Η ΥΠΕΡΔΟΜΗΣΗ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΕΙ ΤΟ ΑΙΓΑΙΟ (Ιούλιος 2007)

Στον τόπο μας η έλλειψη στρατηγικού σχεδια­σμού και θεσμοθέτησης περιβαλλοντικών κα­νόνων οδήγησε στην ανάλωση φυσικών πό­ρων απαράμιλλης αισθητικής και περιβαλλο­ντικής αξίας ή ακόμα χειρότερα σε μη αναστρέψιμη οικολογική καταστροφή, όπως αυτή των τελευταίων ημερών που η χώρα απ’ άκρου εις άκρον πυρπολή­θηκε με ευθύνη της επίσημης ανοχύρωτης πολιτείας.

Η τελευταία εικοσαετία υπήρξε η περίοδος που αυξήθηκε θεαματικά το κατά κεφαλήν εισόδημα των νησιωτών μέσω του τουρισμού. Κατά γενική πα­ραδοχή, στις μέρες μας τα νησιά πρώτης τουριστικής ταχύτητας έχουν φτάσει στο μέγιστο όριο της φέ­ρουσας οικιστικής τους ικανότητας.

Η τουριστική έκρηξη πλημμύρισε το νησιωτικό το­πίο με κτίσματα ενιαίας και απρόσωπης αρχιτεκτο­νικής που ξεφύτρωσαν βιαστικά προκειμένου να ε­ξυπηρετήσουν την αυξανόμενη τουριστική ζήτηση. Εξαίρετοι αρχιτεκτονικά οικισμοί αλλοιώθηκαν και το τοπίο υπέστη μη αναστρέψιμη καταστροφή. Νησιά οικοδομήθηκαν μαζικά και ομοιόμορφα αρχής γενομένης από τις παράκτιες ζώνες.  Έννοιες πανάρχαιες, όπως κτήμα, αμπέλι, χωράφι, βοσκότοπος, έχουν αντικατασταθεί από τη μαγική έννοια «οικόπεδο», ενώ το κύριο αίτιο της κατα­στροφής, οι παραθεριστικές κατοικίες, καταλαμβά­νουν με ραγδαίους ρυθμούς τους εναπομείναντες ε­λεύθερους χώρους. Ποιο θα είναι, λοιπόν, το τουρι­στικό προϊόν που θα προσφέρεται στο άμεσο μέλλον στα υπερδομημένα ελληνικά νησιά; Δυστυχώς, η οργανωμένη πολιτεία παραμένει ά­βουλη και η αδράνεια είναι η μόνη της δράση. Η ορ­γανωμένη αντίδραση συγκεκριμένων συμφερόντων στη σκέψη και μόνο της θεσμοθέτησης χωροταξικού σχεδίου οδηγούν τις φοβισμένες τοπικές εξουσίες σε ακινησία. Σαφώς την κύρια ευθύνη έχει η κε­ντρική πολιτεία, αλλά εξίσου ευθύνονται οι τοπικές κοινωνίες καθώς και μεμονωμένοι πολίτες. Ο τουρισμός αποτελεί πλέον για τα νησιά τη μο­νοσήμαντη πηγή πλούτου. Ο σύντομος χρόνος απόκτησης εισοδήματος έγινε ελκυστικός παράγοντας για τους πολίτες που η ενασχόλησή τους στο παρελ­θόν ήταν προσανατολισμένη και σε άλλους παρα­γωγικούς τομείς της οικονομίας, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφή, η μελισσοκομεία, η αλιεία. Η σωστή, διαχείριση του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος αποτελεί πλέον προϋπόθεση για τη μακροπρόθεσμη αειφόρο ανάπτυξη.

Σήμερα η αποκατάσταση της χαμένης ισορροπίας του φυσικού με το ιστορικά δομημένο περιβάλλον είναι δύσκολη, δεν είναι όμως ακόμα ακατόρθωτη. Απαιτούνται αποφάσεις που θα διαμορφώσουν μια νέα πολιτική προκειμένου να ανατραπεί η οριστική αλλοίωση του νησιωτικού τοπίου που θα επιτρέψει τη διατήρηση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας των νη­σιών σε βάθος χρόνου.

Η καταστροφή που απειλεί τα ελληνικά νησιά έχει ονοματεπώνυμο. Είναι η εκτός σχεδίου δόμηση! Συνεπώς, πρέπει -έστω στο παρά πέντε- να χωροθετηθούν με φειδώ, στο πλαίσιο του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, οι περιοχές μελλοντι­κών επεκτάσεων των οικισμών, να διαφυλαχθεί το τοπίο που τους περιβάλλει και να υπάρξει καθορι­σμός των αδόμητων χώρων. Υπ’ αυτήν την έννοια τα πρόσφατα εξαγγελθέντα χωροταξικά σχέδια του ΥΠΕΧΩΔΕ για τον Τουρι­σμό και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας δεν είναι απλώς άκαιρες, αλλά και άκρως επικίνδυνες. Χρέος μας είναι να μην επιτρέψουμε αυτόν τον καταστροφικό σχεδιασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ και να ε­νεργοποιηθούν φορείς και πολίτες για:

-Την αναχαίτιση της υπερδόμησης του νησιωτικού τοπίου για να διατηρηθεί  η φυσιογνωμία του.

– Τον προσδιορισμό μέσω χωροταξικού σχεδιασμού των δράσεων που ακόμα μπορούν να προστεθούν στη μικροκλίμακα ενός νησιού.     

-Τον προσδιορισμό της φέρουσας ικανότητας κάθε νησιού για τουριστική, οικοδομική και αιολική εκμετάλλευση.

-Την εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων για τη διατήρηση του πρωτογενούς τομέα -γεωργία, κτηνοτροφία– και καθετοποίηση των προϊόντων τους.

-Τον περιορισμό της οικοδομικής δραστηριότητας στις εκτός σχεδίου περιοχές μόνο για τις ανάγκες του πρωτογενούς τομέα. Για κάθε άλλη δράση θα απαγορεύεται αυστηρά και ιδίως για την παραθεριστική κατοικία, κύρια αιτία της καταστροφής.

Υποχρεούμαστε να μην προτάσσουμε το πρόσκαι­ρο ατομικό συμφέρον έναντι του συλλογικού. Στο κυκλαδικά τοπίο το κτίσμα «κρύβεται» στη γη, αναδεικνύοντάς την. Στα χρόνια μας έχουμε αντιστρέ­ψει αυτόν τον πανάρχαιο κανόνα, καθώς τα φαντα­χτερά και ματαιόδοξα κτίρια αναδεικνύονται ξεδιάντροπα, καλύπτοντας σιγά σιγά και την τελευταία σπιθαμή γης. Προτού είναι αργά, οφείλουμε να ανα­κόψουμε αυτήν την ξέφρενη πορεία.

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» στις 8 Ιουλίου 2007, σ. 40.