Η ΕΞΕΛΙΣΣΟΜΕΝΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΕ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΝΑΙΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (Οκτώβριος 2006)

Οι τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αι­ώνα χαρακτηρίστηκαν -μεταξύ των άλλων γεγονότων- και από την εμφάνιση μιας παγκόσμιας τάσης αύ­ξησης των ακραίων καιρικών φαινομέ­νων. Τα φαινόμενα αυτά κόστισαν στην ανθρωπότητα χιλιάδες ζωές και δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Από περι­βαλλοντικής πλευράς, αυτή η περίοδος χαρακτηρί­ζεται από σπουδαίες αλλαγές στη σύστα­ση της ατμόσφαιρας, οι περισσότερες από τις οποίες αποδεδειγμένα έγιναν με την παρέμβαση του ανθρώπου. Έχει αποδειχθεί π.χ. ότι αυξάνουν σχεδόν μονότονα και με ανησυχητικό ρυθμό οι συγκεντρώ­σεις αερίων που ρυθμίζουν τη θερμοκρα­σία της ατμόσφαιρας και της υδρόσφαιρας του πλανήτη, όπως π.χ. το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο. Από μετρή­σεις εγκλωβισμένου αέρα σε φυσαλίδες μέσα στους πάγους προέκυψε ότι, ενώ κα­τά τα τελευταία 400.000 χρόνια το διοξεί­διο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα παρέ­μεινε σχεδόν σταθερό με συγκέντρωση πε­ρίπου 280 μέρη σε κάθε εκατομμύριο μο­ρίων αέρα (ppm), τώρα έχει ξεπεράσει τα 360 ppm. Ο ρυθμός αύξησης είναι περί­που 0,5% το χρόνο. Το ίδιο ισχύει και για το μεθάνιο που από τα 0,7 ppm του πα­ρελθόντος βρίσκεται σήμερα στα 1,7 ppm, με ρυθμό αύξησης που πλησιάζει το 1% το χρόνο.

Η συνεισφορά του ανθρώ­που στα αέρια του θερμοκηπίου οφείλεται στις πάσης φύσεως δραστηριότητες, τις μεταφορές, την παραγωγή ηλεκτρικής ε­νέργειας, τη βιομηχανία, την κτηνοτρο­φία, κ.λπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετα­ξύ των κρατών υπάρχει μεγάλη ανισότητα στη συνεισφορά κάθε κράτους στην αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου. Το ζήτημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι υπάρχουν ταχύτατα αναπτυσσόμενες οικο­νομίες, η συνεισφορά των οποίων σε αυ­τές τις εκπομπές αναμένεται να αυξηθεί δραματικά στις προσεχείς δεκαετίες, με κραυγαλέο παράδειγμα εκείνο της Δημο­κρατίας της Κίνας. Το διοξείδιο του άνθρακα συμμετέχει στο συνολικό ανθρωπογενές φαινόμενο του θερμοκηπίου περίπου κατά 60% και το μεθάνιο κατά 20%. Βεβαίως, υπάρχει και το φαινόμενο του θερμοκηπίου από την ίδια τη φύση, το οποίο εξασφαλίζει μια μέση θερμοκρασία του πλανήτη μας περίπου 15˚ C, το οποίο υπήρχε α­νέκαθεν. Είναι προφανές ότι υπάρχει άμε­ση ανάγκη μείωσης ή και σταθεροποίη­σης των επιπέδων των θερμοκηπικών αε­ρίων στην ατμόσφαιρα. Το Πρωτόκολλο του Κιότο δεν επαρκεί από μόνο του σήμερα για να σταθεροποιήσει την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Η προβλεπόμενη εξέλι­ξη των πραγμάτων, μέσα στα προσεχή έ­τη, φαίνεται δυστυχώς ότι θα εντείνει την ανάγκη απεξάρτησής μας από τα ορυκτά καύσιμα, γι’ αυτό άλλωστε και οι ανανεώ­σιμες πηγές ενέργειας βρίσκονται υψηλά στους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εθνική έκθεση για το ανα­μενόμενο επίπεδο διείσδυσης των ΑΠΕ, για το έτος 2010, δυστυχώς επικεντρώνεται κυρίως στο αιολικό δυναμικό, κατά μικρό ποσο­στό στη βιομάζα (η καύση της οποίας άλ­λωστε συνεισφέρει στο φαινόμενο του θερ­μοκηπίου), στα μικρά υδροηλεκτρικά έργα και κατά ένα επίσης μικρό ποσοστό στα φωτοβολταϊκά. Οι υφιστάμενες εγκαταστά­σεις ΑΠΕ (μαζί με τα μεγάλα υδροηλεκτρι­κά) έχουν συνολικώς ισχύ περίπου 4 GW (γιγαβάτ), από τα οποία τα 0,7 GW προέρ­χονται από το αιολικό δυναμικό, ενώ πρα­κτικά η γεωθερμία απουσιάζει. Η απουσία της γεωθερμίας από τις ΑΠΕ για τη χώρα μας αποτελεί μέγα πλήγμα και αυτό, διότι υπάρχει διαπιστωμένο και έτοιμο γεωθερ­μικό δυναμικό και μάλιστα αναπτυγμένη και έτοιμη τεχνολογία για τις διάφορες χρήσεις του, όπως π.χ. για την ηλεκτροπα­ραγωγή, για την παραγωγή υδρογόνου, για τη θέρμανση οικισμών και κτιρίων, για τη θέρμανση θερμοκηπίων και ξηραντηρίων, για τις ιχθυοκαλλιέργειες, κ.λπ. Ση-μειώνεται εδώ ότι από τα υπάρχοντα γνω­στά κοιτάσματα, που αποτελούν μόνο μι­κρό ποσοστό του πραγματικά διαθέσιμου συνολικού γεωθερμικού δυναμικού, μπο­ρούν να καλυφθούν σε πρώτη φάση και τάχιστα οι ενεργειακές ανάγκες της χώρας μας σε θέρμανση που θα ισοδυναμούσαν με περισσότερο από 5% του καταναλισκο­μένου πετρελαίου ή 10% του φυσικού αε­ρίου το 2020.

Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί και στην ανάγκη στροφής της χώρας μας στις τεχνολογίες παραγωγής υδρογό­νου, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει μία σοβαρή διέξοδο στο ενεργειακό μας πρόβλημα, δεδομένης της παραγωγής του και από τη γεωθερμία. Το γεωθερμικό δυ­ναμικό είναι συνάρτηση τόσο της θερμο­κρασίας όσο και της παροχής όγκου ρευ­στού ανά γεώτρηση. Συγκεκριμένα, η ηλε­κτροπαραγωγή υδρογόνου από τη γεω­θερμία απαιτεί ρευστά θερμοκρασίας άνω των 85° C, πράγμα το οποίο ικανοποιείται στην Ελλάδα σε διάφορα πεδία, τα γνω­στότερα των οποίων βρίσκονται στη Μή­λο, στην Κίμωλο, στη Νίσυρο, στη Λέσβο, στη Σαντορίνη, στη Σαμοθράκη, στη Χρυ­σούπολη Καβάλας και αλλού. Σε περίπτω­ση που οι γεωτρήσεις γίνουν σε βάθος με­γαλύτερο των 1.000 μ., οι περιοχές με υ­ψηλή θερμοκρασία και ικανοποιητική πα­ροχή ρευστών είναι σημαντικά πολλαπλά­σιες. Με εξαίρεση την Ιταλία και την Ισλανδία, οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώ­πης και οι γειτονικές μας, π.χ. η Τουρκία, μολονότι έχουν φτωχότερο γεωθερμικό δυναμικό από εκείνο της Ελλάδας, έχουν αναπτύξει ήδη τη γεωθερμία, όπως προ­κύπτει από τις σχετικές εκθέσεις της λεγο­μένης «πράσινης ενέργειας».

Η χρήση του υδρογόνου, ως αερίου κίνησης, αλλά και ως αερίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα βοηθήσει σημα­ντικά στην απεξάρτησή μας τόσο από το πετρέλαιο όσο και από το φυσικό αέριο και θα μειώσει τις οικονομικές μας υπο­χρεώσεις που απορρέουν από το Πρωτό­κολλο του Κιότο, με τις όποιες συνέπειες έχει αυτό στην εθνική μας οικονομία. Οι μειώσεις που προβλέπει το Πρωτόκολλο του Κιότο μπορούν να επιτευχθούν στη χώρα μας με μία ορθή στρατηγική εξοικο­νόμησης ενέργειας και μία ορθή μακρο­πρόθεσμη στρατηγική για τη μετάβαση σε οικονομία κατά το δυνατόν απεξαρτημένη από το πετρέλαιο και τον άνθρακα. Φωτει­νό παράδειγμα σε αυτή την κατεύθυνση έ­χει δώσει η Ισλανδία. Η στρατηγική της είναι να ανεξαρτητοποιηθεί από το πετρέ­λαιο πλήρως το έτος 2010. Η Σουηδία ή­δη τοποθετεί την απεξάρτησή της μετά το 2020. Εκτός όμως των ανωτέρω, η χώρα μας, όπως και άλλες χώρες της ανατολι­κής Μεσογείου, λόγω της ηλιοφάνειας και της χαρακτηριστικής ποιότητας της ατμό­σφαιρας αποτελούν πηγές υδροξυλίου, μίας ρίζας που υπάρχει στην ατμόσφαιρα και έχει την εκπληκτική ικανότητα να εξουδετερώνει το μεθάνιο, ένα από τα αέ­ρια του θερμοκηπίου. Αυτό το γεγονός θα έπρεπε να το εκμεταλλευθεί η χώρα μας, ώστε να μειώσει τα επίπεδα των εκπο­μπών έστω και κατά ένα μικρό ποσοστό, κατά εκείνο δηλαδή που αναλογεί στις εκ­πομπές του μεθανίου στην περιοχή μας.

Απαιτείται λοιπόν χάραξη συνολικής νέας στρατηγικής, η οποία εκτός της αλ­λαγής της νομοθεσίας θα αφυπνίσει τα γεωθερμικά μας πεδία από την αδράνεια στην οποία έχουν περιέλθει. Η αδράνεια αυτή οφείλεται στον κακό τρόπο εκμετάλ­λευσης των γεωθερμικών πεδίων και στην κακή επικοινωνία με τις τοπικές κοι­νότητες, η οποία έδωσε στους κατοίκους την εντύπωση ότι η γεωθερμία δημιουρ­γεί περιβαλλοντικά προβλήματα. Οι πιλο­τικές αυτές εγκαταστάσεις που έγιναν, ε­πιβάρυναν την εθνική οικονομία, σε αντί­θεση με άλλες χώρες στις οποίες η γεω­θερμία από καιρού παράγει ενέργεια. Ενδεικτικά θα πρέπει να αναφερθεί ότι η βιομηχανία των ΗΠΑ παράγει σήμερα 2.000 μεγαβάτ ηλεκτρικής παραγωγής ή περίπου 650 μεγαβάτ ενέργειας για θέρ­μανση. Οι δε εταιρείες, οι οποίες ασχο­λούνται με το θέμα αυτό είναι οικονομι­κής επιφανείας της τάξεως του 1,5 δισ. δολαρίων κατ’ έτος, ενώ οι προβλέψεις του DOE των ΗΠΑ για την εξέλιξη της γε­ωθερμικής ισχύος παγκοσμίως υπολογί­ζεται στα 25 δισ. δολάρια. Εκτός της Ιτα­λίας που ξεχωρίζει, σημαντικά γεωθερμικά προγράμματα αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή και στην Τουρκία, η οποία σε πολ­λές περιοχές προσφέρει δωρεάν γεωθερ­μική ενέργεια για τον κλιματισμό 7.500 κατοικιών, ενώ μία μόνο τουρκική εται­ρεία διαφημίζει ότι έχει εγκαταστήσει 41 συστήματα για τη θέρμανση 300.000 κα­τοικιών στην Τουρκία. Αντίστοιχες δρά­σεις έχουν γίνει και από την ΠΓΔΜ και α­πό άλλες γειτονικές χώρες.

Θα πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι οι άλ­λες πηγές ενέργειας, όπως οι παλίρροιες και το τεράστιο αιολικό δυναμικό της χώ­ρας μας, το οποίο αυτή τη στιγμή, όπως και τα φωτοβολταϊκά, είναι σχεδιασμένα να παράγουν μόνο ηλεκτρισμό, ενώ θα μπορούσαν να παράγουν και υδρογόνο. Αυτό υποστηρίζεται και από το πρόσφατο πιλοτικό πρόγραμμα του ΚΑΠΕ παραγω­γής υδρογόνου από αιολική ενέργεια, το οποίο μπορεί να είναι σε τόσο μεγάλη ε­πάρκεια, ώστε να κινήσει ένα σημαντικό ποσοστό των αστικών συγκοινωνιών της χώρας. Η μετατροπή των λεωφορείων σε υδρογονοκίνητα είναι μία πάρα πολύ εύ­κολη ιστορία, όπως απέδειξε η Γερμανία στο αεροδρόμιο του Μονάχου, αλλά και άλλες χώρες, οι οποίες έχουν παράδοση στη βιομηχανία του αυτοκινήτου.

Απαιτείται επειγόντως πραγματική α­ναβάθμιση της ελληνικής νομοθεσίας, πέ­ραν της υφισταμένης, ώστε να ενθαρρύνο­νται οι επενδυτές, π.χ. με επιδότηση επεν­δύσεων για ηλιακή ή γεωθερμική ψύξη και θέρμανση σε ξενοδοχεία και βιομηχα­νίες, φορολογικά κίνητρα για ιδιώτες που θα θελήσουν να θερμάνουν το σπίτι τους είτε από γεωθερμία είτε από τον ήλιο, κί­νητρα που υπάρχουν σε πάρα πολλές χώ­ρες (ΗΠΑ, Γερμανία, Κύπρο, κ.λπ.).

Συμπερασματικά, η χώρα μας θα μπο­ρούσε να συμπεριληφθεί μέσα στον κατάλο­γο των «εμιράτων» του υδρογόνου, με πρώ­το φωτεινό παράδειγμα την περίπτωση της Ισλανδίας και να απεξαρτοποιηθεί από τον μαύρο χρυσό και το κάρβουνο μέσα σε ένα χρονικό ορίζοντα ολίγων ετών.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση με τίτλο «Ο πλανήτης… φλέγεται» της Εφημερίδας Η Καθημερινή-THE Economist τον Οκτώβριο του 2006 (τεύχος 32).

Facebook

0

Twitter

Linkedin

email

Print