηφιστεί στο μέλλον. Τέλος, τα τελευταία χρόνια, το Δικαστήριο για τα Διεθνή Δικαιώματα της Φύσης προτείνει λύσεις για την αντιμετώπιση των παραβιάσεων των δικαιωμάτων της φύσης από τα κράτη και τις κυβερνήσεις. Φέτος, το Δικαστήριο αυτό θα λάβει χώρα στη Βόννη της Γερμανίας.

 Η κατάλληλη στιγμή για μία νέα εναλλακτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Τα σύγχρονα νομικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αντιμετωπίζουν τη φύση ως αγαθό του οποίου οι ζημίες αποκαθίστανται μέσω ρυθμίσεων στις οποίες τα οικοσυστήματα αποτελούν αντικείμενα και όχι υποκείμενα. Σκοπός των ρυθμίσεων αυτών είναι να προσδιοριστεί το μέγεθος της ζημίας και όχι να την αποτρέψουμε ή / και να την εξαλείψουμε. Οι άνθρωποι ως φορείς δικαιωμάτων είναι εκείνοι που μπορούν να αποδείξουν εάν οι ζημίες έχουν υπερβεί ή όχι τα όρια. Φυσικά, τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι τείνουν να υπερασπίζονται το προσωπικό τους συμφέρον και τις ζημίες που έχει υποστεί η ιδιοκτησία τους. Αντίθετα, τα δικαιώματα της φύσης αναγνωρίζουν τα οικοσυστήματα ως υποκείμενα δικαίου και εξουσιοδοτούν τους ανθρώπους και τις κυβερνήσεις να υπερασπίζονται τα δικαιώματα της φύσης προς όφελος των οικοσυστημάτων. Για παράδειγμα, ένας ποταμός ο οποίος απειλείται με εξαφάνιση θα μπορούσε να έχει έναν νόμιμο κηδεμόνα που θα ενεργήσει για λογαριασμό του κάθε φορά που παραβιάζονται τα δικαιώματά του. Στην περίπτωση αυτή, οι αποζημιώσεις θα χρησιμοποιηθούν ολοκληρωτικά για την αποκατάσταση του ποταμού.

Αρκετές δεκαετίες έχουν περάσει από την θεσμοθέτηση των πρώτων περιβαλλοντικών νόμων και την υιοθέτηση πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ωστόσο, σύμφωνα με τις εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, η καταστροφή του περιβάλλοντος στην ΕΕ συνεχίζεται και η κλιματική αλλαγή είναι πλέον πραγματικότητα. Οι επιπτώσεις είναι και θα είναι τεράστιες όχι μόνο για τα οικοσυστήματα αλλά και  για τον ίδιο τον άνθρωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ελλάδα η οποία πλήττεται τα τελευταία χρόνια από πλημμύρες και πυρκαγιές προκαλώντας τεράστιες καταστροφές αλλά και θύματα. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ΕΕ θα μπορούσε να εμπνευστεί από τις διεθνείς εξελίξεις και να μελετήσει το ενδεχόμενο μίας νέας οδηγίας[i] για την προστασία των δικαιωμάτων της φύσης, καθώς η φύση δεν μας «περιβάλλει» απλά, αλλά είμαστε αναπόσπαστο κομμάτι της.

*Ελεύθερη απόδοση του κειμένου “Rights of Nature: Time to shift the paradigm in the EU?” στα ελληνικά.

Για την αγγλική έκδοση του άρθρου πατήστε εδώ.

Πηγές

Bender Michelle, (2017) We need rights of nature legislation now to protect our home planet, https://www.theecologist.org/blogs_and_comments/commentators/2989107/we_need_rights_of_nature_legislation_now_to_protect_our_home_planet.html

CELDF, (2017) El Heraldo: Rights of Nature Granted to the Atrato River in Colombia, https://celdf.org/2017/05/el-heraldo-rights-nature-granted-atrato-river-colombia/

European Environment Agency, (2016) Key findings – Climate change, impacts and vulnerability in Europe 2016 https://www.eea.europa.eu/publications/climate-change-impacts-and-vulnerability-2016/key-findings

Global Alliance for the Rights of Nature, (2010) Universal Declaration of the Rights of Mother Earth https://therightsofnature.org/universal-declaration/

Herold Kiana, (2017) The rights of nature: Indigenous philosophies reframing law https://intercontinentalcry.org/rights-nature-indigenous-philosophies-reframing-law/

Ito Mumta, (2017) Nature’s rights: a new paradigm for environmental protection, https://www.theecologist.org/essays/2988863/natures_rights_a_new_paradigm_for_environmental_protection.html

Ley de Derechos de la Madre Tierra – Estado Plurinacional de Bolivia (2010), https://www.scribd.com/document/44900268/Ley-de-Derechos-de-la-Madre-Tierra-Estado-Plurinacional-de-Bolivia

Mariqueo-Russell Atus & Rupert Read, (2016) The Rights of Nature must be recognised in law, https://www.theecologist.org/blogs_and_comments/commentators/2987245/the_rights_of_nature_must_be_recognised_in_law.html

Milam Robin, (2013) Rights of Nature and our Responsibilities as Earth Community, https://celebratewcffg.files.wordpress.com/2013/09/rights-of-nature-for-wcffg.pdf

Nature’s rights, Draft Directive ECI for Rights of Nature by Mumta Ito (with special thanks to Colin Robertson and Michelle Perrin­Taillat for their contribution) https://natures-rights.org/ECI-DraftDirective-Draft.pdf

Rights of Nature in Ecuador’s Constitution, (2008) https://therightsofnature.org/wp-content/uploads/pdfs/Rights-for-Nature-Articles-in-Ecuadors-Constitution.pdf

Sheehan Perkins Madeleine, (2017) Rights of Nature movement spreads as India and New Zealand give legal personhood to glaciers and rivers https://www.leonardodicaprio.org/rights-of-nature-movement-spreads-in-india-and-new-zealand/

Sowards Adam, (2015) Should nature have standing to sue? , https://www.hcn.org/issues/47.1/should-nature-have-standing-to-sue

Stone Christopher, (1972) Should Trees Have Standing?, https://iseethics.files.wordpress.com/2013/02/stone-christopher-d-should-trees-have-standing.pdf

World People’s Conference on Climate Change and the Rights of Mother Earth, (2010) Universal Declaration of Rights of Mother Earth https://therightsofnature.org/wp-content/uploads/FINAL-UNIVERSAL-DECLARATION-OF-THE-RIGHTS-OF-MOTHER-EARTH-APRIL-22-2010.pdf

Χρήσιμες πληροφορίες

In 2009, the United Nations General Assembly proclaimed 22 April as International Mother Earth Day. In so doing, Member States acknowledged that the Earth and its ecosystems are our common home. https://www.harmonywithnatureun.org/

Nature’s rights a non-profit organisation with an international network on a mission to establish legal personality and rights for ecosystems and species in law and transform our inner and outer relationship with nature. https://natures-rights.org/

The Earth Law Center (ELC) is a global force of advocates for the Rights of Nature. https://www.earthlawcenter.org/

The Women’s Earth & Climate Action Network, International (WECAN) is a solutions-based, multi-faceted effort established to engage women worldwide to take action as powerful stakeholders in climate change and sustainability solutions. https://wecaninternational.org/pages/rights-of-nature

[i] Η οργάνωση “Nature’s Rights” έχει ήδη συντάξει ένα προσχέδιο οδηγίας της ΕΕ και πρόκειται να δρομολογήσει μια Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών για να προτείνει τα δικαιώματα της φύσης στο νομοθετικό πρόγραμμα της ΕΕ.

Facebook

0

Twitter

Linkedin

email

Print