ΤΙ ΚΙΝΕΙ ΤΗΝ «ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»; (Οκτώβριος 2007)

Την πράσινη επιχειρηματικότητα την κινεί αυτό που κινεί κάθε επιχειρημα­τικότητα: το κέρδος. Το κέρδος κινεί και τη βρώμικη επιχειρηματικότητα. Τότε που βρίσκεται το νέο στοιχείο; Το νέο στοι­χείο βρίσκεται στο γεγονός ότι το κέρδος μπορεί κανείς σήμερα να το αναζητήσει και αλλού, σε δραστηριότητες που δεν ρυπαί­νουν. Βρίσκεται επίσης στο γεγονός ότι η βρώμικη παραγωγή έχει φθάσει σε πολλές περιπτώσεις στα όρια της. Η βρώμικη πα­ραγωγή είναι μια μορφή παραγωγής που υ­ποσκάπτει τη βάση που θα της επέτρεπε να συνεχίσει να αναπτύσσεται για λίγο ακόμη ή και για πολύ.

Αντίθετα, η καθαρή παραγωγή έχει ένα διπλό όφελος: α) τη διατήρηση του περι­βάλλοντος και των φυσικών πόρων, και β) αν πιστέψουμε τον Michael Porter, οικονο­μολόγο στο Πανεπιστήμιο του Harvard, την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με την «υπόθεση Porter», περιβάλλον και α­νταγωνιστικότητα δεν είναι αντιθετικές έν­νοιες, αλλά συμπληρωματικές: η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι βάρος, αλλά προϋπόθεση για υψηλή ανταγωνιστικότη­τα. Η αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία αποτελεί έναυσμα για την ανάπτυξη και την εφαρμογή νέων καθαρότερων τεχνολογιών. Η ρύπανση είναι, αντίθετα, ένδειξη οικονο­μικής αστοχίας. Οι προσπάθειες για λιγότε­ρη ρύπανση και υψηλότερα κέρδη στοχεύ­ουν συνεπώς προς την ίδια κατεύθυνση: την αποτελεσματικότερη χρήση των πρώ­των υλών και τον εκσυγχρονισμό του παρα­γωγικού εξοπλισμού.

Η υπόθεση Porter έχει επαληθευτεί ε­μπειρικά σε διάφορες χώρες, ανάμεσα στις οποίες και στη Γερμανία, τη χώρα με την αυστηρότερη νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι γερμανικές επιχειρήσεις τηρούν τους στόχους της αυστηρής περιβαλλοντι­κής νομοθεσίας χωρίς αυτό να μειώνει την υψηλή τους ανταγωνιστικότητα. Πέρα από τα κίνητρα για τεχνολογικό εκσυγχρονισμό και καλύτερη εκμετάλλευση των πόρων, το κόστος για την προσαρμογή των επιχειρή­σεων στις απαιτήσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας αποδείχθηκε αμελητέο, συγκρι­νόμενο με το κόστος για την αντιμετώπιση ου ανταγωνισμού. Μια επιχείρηση που ρυπαίνει ενδέχεται να είναι σήμερα κερδοφό­ρα. Θα είναι όμως και αύριο; Δύσκολο να το εγγυηθεί κανείς στο μεταβαλλόμενο θε­σμικό και οικονομικό περιβάλλον. Λίγοι πλέον είναι αυτοί που θα υποστήριζαν ότι η πορεία της οικονομίας στη σημερινή της τροχιά είναι δυνατόν να συνεχισθεί επ’ ά­πειρο. Και είναι σαφώς λιγότεροι απ’ όσοι ήταν την περασμένη δεκαετία. Γιατί δεν γί­νονται τότε όλοι οι επιχειρηματίες πράσινοι; Το αργά μεταβαλλόμενο θεσμικό πλαίσιο, θα τους αναγκάσει κάποτε να γίνουν. Μακρο-μακροπρόθεσμα βέβαια, σύμφωνα με την πιο αισιόδοξη προοπτική.

Η μεταμόρφωση της από ΒΡ –Βritish Petroleum σε ΒΡ –Βeyond Petroleum είναι ένα παράδειγμα που δείχνει την τάση. Υπο­κρισία; Έστω πως είναι. Μοιάζει όμως με την μεταστροφή του Σαύλου σε Παύλο κατά την πορεία του προς τη Δαμασκό. Όπως ο Σαύλος μετονομάστηκε σε Παύλο για να υ­ποδηλώσει ότι από διώκτης των Χριστια­νών έγινε ο ίδιος Χριστιανός, έτσι και η ΒΡ άλλαξε επωνυμία σε Βeyond Petroleum, για να δηλώσει ότι δεν είναι πια μια εταιρία πετρελαίου. Η ΒΡ ήταν μια εται­ρεία πετρελαίου που μεταμορφώθηκε σε μια εταιρεία παραγωγής ενέργειας και μάλι­στα από ανανεώσιμες πηγές. Αυτό που είχε τελειώσει για το Σαύλο ήταν ο αρχαίος κό­σμος, αυτό που έχει τελειώσει για την ΒΡ εί­ναι ο αιώνας του πετρελαίου. Η μαργαρίτα στο σήμα είναι ένα το «εν τούτω νίκα» της ε­ταιρείας. Διφορούμενο, υποκριτικό, σαγη­νευτικό. Παρά τη μαργαρίτα στο σήμα και την αλλαγή της επωνυμίας, κύρια δραστη­ριότητα της Βeyond Petroleum παραμένει η διανομή και πώληση πετρελαίου.

Οι μεταμορφώσεις τύπου Σαύλου-Παύλου αυξάνονται και πληθύνονται στο χώρο της οικονομίας. Πράσινες (καθαρές, βιολο­γικές) επιχειρήσεις, γνήσιες ή μαϊμού ξεπε­τάγονται παντού σαν τα μανιτάρια. Πώς αυτό; Γιατί τώρα; Πριν από την οικονομία, αυτό που άλλαξε είναι το θεσμικό περιβάλλον που μακροπρόθεσμα ε­πηρεάζει καθοριστικά την μορφή της. Άλλαξε ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγ­ματα. Άλλαξαν οι γνώσεις μας για το καλό και το κακό του πλανήτη και της βιόσφαι­ρας. Άλλαξε η κατεύθυνση των ενισχύσε­ων στην έρευνα και τις επενδύσεις.

Αυτό που επίσης άλλαξε και δεν παύ­ει να αλλάζει είναι η νομοθεσία και η στάση των κυβερνήσεων απέναντι στην αγορά. Η αγορά μπορεί πολλά, αλλά δεν μπορεί τα πάντα. Δεν είναι λίγες οι περι­πτώσεις που η αγορά αστοχεί. Είναι τότε που οι τιμές της αγοράς «δε λένε την οι­κολογική αλήθεια» και χρειάζονται διόρ­θωση. Πώς γίνεται αυτό; Με τη νομοθετι­κή θέσπιση ορίων εκπομπών, με την επι­βολή ενός φόρου στις εκπομπές ρύπων ή με ένα σύστημα εμπορεύσιμων αδειών μεταξύ άλλων. Η νομοθεσία επιβάλλει πρόστιμο σε όσους υπερβαίνουν τα όρια, η φορολόγηση των εκπομπών κάνει συμ­φέρουσα τη μείωσή τους, οι εμπορεύσι­μες άδειες εκδίδονται για έναν εκ των προτέρων καθορισμένο χαμηλότερο όγκο εκπομπών. Όποιος προτιμά να ρυπαίνει πληρώνει πρόστιμα ή φόρους ή αγοράζει άδειες εκπομπών, από αυτούς που προτι­μούν να μειώσουν τις εκπομπές τους αντί να πληρώνουν.

Αυτά στη θεωρία. Πώς όμως μειώνει κανείς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που ευθύνονται για την αλλαγή του κλίματος σε πλανητικό επίπεδο; Οι νομο­θετικές ρυθμίσεις και τα πρόστιμα προκα­λούν δέος. Μένουν η φορολόγηση των εκπομπών και τα συστήματα εμπορεύσι­μων αδειών, που θεωρητικά είναι ισοδύ­ναμα οικονομικά εργαλεία. Η επιβολή ε­νός φόρου στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συζητήθηκε πολύ τη δεκαετία του ’90 σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά τελι­κά δεν εφαρμόστηκε (η λέξη φόρος τρο­μάζει τους πάντες). Οι εμπορεύσιμες ά­δειες συζητήθηκαν λίγο, αλλά εφαρμό­στηκαν προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του Κιότο. Πρόκειται για τη σημα­ντικότερη διορθωτική παρέμβαση στην ευρωπαϊκή αγορά.

Οι επιχειρήσεις βρί­σκονται αντιμέτωπες με μια νέα πραγμα­τικότητα. Η ρύπανση δεν είναι πλέον δω­ρεάν και οι επιχειρήσεις είναι αναγκασμέ­νες να συγκρίνουν το κόστος που συνεπά­γεται η υπέρβαση των ορίων εκπομπών με το κόστος που συνεπάγεται η μείωση της ρύπανσης (ή αντίστροφα: οι επιχει­ρήσεις μετρούν το κέρδος από την μείω­ση των ρύπων και την πώληση των αδει­ών εκπομπών). Και για όσους αμφιβάλ­λουν ακόμη υπάρχει και ο Porter με την αισιόδοξη υπόθεση του.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση «The Economist» που κυκλοφόρησε ως ένθετο στην Εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», τ. Οκτωβρίου 2007, σ. 56.  

Facebook

0

Twitter

Linkedin

email

Print