ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ (Φεβρουάριος 2011)

Προσπαθώντας   να   διερευνήσου­με τις  μελλοντικές τάσεις στην επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων ανακαλύπτουμε διάφορου σημαντικούς παράγοντες που τις επηρεάζουν όπως η αύ­ξηση του  παγκόσμιου πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή, οι μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες, ο περιορισμός των υδατικών αποθεμάτων, οι απαρχαιωμένες υποδομές  και η μεταστροφή της κοινής γνώμης όσον αφορά στη διαχείριση των υγρών αποβλήτων.  Στην παρούσα μελέτη καταγράφονται αναλυτικά οι παράγοντες αυτοί, όπως επίσης και ο ρόλος τους στη διαμόρφωση των μελλοντικών τάσεων στον τομέα της επα­ναχρησιμοποίησης υδάτων.

Στο προσεχές μέλλον οι τάσεις αύξησης του πληθυσμού παγκοσμίως αναμένεται να κο­ρυφωθούν. Σήμερα υπολογίζεται ότι ο μισός πληθυσμός της Γης κατοικεί σε απόσταση με­ταξύ 60 και 20km από την ακτογραμμή, ενώ αναμένεται ο διπλασιασμός αυτού του πληθυ­σμού έως το 2025. Με δεδομένο ότι η αύξηση του πληθυσμού συνοδεύεται και από αντίστοι­χη οικιστική ανάπτυξη, οι παραλιακές περιοχές σε όλο το κόσμο πρόκειται να δεχθούν έντονη οικιστική πίεση. Καθώς οι πόλεις ολοένα και αναπτύσσονται αρχίζουν και καταλαμβάνουν περιοχές απομονωμένες, στις οποίες είναι ήδη τοποθετημένες εγκαταστάσεις βιολογι­κών καθαρισμών. Επιπλέον, όσο περισσότερο κατοικούνται οι περιοχές γύρω από τους βιο­λογικούς καθαρισμούς, τόσο οι αγροτικές καλλιέργειες μετατοπίζονται όλο και πιο μακριά από τις  αστικές περιοχές, με αποτέλεσμα την ανάγκη επέκτασης του αρδευτικού δικτύου για την μεταφορά και διανομή του επεξεργασμέ­νου νερού στις καλλιεργούμενες εκτάσεις.

Η αλλαγή του κλίματος και η αύξηση της στάθ­μης της θάλασσας αναμένεται να επηρεάσουν μεγάλες εγκαταστάσεις βιολογικών καθαρι­σμών, οι οποίες είναι εγκατεστημένες σε παράκτιες περιοχές. Εκτός από την ανάγκη προστασίας των εγκαταστάσεων υγρών αποβλήτων από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η διείσδυση αλμυρού νερού σε συλλέκτες που οδηγούν σε μονάδες επεξεργασίας θα περιορί­σει τις γεωργικές δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης, λόγω των αρνητικών επιπτώσεων της αλατότητας στην ανάπτυξη των φυτών. Ως εκ τούτου, το κόστος διάθεσης του επεξεργασμέ­νου νερού θα ανέβει λόγω της ειδικής επεξεργασίας που θα απαιτείται, εξαιτίας της υψηλής αλατότητας του προς επεξεργασία νερού. Λαμβάνονται υπόψη τα παραπάνω, γίνεται φανερή η σπουδαιότητα των περιφερειακών και υποστηρικτικών μονάδων βιολογικού καθαρισμού, στην διαχείριση των υγρών αποβλήτων.

Η εναλλαγή των καιρικών συνθηκών και η επερχόμενη μείωση της διαθεσιμότητας των υδατικών αποθεμάτων σε πολλές περιοχές του πλανήτη θα αλλάξει πολλές στερεότυπες από­ψεις σχετικές με τη διαχείριση των υδάτων και πιο συγκεκριμένα με την διαχείριση και την επαναχρησιμοποίηση των υγρών λυμάτων. Η λογική της προστασίας και της λελογισμένης χρήσης του πόσιμου νερού με παράλληλη αύ­ξηση της χρήσης του ανακυκλωμένου θα επι­κρατήσουν τα επόμενα χρόνια. Λόγω της ανα­μενόμενης καιρικής αστάθειας αλλά και των ακραίων καιρικών φαινομένων που ολοένα και συχνότερα παρατηρούνται, π διαθεσιμό­τητα πλέον του γλυκού νερού θα παρουσιάσει αυξομειώσεις. Σε πολλές περιοχές, η χρή­ση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων αναμένεται να αποτελέσει τη μοναδική λύση στο πρόβλημα της ανεπάρκειας των υδατι­κών αποθεμάτων και το επεξεργασμένο νερό να διατίθεται ακόμα και για εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων. Σε αυτή τη περίπτω­ση, κρίνεται αναγκαίο ένα αυστηρό νομικό και ελεγκτικό πλαίσιο, το οποίο θα διασφαλίσει την δημόσια υγιεινή και παράλληλα την προ­στασία του περιβάλλοντος.

Παγκοσμίως, ο εξοπλισμός των εγκαταστάσεων των βιολογικών καθαρισμών είναι ξεπερασμένος και σε μεγάλο του ποσοστό χρειάζεται επιδιόρθω­ση ή και αντικατάσταση. Μία από τις πιο σημαντικές αλλαγές που έχει σημειωθεί τα τελευταία 15 χρό­νια είναι η μείωση της ποσότητας του νερού που απορρίπτεται στο σύστημα συλλογής λυμάτων.

Αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αλλαγή των συνηθειών που παρατηρούνται τελευταία ως προς την επαναχρησιμοποίηση των οικια­κών υγρών αποβλήτων. Αυτή η μείωση υγρών αποβλήτων όμως συντελεί στην συσσώρευση στερεάς ύλης στους βιολογικούς καθαρισμούς και την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων μεθανί­ου. Στο μέλλον, το κόστος αποκατάσταση των υφιστάμενων συστημάτων συλλογής θα είναι τεράστιο. Αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ώστε οι εγκαταστάσεις και οι τεχνικές να προσαρμοστούν στις επερχόμενες αλλαγές για να λειτουργήσουν αποδοτικά.

Τα υγρά απόβλητα είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, θρεπτικών στοιχείων και νερού. Λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την παραπάνω φράση (ή τα πλεονεκτήματα της επαναχρησιμοποίησης),σε συνδυασμό με τις καινοτόμες τεχνολογίες και νέες διαδικασίες για την επα­ναχρησιμοποίηση, η μελλοντική ανάπτυξη της επαναχρησιμοποίησης θα κατευθυνθεί προς: 1)την ανάπτυξη και χρησιμοποίηση του ενερ­γειακού περιεχομένου των υγρών αποβλήτων, 2) την ανάκτηση των θρεπτικών στοιχείων των υγρών αποβλήτων, 3) την παραγωγή νερού για διάφορες χρήσεις.

Είναι γνωστό ότι οι μονάδες επεξεργασίας λυμάτων μπορούν να αποτελέσουν αυτόνομες πηγές παροχής ενέργειας. Αυτό που είναι ακόμα σε δοκιμαστικό στάδιο είναι οι βέλτιστες προδιαγραφές των εγκαταστάσεων που απαιτούνται για την ανάκτηση ενέργειας, θρε­πτικών συστατικών και νερού. Νέες τεχνικές αναπτύσσονται και δοκιμάζονται για την ανά­κτηση ενέργειας από τα υγρά απόβλητα συμπεριλαμβανομένης και αυτής από το στερεό υπόλειμμα το οποίο προκύπτει από την επε­ξεργασία. Η εφαρμογή νέων τεχνολογιών στις διεργασίες καθαρισμού των λυμάτων θα αντι­καταστήσουν παραδοσιακές τεχνικές και θα είναι σε θέση να παράγουν υψηλής ποιότητας νερό, η χρήση του οποίου δεν θα περιοριστεί μόνο για αρδευτικούς σκοπούς.

Για να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και τα προ­βλήματα τα οποία περιγράφονται παραπάνω, οι νέες πρακτικές θα πρέπει να είναι σε θέση να ικανοποιήσουν τόσο ποιοτικά, όσο και πο­σοτικά κριτήρια στην διάθεση ανακυκλωμένου νερού. Έτσι, το μέλλον της ανακύκλωσης νερού θα διαμορφωθεί από διάφορους παράγοντες, όπως την εντατική λειτουργία περιφερειακών και αποκεντρωμένων μονάδων επεξεργασίας λυμάτων, την ανάγκη για ανάκτηση θρεπτι­κών ουσιών, ενέργειας και νερού από τα υγρά απόβλητα, τη διαθεσιμότητα προηγμένων τε­χνολογιών για την παραγωγή καλής ποιότητας νερού και τέλος από τη διαθεσιμότητα των υδα­τικών αποθεμάτων, τα οποία θα καθορίσουν και την ποιότητα του παραγόμενου νερού.             

Μια ιδανική δομή πόλης απεικονίζεται στο σχήμα. Όπως φαίνεται στο σχήμα περιφερεια­κά και αποκεντρωμένα συστήματα επαναχρησιμοποίησης μπορούν να εγκατασταθούν όπου είναι αναγκαία η περιφερειακή διανομή επε­ξεργασμένου νερού. Οι περιφερειακές μονάδες χρησιμοποιούνται, έτσι ώστε να αντλήσουν ή να παραλάβουν ανεπεξέργαστα λύματα από κάποιο σημείο συλλογής (μονάδα συλλογής, κτιριακές εγκαταστάσεις συλλογής λυμάτων, οικιακούς συλλέκτες κ.λπ.) και να τα προωθή­σουν στην κεντρική μονάδα καθαρισμού. Απο­κεντρωμένα συστήματα επαναχρησιμοποίησα του νερού είναι αυτόνομες εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση των υγρών αποβλήτων από ένα μεμονωμένο κτίριο, ένα σύμπλεγμα κτιρίων, ή μια μικρή κοινότητα.

Σε αρκετές περιοχές του πλανήτη, εξαιτίας της περιορισμένης διαθεσιμότητας των υδατικών πόρων, εμφανίζεται αυξημένη η χρήση νερού το οποίο προέρχεται από ανακύκλωση υγρών αποβλήτων, κυρίως για αστικούς σκοπούς συμπεριλαμβανομένης και της πόσης. Η χρήση του ανακυκλωμένου νερού ως πόσιμου, είναι απο­τέλεσμα της τεχνολογικής εξέλιξης και τελειο­ποίησης των τεχνολογιών στο τομέα της επεξεργασίας υγρών λυμάτων. Με αυτά τα δεδομένα είναι ξεκάθαρο ότι στο μέλλον θα αναπτυχθεί ένας μεγάλος αριθμός ανταγωνιστικών εφαρμο­γών, με επίκεντρο όχι αποκλειστικά την γεωργία αλλά ένα πλήθος άλλων εφαρμογών.

Πολλά από τα συστήματα διαχείριση των υδατι­κών πόρων αναπτύχθηκαν σε περίοδο την οποία το νερό αποτελούσε αγαθό σε αφθονία και τα πολύ σοβαρά προβλήματα επάρκειας δεν είχαν κάνει ακόμα την εμφάνιση τους. Επίσης και οι βιολογικοί καθαρισμοί επεξεργασίας υγρών αποβλήτων δεν κατέχουν την απαραίτητη αξιο­πιστία ώστε να παράξουν καλής ποιότητας νερό για γενικές χρήσεις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τα πρώτα συστήματα επαναχρησιμοποίησης να επικεντρωθούν στην παραγωγή νερού χαμηλής ποιότητας για αρδευτικούς σκοπούς, ενώ σήμερα η πρόοδος στις διεργασίες επαναχρη­σιμοποίησης επιτρέπει την παραγωγή καθαρού νερού με ποιοτικά χαρακτηριστικά παραπλήσια με αυτά του πόσιμου νερού. Το σίγουρο είναι ότι σε περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται από έλ­λειψη υδάτων και η αξία του νερού είναι υψηλή, οι γεωργικές αρδεύσεις θα έχουν να ανταγωνι­στούν τις υπόλοιπες χρήσεις. Επίσης σε πολλές αγροτικές περιοχές στα βόρεια κλίματα η επαναχρησιμοποίηση νερού για άρδευση μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη μόνο εάν εξασφαλιστεί η αποθήκευση κατά τους χειμερινούς μήνες. Στις εύκρατες περιοχές (όπως η Ελλάδα) η ανάγκη για αποθήκευση πρακτικά δεν υφίσταται, καθώς η άρδευση των αγροτικών περιοχών πραγματο­ποιείται καθ’ όλο τον χρόνο.

Τελικά για την επιλογή βιώσιμων πρακτι­κών διαχείρισης των υδατικών αποθεμάτων (συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής καθαρού νερού από επεξεργασμένα λύματα), θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι τρέχουσες τάσεις και ανάγκες. Μονό τότε θα μιλάμε για ρε­αλιστικές λύσεις.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ S.O.S. (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2010), σ. 17-19.

Facebook

0

Twitter

Linkedin

email

Print