«ΑΝΟΙΞΤΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΑΣ». ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΓΕΩΜΗΧΑΝΙΚΗ (΄Η, ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΓΟΥΩΛ ΣΤΡΗΤ;) (Ιούνιος 2010)

Η Γεωμηχανική και οι τεχνολογίες της εί­ναι, εντελώς άγνωστες στο ευρύ κοινό. Με αφορμή την κλιματική αλλαγή, προτείνονται πλανητικής έκτασης επεμβάσεις είτε στη χημεία των ωκεανών και της στρατόσφαιρας, ή στη ροή της ηλιακής ακτινοβολίας. Δεν στοχεύουν στην αιτία του προβλήματος, αλλά σε κάποιο από τα αποτελέσματα. Δίνουν την εντύ­πωση ότι προσφέρουν άμεση ανακούφιση, αλλά για τις επιπτώσεις δεν μιλά κανείς. Μέχρι την προηγούμενη δεκαετία, η γεωμηχανική εκινείτο στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας, αλλά τώρα υπάρχει μεγάλη κινητικότητα και συνεχώς κατοχυρώνονται διεθνώς νέες πατέντες. Οι κάτο­χοί τους στοχεύουν να κερδίσουν χρήματα από τις πιστώσεις άνθρακα μέσα στα πλαίσια του πρωτοκόλλου του Κιότο. Οι τεχνολογίες της Γεωμηχανικής είναι συνήθως επιθετικές προς τη φύ­ση και όχι συμβιωτικές. Θα αναφερθούμε σε δύο βασικές κατηγορίες:

Α. Διαχείριση ηλιακής ακτινοβολίας

Μερικά παραδείγματα προτάσεων:

•    Ψεκασμός θειούχων ενώσεων στη στρατόσφαιρα ώστε να εμποδίζεται η ηλιακή ακτινο­βολία και να μειώνεται η θερμοκρασία της γης.

•    Διαστημικά μίνι διαστημόπλοια (τρισεκατομ­μύρια) που θα βρίσκονται σε ύψος εκατομμυ­ρίων μιλίων και θα διαμορφώνουν ένα κυλιν­δρικό σύννεφο 60.000 μιλίων κατά μήκος της ηλιακής τροχιάς με στόχο την αποτροπή του 10% της ηλιοφάνειας.

•    Διαστημικοί καθρέπτες. Δίκτυ από λεπτές κλωστές αλουμινίου μεταξύ της γης και του ήλιου.

• Λεύκανση νεφών, δηλαδή ψεκασμός θαλάσσι­ου νερού στα σύννεφα για αύξηση πυκνότη­τας και λεύκανση ώστε να ανακλούν την ηλιοφάνεια μακριά από τη γη.

• Κάλυψη των ερήμων με ανακλαστικό υλικό.

• Κάλυψη των πάγων της Αρκτικής με μονωτι­κό ανακλαστικό υλικό ώστε να μην λειώνουν και ταυτόχρονα να ανακλάται το ηλιακό φως.

Η αποτελεσματικότητα των ως άνω μεθόδων δεν είναι αποδεδειγμένη, οι δε επιπτώσεις στα οι­κοσυστήματα άγνωστες. Δυνατότητα ανάκλησης σχεδόν δεν υφίσταται. Οι προτάσεις διεκδικούν πόρους που θα μπορούσαν να διοχετευθούν στην πρόληψη της κλιματικής αλλαγής, τις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση.

Β. Απομάκρυνση και δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα

Κάποια παραδείγματα προτάσεων:

• Ρίψη μεγάλων ποσοτήτων σιδήρου ή αζώτου κλπ στους ωκεανούς ώστε το φυτοπλαγκτόν να απορροφά περισσότερο (CO2. Αποκαλείται «λιπασματοποίηση» ή εναλλακτικά «γονιμο­ποίηση» των ωκεανών (ocean fertilization).

• Συνθετικά δένδρα που με τη βοήθεια χημικής ουσίας απορροφούν άνθρακα, στη συνέχεια τον μετατρέπουν σε στερεή μορφή ώστε να θαφτεί στο έδαφος.

•  Θάψιμο του διοξειδίου του άνθρακα (αέριο) σε γεωλογικούς σχηματισμούς.

Μερικές από αυτές τις τεχνολογίες χρησιμο­ποιούν μηχανικό τρόπο για την απομάκρυνση CΟ2, άλλες τροποποιούν τη χημική σύσταση των ωκεανών ώστε να απορροφούν περισσότερο CO2 και άλλες επεμβαίνουν στα είδη και στα οικοσυστήματα ώστε να δημιουργήσουν νέες «καταβό­θρες άνθρακα». Οι περισσότερες επεμβαίνουν και τροποποιούν πολύπλοκα οικοσυστήματα χω­ρίς δυνατότητα να προβλεφθούν οι παρενέργει­ες. Η κατακράτηση του άνθρακα γίνεται είτε μη­χανικά ή με βιολογικά μέσα. Και στις δυο περι­πτώσεις, π διάρκεια της ασφαλούς κατακράτησης είναι ως επί το πλείστον άγνωστη.

Μαθητευόμενοι Μάγοι

Γενικά η γεωμηχανική συσπειρώνει πολλούς μαθητευόμενους μάγους. Το 2005, ο κλιματολόγος Yuri Izrael πρότεινε στον πρόεδρο Πούτιν τον ψεκασμό της ατμόσφαιρας με 600.000 τόνους θειούχων ενώσεων ώστε να μειωθεί η παγκόσμια θερμοκρασία. Πολλές εταιρίες και επιστήμονες ασχολούνται με τη «λιπασματοποίηση» ή η «γο­νιμοποίηση» των ωκεανών. Για να δώσουμε ένα παράδειγμα θα αναφερθούμε σε έναν από αυτούς, τον καθηγητή Ian S. F. Jones ιδιοκτήτη της εταιρίας Ocean Nourishment Corporation. Ο Jones «γονιμοποιεί» τις θάλασσες με ουρία (άζωτο). Έχει κατοχυρώσει τη σχετική πατέντα η οποία του αναγνωρίζει ότι με την τεχνική αυτή αφαιρεί διο­ξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Επομέ­νως τώρα επιδιώκει να την εφαρμόσει στις ανοι­κτές θάλασσες ώστε να είναι υποψήφιος για δω­ρεάν πιστώσεις άνθρακα από τον μηχανισμό κα­θαρής ανάπτυξης του πρωτοκόλλου του Κιότο. Τις πιστώσεις άνθρακα θα τις πουλήσει σε άλλους ώστε αυτοί να μπορούν να ρυπαίνουν δηλαδή να μη μειώνουν το διοξείδιο του άνθρακα που εκ­πέμπουν. Δεν αποκλείεται να τις παίξει και στο χρηματιστήριο. Δεν αποκλείεται επίσης στο κον­τινό μέλλον να ανακαλύψουμε έκπληκτοι, ότι η Γουώλ στρήτ είναι εκείνη που καθοδηγεί την πο­λιτική μας για την κλιματική αλλαγή καθώς τα δικαιώματα ρύπανσης που μπορεί να εξασφαλί­σει η γεωμηχανική, αποτελούν μια μεγάλη νέα αγορά για τους χρηματιστές.

Μορατόριουμ;

Βέβαια, εκείνοι οι εφευρέτες που έχουν ασχο­ληθεί ειδικά με τους ωκεανούς υπολόγισαν εν μέρει χωρίς τον ξενοδόχο. Επειδή η «γονιμοποί­ηση» των θαλασσών περιλαμβάνει σημαντικές παρενέργειες για τα οικοσυστήματα, το 2008 στη συνάντηση των επιστημόνων που συμμετέχουν στη Διεθνή Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα που έγινε στη Βόννη, αποφασίσθηκε να υπάρξει μο­ρατόριουμ στις δράσεις «γονιμοποίησης» ωκεα­νών. Αμέσως μετά τη υιοθέτηση του μορατόρι­ουμ, η Γερμανία το παραβίασε κάνοντας σχετικά πειράματα στον Νότιο Ωκεανό. Ακολούθησε διχα­σμός στη Γερμανική κυβέρνηση και τη βουλή. Τέ­λος, η διεθνής κατακραυγή εκ μέρους των ειδι­κών οδήγησε σε επιβεβαίωση του μορατόριουμ για τις χώρες που έχουν υπογράψει την ως άνω Συνθήκη, ειδικά για την τεχνολογία «γονιμοποίησης» θαλασσών. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι ενδιαφερόμενοι θα επανέλθουν δριμύτεροι. Όσο καθυστερεί η λήψη μέτρων που στοχεύουν στην αιτία της κλιματικής αλλαγής, τόσο πιο κον­τά ερχόμαστε στις επιθετικές πλανητικές τεχνο­λογίες της γεωμηχανικής και τις όποιες απρόβλε­πτες επιπτώσεις τους.

Πέρα από τη γονιμοποίηση των ωκεανών, για τις άλλες τεχνολογίες της γεωμηχανικής δεν έχει προς το παρόν υπάρξει κάποιο μορατόριουμ. Έχει όμως πρόσφατα διατυπωθεί -και πάλι από την επιστημονική επιτροπή της Συνθήκης για τη Βιοποικιλότητα- π σχετική πρόταση ολικής απαγό­ρευσης. Το θέμα θα συζητηθεί τον ερχόμενο Οκτώ­βριο από τους εκπροσώπους 193 κρατών-μελών για να ληφθούν οι σχετικές αποφάσεις. Η μάχη θα είναι μεγάλη καθώς αντιτίθεται ο Καναδάς. Επι­πλέον, μην ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογρά­ψει τη Συνθήκη για τη Βιοποικιλότητα. Στην περί­πτωση των «μεταλλαγμένων» το μορατόριουμ στην Ευρώπη άντεξε μόνον 5 χρόνια. Ένας από τους βασικούς λόγους της επιστημονικής ανησυχίας για τη γεωμπχανική όπως και για τους Γ. Τ. Ο. είναι ότι σε περίπτωση αστοχίας, για τις περισσότερες από αυτές τις τεχνολογίες δεν υπάρχει δυνατότητα ανάκλησης μετά την εφαρμογή.

Οι υποστηρικτές

Οι υποστηρικτές της γεωμηχανικής την παρουσιάζουν με διάφορα επιχειρήματα όπως:

•  ως λύση έκτακτης ανάγκης, εφ’ όσον δεν υπάρχει πολιτική βούληση νια την λήψη μέ­τρων που κτυπούν τα αίτια της κλιματικής αλλαγής,

•  επίσης ως λύση έκτακτης ανάγκης καθώς δεν θα έχουμε άλλη επιλογή όταν πλέον η κλιμα­τική αλλαγή θα έχει προχωρήσει περισσότερο και οι επιπτώσεις της θα είναι αισθητά πιο απειλητικές,

•  ως φθηνότερη από την αποτροπή των αιτίων,

•  ως δυνατότητα να εξακολουθήσουμε να ζού­με με την σημερινή σπατάλη ορυκτών καυσί­μων και φυσικών πόρων ώστε να μην αλλά­ξουμε συνήθειες (business as usual). Σε αυτή την κατηγορία έχουν εισχωρήσει πολλοί νεο­φιλελεύθεροι, μεταξύ των οποίων και αρκετοί που επί χρόνια προσπαθούσαν να μας πεί­σουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι αποκύημα της φαντασίας των οικολόγων όπως ο περι­βόητος Λόμποργκ. Ενώ δηλαδή υποστήριζαν σθεναρά το λόμπυ των ορυκτών καυσίμων με τις εκστρατείες τους εναντίον εξοικονόμησης και ΑΠΕ, τώρα ξαφνικά βρήκαν τη μαγική λύ­ση που τους ταιριάζει: τη γεωμηχανική!

Ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών

Οι πατέντες των γεωμηχανικών δεν επικεν­τρώνονται μόνο στο κλίμα. Παράδειγμα ο εφευρέτης…. που αναφέραμε παραπάνω ο οποίος στοχεύει στις πιστώσεις άνθρακα. Τα δικαιώματα της πατέντας του για «γονιμοποί­ηση» της θάλασσας ώστε να απορροφά περισ­σότερο CO2, του δίνουν επιπλέον το δικαίωμα ιδιοκτησίας επί των ψαριών που αλιεύονται στη θαλάσσια περιοχή που εκείνος έχει «γονι­μοποιήσει»! Δηλαδή τα δικαιώματα του επε­κτείνονται σε αγαθό κοινής ιδιοκτησίας -τον αλιευτικό πλούτο- με όλα τα κοινωνικά οικο­νομικά και πολιτικά προβλήματα που αυτό συ­νεπάγεται.

Επίλογος

Η Σουηδική εταιρία προστασίας της φύσης ανέθεσε μια επιστημονική μελέτη[1]  ώστε να ευαι­σθητοποιήσει για τα ρίσκα και την αμφίβολη αποτελεσματικότητα της γεωμηχανικής που τα θεωρεί τεράστιας σημασίας, «ενώ  παραμένει σχεδόν εντελώς άγνωστη στο ευρύ κοινό». Πρέ­πει να γίνουν κατανοητές οι επιστημονικές πο­λιτικές και εμπορικές παράμετροι της προτεινό­μενης τεχνολογίας καθώς πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα οφείλονται στην έλλειψη προφύλα­ξης, τονίζουν οι Σουηδοί. Αντί να γίνει μια προ­σεκτική αξιολόγηση των νέων τεχνολογιών πριν την εξάπλωσή τους, οι εταιρίες και κάποιες κυβερνήσεις είναι έτοιμες «να πηδήξουν στο κενό πριν κοιτάξουν», ενώ οι επώδυνες συνέπειες κτυπούν χρόνια αργότερα. Είναι εκπληκτικό ότι η αξιολόγηση του ρίσκου κάθε τεχνολο­γίας δεν έχει ακόμα ενσωματωθεί στις δια­πραγματεύσεις του ΟΗΕ για το κλίμα. Πρέπει να ενεργοποιηθούμε αλλιώς θα επιλεγούν λύσεις που στο μέλλον θα μετατραπούν σε παγκόσμια προβλήματα. Η κλιματική αλλαγή δεν πρέπει να εξετάζεται απομονωμένη από άλλες πλανητικές κρίσεις, όπως η πείνα η φτώ­χεια η απώλεια ειδών και μείωση βιοποικιλότητας κ.λπ. «Ανοίξτε τα μάτια σας», όλα αυτά συμ­βαίνουν και εξαπλώνονται χωρίς να το ξέρουμε, τονίζει η Σουηδική εταιρεία προστασίας της φύσης.

Μην ξεχνάμε ότι οι πατέντες είναι στα χέρια ιδιωτών, ενώ οι επιπτώσεις είναι δημόσιες και διε­θνείς. Επομένως τίθεται θέμα δημόσιου ελέγχου, αλλά η UΝΕΡ (πρόγραμμα περιβάλλοντος του ΟΗΕ), θεωρεί εξαιρετικά δύσκολο το έργο της παγκόσμιας ρύθμισης της γεωμηχανικής. Πέρα από τις παρενέργειες, οι επιστήμονες της ανωτέ­ρω μελέτης τονίζουν και την πολιτική διάσταση και προτείνουν.

• Ενσωμάτωση διεθνούς αξιολόγησης των τε­χνολογιών στις κλιματικές διαπραγματεύσεις, και

•  μη έγκριση «πιστώσεων άνθρακα» στα πλαί­σια του πρωτοκόλλου του Κιότο για τη γεωμηχανική ώστε να μην διοχετεύονται πολύτι­μοι ερευνητικοί και επενδυτικοί πόροι σε λά­θος κατεύθυνση.

Η κοινωνία των πολιτών αντιδρά με τη διεθνή εκστρατεία «ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ» (Hands off mother earth), στην οποία θα επανέλθουμε.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο ένθετο «Δαίμων της Οικολογίας» της Εφημερίδος «ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ», 6 Ιουνίου 2010, σ. 18-19.

[1] Sweedish Society for Nature Conservation, Report, Retooling the Planet? – climate chaos in the geoengineering age. A report prepared by ETC group.

Facebook

0

Twitter

Linkedin

email

Print