ΣτΕ 2085/2025 [Παράνομη παράλειψη ΥΠΠΟ να αποφανθεί επί αιτήματος για χορήγηση έγκρισης εργασιών]
Περίληψη
– Ενόψει της συνταγματικής επιταγής για τη διηνεκή και αποτελεσματική προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, ο Υπουργός Πολιτισμού, σε περίπτωση που η εκτέλεση του έργου έχει δυσμενείς συνέπειες στο προστατευόμενο μνημείο, δύναται είτε να απαγορεύσει το έργο ή τη δραστηριότητα, είτε, εφ’ όσον οι δυσμενείς επιπτώσεις μπορούν να εξουδετερωθούν με την επιβολή συγκεκριμένων όρων, να επιβάλλει, πάντοτε με γνώμονα την αποτελεσματικότερη προστασία του μνημείου, τους κατάλληλους όρους και περιορισμούς στη δόμηση, οι οποίοι κατά την αιτιολογημένη κρίση του θα εξουδετερώσουν τις επιβλαβείς για το μνημείο συνέπειες, χωρίς να δεσμεύεται από τους όρους δόμησης που καθορίζονται είτε από τις γενικές διατάξεις, είτε από τυχόν ειδικές διατάξεις που έχουν θεσπιστεί για την προστασία του παραδοσιακού οικισμού. Η έλλειψη της ανωτέρω έγκρισης, η οποία πρέπει να προηγείται κάθε υλικής πράξης, καθιστά την οικοδομική άδεια μη νόμιμη και επιτρέπει στα όργανα του Υπουργείου Πολιτισμού να εκδίδουν πράξη διακοπής των οικοδομικών εργασιών, ανεξαρτήτως αν έχει ανακληθεί ή όχι η οικοδομική άδεια. Στην προστασία των διατάξεων του ισχύοντος Αρχαιολογικού Νόμου εμπίπτουν και πολιτιστικά αγαθά που έχουν χαρακτηρισθεί ως προστατευόμενα σύμφωνα με τις διατάξεις της προϊσχύουσας νομοθεσίας.
Προβάλλεται ότι το προσβαλλόμενο σήμα διακοπής εργασιών εκδόθηκε κατά παράβαση του δικαιώματος προηγούμενης ακρόασης των αιτουσών. Ο λόγος αυτός είναι αβάσιμος διότι το προσβαλλόμενο σήμα διακοπής εργασιών στηρίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα (διενέργεια εργασιών χωρίς άδεια σε χώρο πλησίον αρχαίων μνημείων) και όχι στην υποκειμενική συμπεριφορά των αιτουσών. Συνεπώς, δεν ήταν απαραίτητη η προηγούμενη κλήση τους σε ακρόαση πριν από την έκδοση αυτού και πάντως, οι αιτούσες με την αίτηση άρσης του σήματος υπέβαλαν αποδεικτικά στοιχεία και ανέπτυξαν τους κρίσιμους κατ’ αυτές πραγματικούς ισχυρισμούς. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, ο λόγος ακυρώσεως με τον οποίο προβάλλονται τα αντίθετα πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος.
Ο προβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως περί παραβάσεως του άρθρου 14 παρ. 2 εδ. δ’ του ν. 4858/202 σύμφωνα με το οποίο δεν απαιτείται άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας για εκτέλεση οικοδομικών εργασιών σε ιδιωτικό ακάλυπτο χώρο οι οποίες δεν περιλαμβάνουν εκσκαφές είναι απορριπτέος ως αβάσιμος διότι ο οικισμός της Χώρας Σίκινου δεν έχει χαρακτηρισθεί ως αρχαιολογικός χώρος, ούτως ώστε να έχει εφαρμογή η ανωτέρω διάταξη.
Η κρίση, εν προκειμένω, της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας ότι οι επίμαχες εργασίες περιτοίχισης λαμβάνουν χώρα πλησίον αρχαίων, ακόμα κι αν δεν εκτελούνται εντός της θεσμοθετημένης ζώνης προστασίας τους αλλά στο όριο αυτής (όπως καθ’ όσον αφορά το Κάστρο Σίκινου με ζώνη προστασίας 100 μ., το επίμαχο ακίνητο βρίσκεται σύμφωνα με τη μέτρηση της Διοίκησης στο όριο των 100 μ. και σύμφωνα με τη μέτρηση των αιτουσών σε απόσταση 109,63 μ.) και συνεπώς απαιτείται η έγκρισή τους ύστερα από την υποβoλή μελέτης, είναι νόμιμη. Eφ’ όσον δεν είχε χορηγηθεί η προηγούμενη άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας, το προσβαλλόμενο σήμα διακοπής των οικοδομικών εργασιών εκδόθηκε νομίμως και ο λόγος ακυρώσεως περί μη υπαγωγής του επίμαχου ακινήτου στο πεδίο εφαρμογής της αρχαιολογικής νομοθεσίας είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.
Για τη νομιμότητα του σήματος διακοπής εργασιών κρίσιμο είναι να διαπιστώνεται αν έχει ληφθεί η απαιτούμενη έγκριση για την εκτέλεση έργων πλησίον προστατευόμενων από την αρχαιολογική νομοθεσία πολιτιστικών αγαθών, ενώ η μη ακριβής αναφορά των στοιχείων του φερόμενου ιδιοκτήτη του ακινήτου επί του οποίου εκτελούνται οικοδομικές εργασίες δεν καθιστά το σήμα διακοπής εργασιών πλημμελώς αιτιολογημένο. Ομοίως, όσον αφορά τον προσδιορισμό των οικοδομικών εργασιών που εκτελούνταν χωρίς άδεια, το προσβαλλόμενο σήμα δεν καθίσταται άκυρο για τον λόγο ότι αναφέρεται σε διακοπή εργασιών «σε ισόγεια ερειπωμένη κατοικία» αντί του ακριβούς ότι εκτελούνταν εργασίες περιτοίχισης σε ακίνητο εντός του οποίου βρίσκεται ερειπωμένη κατοικία, αφού, πάντως, στο φωτογραφικό υλικό που συνοδεύει το προσβαλλόμενο σήμα και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του εμφαίνονται οι εργασίες για τις οποίες εκδόθηκε και αίρεται κάθε αμφιβολία σχετικά με το είδος των οικοδομικών εργασιών που εκτελούνται χωρίς την απαιτούμενη άδεια. Επομένως, ο λόγος ακυρώσεως περί πλημμελούς αιτιολογίας του προσβαλλόμενου σήματος πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος στο σύνολό του.
Η αρχαιολογική υπηρεσία, αν και είχε στη διάθεσή της τα αντίγραφα όλων των εγκεκριμένων σχεδίων και στοιχείων του φακέλου άδειας δόμησης, που είχαν συνυποβληθεί από τις αιτούσες με την αίτηση άρσης του σήματος, από τα οποία προέκυπταν με λεπτομέρεια τα τεχνικά χαρακτηριστικά των οικοδομικών εργασιών περιτοίχισης που εκτελούνταν πλησίον μνημείων, δεν εξέτασε αν και υπό ποιους όρους μπορούσε να χορηγήσει στις αιτούσες την άδεια του άρθρου 10 παρ. 3 του ν. 4858/2021, ακόμα και απαγορεύοντας το έργο ή επιβάλλοντας συγκεκριμένους όρους και περιορισμούς δόμησης χωρίς δέσμευση από όρους δόμησης που καθορίζονται από τις ειδικές διατάξεις για την προστασία του παραδοσιακού οικισμού της Χώρας Σίκινου, απορρίπτοντας, κατ’ ουσίαν, τη χορήγηση αυτής.
Η αρχαιολογική υπηρεσία όφειλε να ασκήσει την αρμοδιότητά της επί του επιτρεπτού ή μη των προτεινόμενων οικοδομικών εργασιών και η δεύτερη προσβαλλόμενη πράξη κατά το μέρος με το οποίο η Διοίκηση αρνήθηκε να ασκήσει την αρμοδιότητά της αυτή επικαλούμενη τη σχετική αμφισβήτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος του ακινήτου είναι μη νόμιμη κατά τον βασίμως προβαλλόμενο λόγο ακυρώσεως.
Πρόεδρος: Χ. Παπανικολάου
Εισηγητής: Α. Σπανού
