ΕΘΝΙΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (Αύγουστος 2007)

Εν μέσω καλοκαιριού και πριν την αυγουστιάτικη ραστώνη ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ έδωσε στη δημοσιότητα το σχέδιο κοινής υπουργικής απόφασης για το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο. Η χρο­νική συγκυρία που το σχέδιο αυτό παρουσιάστηκε (πυρκαγιές, καύσωνας, προεκλογική περίοδος…) αλλοιώνει τη συζήτηση επί της ουσίας και τη στρέφει σε λαϊκίστικες φωνές και πανη­γυρισμούς περί νομιμοποίησης αυθαιρέτων.

΄Ετσι οι όποιες καλές ιδέες υπάρχουν στο σχέδιο θα περάσουν απαρατήρητες και μόνο τις καλές προθέσεις των συ­ντακτών του θα φανερώνουν. Η βασική φιλοσοφία του σχεδίου φαίνεται να είναι ότι το περιβάλλον είναι καταναλωτικό αγαθό. Ο δρόμος για την κόλαση τις περισσότε­ρες φορές είναι στρωμένος με κα­λές προθέσεις.

1. Στο σχέδιο γίνεται λόγος για διοικητική ανασυγκρότηση της χώρας με την καθιέρωση μητρο­πολιτικών αυτοδιοικήσεων στα πολεοδομικά συγκροτήματα Αθή­νας και Θεσσαλονίκης και για α­ναβάθμιση του πρώτου βαθμού τοπικής αυτοδιοίκησης με μείωση του αριθμού των ΟΤΑ μέσω ενο­ποίησης τους. Για τη μεγαλύτερη διαρθρωτική αλλαγή που χρειάζε­ται η δημόσια διοίκηση στην κατεύθυνση της προστασίας του πε­ριβάλλοντος δεν γίνεται η παραμι­κρή αναφορά. Η δημιουργία χωριστού Υπουργείου Περιβάλλοντος είναι επιτακτική ανάγκη. Αυτή η ελ­ληνική πρωτοτυπία, όπου ο ελέγ­χων και ο ελεγχόμενος είναι ο ί­διος διοικητικός μηχανισμός πρέ­πει κάποτε να σταματήσει. Το πρό­βλημα δεν λύνεται με γραφικότη­τες τύπου αγροφυλακής – οικολο­γικής αστυνομίας.

2. Το Ειδικό Χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό και η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικής εκτίμησης ουσιαστικά επιτρέπουν την κατα­σκευή εξοχικών – δεύτερων κατοι­κιών με μεγαλύτερους συντελε­στές δόμησης, που σήμερα ισχύ­ουν μόνο για ξενοδοχειακές εγκα­ταστάσεις. Αυτό θα έχει ως αποτέ­λεσμα την καταστροφική ανοικο­δόμηση κυρίως των ακτών. Στα νησιά των Κυκλάδων θα οδηγήσει στην πλήρη τσιμεντοποίηση. Στην Ισπανία που εφαρμόστηκε αυτή η πολιτική μετρούν τώρα τα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που δημιουργήθη­καν. Αντίθετα πρέπει να προβλε­φθούν σχέδια και κίνητρα για αναπαλαίωση εγκαταλελειμμένων παραδοσιακών οικισμών και κτηρίων, που θα γίνουν δεύτερες εξοχικές κατοικίες, ενταγμένες στο πολιτιστικό οικιστικό περιβάλλον με ταυτόχρονη ενίσχυση των πα­ραδοσιακών επαγγελμάτων και της αγοράς τοπικών προϊόντων.

3.  Οι αρχαιολογικοί χώροι, οι περιοχές Natura 2000 και οι πε­ριοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλ­λους αντιμετωπίζονται και προ­στατεύονται από το σχέδιο ως καταναλωτικά αγαθά ή στην καλύτε­ρη των περιπτώσεων ως αναλώ­σιμο τουριστικό κεφάλαιο. Η υιο­θέτηση από την ελληνική πολιτεία της Σύμβασης για το Τοπίο, του Συμβουλίου της Ευρώπης (19.7.2000) για μια ακόμη φορά παρα­πέμπεται στις ελληνικές καλένδες. Η αειφορία μπορεί ως λέξη να α­ναφέρεται αρκετές φορές στο κεί­μενο (έστω και με χρονικό ορίζο­ντα τα 15 χρόνια), πουθενά όμως δεν υπάρχουν πολιτικές και πρα­κτικές που να οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση.

4. Στο σχέδιο αναφέρονται γενι­κά οι αρχές της βιοκλιματικής αρ­χιτεκτονικής, δεν υπάρχει όμως καμιά δέσμευση για ένταξη των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού στον ΓΟΚ. Χρειάζεται εσπευσμένη εφαρμο­γή της κοινοτικής οδηγίας 2002/91 για την ενεργειακή από­δοση των κτηρίων. Όλα τα κρατι­κά κτήρια, υπουργεία, σχολεία, υ­πηρεσίες κοινής ωφέλειας, δημό­σιες υπηρεσίες να κάνουν πρόγραμμα μελέτης κατανάλωσης ε­νέργειας και νερού. Τα κράτος να μην νοικιάζει κτίρια που δεν ενσω­ματώνουν τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού και της εξοικονόμησης ενέργειας.

5. Πρώτη προτεραιότητα στον τομέα της ενέργειας πρέπει να εί­ναι η μείωση της κατανάλωσης η­λεκτρικής ενεργείας. Πρέπει εξ άλ­λου να προγραμματιστεί και η μεί­ωση της ενέργειας, που παράγεται από στερεά και υγρά καύσιμα και η αντικατάστασή της από ανα­νεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Βασική αρχή πρέπει να είναι η ε­γκατάσταση των ΑΠΕ κατ’ αρχήν σε περιοχές όπου υπάρχει υψηλή κατανάλωση ενέργειας σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώ­νει». Στη συνέχεια να επιλέγονται και άλλες περιοχές με το κατάλλη­λο δυναμικό πεδίο. Δεν πρέπει ό­μως να καταστρέφονται απλώς λόγω ύπαρξης επενδυτικού ενδια­φέροντος, περιοχές Νatura, ιδιαι­τέρου φυσικού κάλλους και πολι­τιστικής κληρονομιάς, που δίκαια δημιουργούν αντιδράσεις των κα­τοίκων και δυσπιστία στις ανανεώ­σιμες πηγές ενέργειας (Σκύρος, Σέριφος…).

6. Αναφέρεται το σχέδιο στον περιορισμό της εκτός σχεδίου δό­μησης και όχι στην κατάργησή της. Είναι το σημείο αυτό που προξένη­σε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, γιατί λίγο πολύ όλοι οι ΄Ελληνες και Ελληνίδες είναι μπλεγμένοι σε αυτή τη διαδικασία. ΄Ετσι όπως διατυπώνεται και με την επισήμανση που ακολουθεί ότι θα γίνει άμεση ένταξη στο σχέδιο των περιοχών με μεγάλες οικιστικές πιέσεις, περισσότερο με έμμεση υπόσχεση προεκλογικού τύπου νομιμοποίησης των αυθαιρέτων μοιάζει. Το σχέδιο δεν λύνει το πρόβλημα των οικοδομικών συνεταιρισμών, και η λύση του προβλήματος δεν είναι άλλη από τη διάλυσή τους, ούτε λύνει το πρόβλημα με όσα δάση είναι διακατεχόμενα ή ιδιωτικά και στηρίζονται σε τίτλους ιδιοκτησίας αμφίβολης νομιμότητας. Χαρακτηριστικό είναι η επίκληση τίτλων ιδιοκτησίας από τη βυζαντινή εποχή (η Μονή Βατοπεδίου από το Νικηφόρο Βοτανειάτη) ή την οθωμανική εποχή (η Μονή Πεντέλης ισχυρίζεται ότι της ανήκει όλο το βουνό και οι τίτλοι ιδιοκτησίας κάηκαν κατά την εκστρατεία του Ομέρ Βρυώνη το 1827). ΄Ολη αυτή η συζήτηση μοιάζει εν τω μεταξύ στο κενό, όταν το κτηματολόγιο καρκινοβατεί και το δασολόγιο δεν έχει ακόμη γίνει. Πρέπει επιτέλους να ξέρουμε τι μας ανήκει, τι όχι, τι είναι δάσος, πού είναι δάσος, τι είναι δασική έκταση, πού είναι η δασική έκταση, ποιες χρήσεις γης επιτρέπονται και που.

7. Οι κλιματικές αλλαγές, η αποψίλωση του πράσινου, η ερημοποίηση, η αλόγιστη χρήση αρχίζουν να κάνουν το νερό αγαθό πολύτιμο. Χρειάζεται λοιπόν να προχωρήσουν άμεσα μέτρα, που να στοχεύουν στην ανάκτηση του κόστους αρδευτικού νερού από τους χρήστες, σύμφωνα με την Κοινοτική Οδηγία Πλαίσιο για το Νερό 2000/60 και αυστηρός έλεγχος των παράνομων γεωτρήσεων που θέτουν σε κίνδυνο τον υδροφόρο ορίζοντα σε διάφορες περιοχές της χώρας. Χρειάζεται πολιτική βούληση να προχω­ρήσουν οι ενέργειες για την ανακύ­κλωση και επαναχρησιμοποίηση του νερού, ιδιαίτερα στις πόλεις και τα νησιά, για την εξοικονόμηση του πολύτιμου πλέον αυτού φυσικού πόρου. Το νερό που παράγεται από το βιολογικό καθαρισμό στην Ψυτάλλεια πετιέται στη θάλασσα.

Ότι η χώρα κινείται σε ρυθμούς προεκλογικούς είναι γνωστό. Μέσα σε αυτό το προεκλογικό κλίμα ε­ντάσσεται και το σχέδιο εθνικού χωροταξικού. Κλείνει το μάτι πονη­ρά σε πολλούς. Στα οικονομικά συμφέροντα που θα παράγουν η­λεκτρικό ρεύμα από λιγνίτη, παρά τη μεγάλη επιβάρυνση του περιβάλλοντος, στους εργολάβους που καραδοκούν για να εκμεταλλευ­τούν το ειδικό χωροταξικό για τον τουρισμό και τη βιομηχανία, στους βιομηχάνους της εξόρυξης που θα μπορούν να επεκτείνουν τις εξορύ­ξεις τους και μέσα σε περιοχές Νatura, στα μικρά και μεγάλα συμ­φέροντα. Και είναι κρίμα να βλέπεις να καίγονται έτσι άδοξα κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες, που περιλαμ­βάνονται σκόρπια μέσα στο κείμε­νο.

Τελικά η ιδέα να παραδώσουμε την προστασία του περιβάλλοντος, της ποιότητας της ζωής μας στα ι­διωτικά συμφέροντα, που οδήγη­σαν και στην προσπάθεια για ανα­θεώρηση των άρθρων 24, 100 και 117 του Συντάγματος, είναι η κε­ντρική ιδέα και αυτού του σχεδίου.

 

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Η ΑΥΓΗ» στις 5 Αυγούστου 2007, σ. 9.