ΣτΕ 1894/2025 [Νόμιμη απόρριψη αιτήματος εν μέρει αποχαρακτηρισμού χερσαίας ζώνης λιμένα]
Περίληψη
– Οι περιλαμβανόμενοι στη χερσαία ζώνη λιμένος χώροι (αιγιαλός και συνεχόμενοι παραλιακοί) αποτελούν κοινόχρηστους χώρους, προοριζόμενους μόνο για έργα και εγκαταστάσεις που εξυπηρετούν την εμπορική, επιβατική, ναυτιλιακή, τουριστική και αλιευτική κίνηση και γενικότερα τις λειτουργικές ανάγκες του λιμένος. Περαιτέρω, με την πράξη καθορισμού χερσαίας ζώνης λιμένος δεν κηρύσσεται εν ταυτώ αναγκαστική απαλλοτρίωση των τυχόν ευρισκόμενων εντός αυτής ιδιωτικών ακινήτων, αλλά απαιτείται η έκδοση αυτοτελούς διοικητικής πράξεως περί κηρύξεως αυτής.
Για να υποχρεωθεί η Διοίκηση προς εκτέλεση οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας απαιτείται να νομιμοποιείται ο αιτούμενος την ενέργεια αυτή. Αυτό ισχύει και για την υποβολή αιτήματος για αποχαρακτηρισμό – τροποποίηση χερσαίας ζώνης λιμένα, η απαλλοτρίωση της οποίας έχει συντελεστεί. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, εφόσον ζητείται από νομιμοποιούμενο, κατά τα ανωτέρω, πρόσωπο η αναοριοθέτηση χερσαίας ζώνης λιμένα, της οποίας η απαλλοτρίωση έχει συντελεστεί, η Διοίκηση οφείλει να επιλαμβάνεται του αιτήματος, υπό την προϋπόθεση ότι το πρόσωπο αυτό προσκομίζει συγκεκριμένα κρίσιμα στοιχεία που δικαιολογούν την αναοριοθέτηση. Κατ’ ακολουθίαν, η παράλειψη της Διοικήσεως να αποφανθεί επί αιτήσεως αναοριοθέτησης χερσαίας ζώνης λιμένα, συνοδευόμενης από σχετικά κρίσιμα στοιχεία, συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας, υποκείμενη σε αίτηση ακυρώσεως, η δε πράξη, με την οποία η Διοίκηση απορρίπτει για οποιοδήποτε λόγο ή αρνείται να εξετάσει την αίτηση αυτή, έχει εκτελεστό χαρακτήρα. Αντιθέτως, η άρνηση της Διοικήσεως να αποφανθεί επί αιτήματος αναοριοθέτησης, το οποίο, όμως, δεν συνοδεύεται από συγκεκριμένα ουσιώδη στοιχεία, αλλά με το οποίο ζητείται η επανεκτίμηση των στοιχείων που ήταν ήδη υπόψη της Διοικήσεως κατά τον αρχικό καθορισμό, δεν συνιστά παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας και προσβάλλεται απαραδέκτως.
Η αναγκαστική απαλλοτρίωση συντελείται με την καταβολή, στον δικαιούχο, της δικαστικώς ορισθείσης προσωρινής ή οριστικής αποζημίωσης ή με τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της ανακοίνωσης για την παρακατάθεση στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων της ανωτέρω αποζημίωσης ή, αν υπόχρεο προς καταβολή της αποζημίωσης είναι το Δημόσιο, είτε από της ως άνω δημοσιεύσεως της γνωστοποίησης για την παρακατάθεση είτε από της υπέρ του δικαιούχου εκδόσεως χρηματικού εντάλματος πληρωμής, συνεπώς, εφόσον εκείνος υπέρ του οποίου κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση προβεί στην παρακατάθεση της προσωρινής αποζημίωσης, σύμφωνα με τους όρους του νόμου (εντός πενταετίας από την κήρυξη της απαλλοτρίωσης), επιτυγχάνεται η συντέλεση της απαλλοτρίωσης, χωρίς να απαιτείται και η είσπραξη της αποζημίωσης από τους δικαστικώς αναγνωριζόμενους δικαιούχους.
Το γεγονός ότι κατά τα προβαλλόμενα από την αιτούσα και μη αμφισβητούμενα ούτε αυτή η ίδια ούτε οι δικαιοπάροχοί της έχουν λάβει οποιαδήποτε αποζημίωση για την απαλλοτρίωση αυτή, δεν είναι νομικώς κρίσιμο, καθόσον για τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης αρκεί η δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της ειδοποίησης για την γενόμενη παρακατάθεση επ’ ονόματι των εικαζόμενων δικαιούχων, χωρίς να απαιτείται και η είσπραξη της αποζημίωσης από αυτούς.
Με τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης, αφενός μεν, ο υπέρ ου η απαλλοτρίωση αποκτά κυριότητα επί του απαλλοτριωθέντος ακινήτου με πρωτότυπο τρόπο, απαλλαγμένη από οποιοδήποτε βάρος ή εμπράγματο δικαίωμα και, συνεπώς, και από οποιασδήποτε φύσεως ή περιεχομένου αξίωση του αρχικού κυρίου κατά του υπέρ ου, και, αφετέρου, ο αρχικός κύριος αποξενώνεται από το απαλλοτριωθέν και αποσβέννυται κάθε δικαίωμα αυτού επί του ακινήτου, εμπράγματο, ενοχικό ή άλλης φύσεως, από το χρονικό δε αυτό σημείο και εντεύθεν ουδείς, πλην του υπέρ ου η απαλλοτρίωση, έλκει επί του απαλλοτριωθέντος οποιασδήποτε φύσεως δικαιώματα.
Μετά την συντέλεση της απαλλοτρίωσης, οι δικαιοπάροχοι της αιτούσας απώλεσαν την κυριότητα του επίμαχου απαλλοτριωθέντος ακινήτου η οποία περιήλθε στο υπέρ ου η απαλλοτρίωση Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Αγίου Νικολάου Ν. Λασιθίου. Η αιτούσα, επομένως, δεν είναι ιδιοκτήτρια του επίμαχου ακινήτου και δεν νομιμοποιείται, υπό την ιδιότητα ούτε στην υποβολή αιτήσεως περί αποχαρακτηρισμού – τροποποίησης της χερσαίας ζώνης λιμένα, κατά το άρθρο 21 του ν. 2971/2001, ούτε και στην άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της ρητής ή σιωπηρής άρνησης της Διοικήσεως να προβεί στον αποχαρακτηρισμό αυτόν. Ούτε η ιδιότητα της «ειδικής διαδόχου» των αρχικών ιδιοκτητών του απαλλοτριωθέντος ακινήτου επαρκεί για να τη νομιμοποιήσει στην υποβολή αιτήσεως περί αποχαρακτηρισμού της χερσαίας ζώνης λιμένα και στην άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της ρητής ή σιωπηρής άρνησης της Διοικήσεως να προβεί στον αποχαρακτηρισμό αυτό. Και τούτο διότι το σχετικό «δικαίωμα» προσδοκίας ανακτήσεως της κυριότητας του απαλλοτριωθέντος ακινήτου, ως συνέπεια του αποχαρακτηρισμού της χερσαίας ζώνης λιμένα, λόγω μη υλοποιήσεως του σκοπού της απαλλοτρίωσης δεν αναγνωρίζεται υπέρ άλλων προσώπων πλην του αρχικού κυρίου ή των καθολικών διαδόχων αυτού περίπτωση που δεν συντρέχει εν προκειμένω. Εξάλλου, ούτε η ιδιότητα της όμορης του απαλλοτριωθέντος χώρου ιδιοκτήτριας, την οποία επικαλείται η αιτούσα αρκεί, υπό τις περιστάσεις της υπό κρίση υπόθεσης, για να παράσχει νομιμοποίηση στην αιτούσα για την υποβολή του αιτήματος να αποχαρακτηριστεί το επίμαχο τμήμα της χερσαίας ζώνης λιμένα. Κατά την αιτούσα, η υφιστάμενη πραγματική κατάσταση και εικόνα της περιοχής πόρρω απέχει από την εικόνα χερσαίας ζώνης λιμένα. Δεν υπάρχει λιμενική εγκατάσταση ούτε φύλαξη και φροντίδα από το δημοτικό λιμενικό ταμείο. Η επίμαχη έκταση λειτουργεί άτυπα, χωρίς περιβαλλοντική αδειοδότηση, ως αλιευτικό καταφύγιο με συνέπεια την υποβάθμιση της ευρύτερης περιοχής, την αλλαγή της φυσιογνωμίας της, την πρόκληση θαλάσσιας ρύπανσης και τον περιορισμό της ελεύθερης και ακώλυτης πρόσβασης στον αιγιαλό και στην παραλία. Κατά την αιτούσα, την έκταση αυτή θα μπορούσε να μισθώσει η ίδια έναντι ανταλλάγματος και να την αξιοποιήσει. Ωστόσο, ανεξαρτήτως αν μπορεί να στοιχειοθετηθεί παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας για τον αποχαρακτηρισμό χερσαίας ζώνης λιμένα από αιτούντα ο οποίος επικαλείται το πρώτον ενώπιον του Δικαστηρίου ιδιότητα την οποία δεν είχε επικαλεστεί ενώπιον της Διοικήσεως για το ζήτημα αυτό, στη συγκεκριμένη περίπτωση η αιτούσα, εκτός από φωτογραφίες του χώρου και αεροφωτογραφία της 30.1.2024 -από τις οποίες, σε κάθε περίπτωση, δεν προκύπτει περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής- δεν προσκομίζει κανένα συγκεκριμένο κρίσιμο στοιχείο το οποίο να δικαιολογεί την αναοριοθέτηση της χερσαίας ζώνης λιμένα. Εξάλλου, οι περιλαμβανόμενοι στη χερσαία ζώνη λιμένος χώροι (αιγιαλός και συνεχόμενοι παραλιακοί) αποτελούν κοινόχρηστους χώρους, οπότε, ελλείψει ειδικότερων ισχυρισμών εκ μέρους της αιτούσας, δεν προκύπτει περιορισμός της ελεύθερης και ακώλυτης πρόσβασης στον αιγιαλό και στην παραλία. Η δε λειτουργία παράνομου αλιευτικού καταφυγίου ή η πρόκληση θαλάσσιας ρύπανσης δεν δικαιολογεί τον επανακαθορισμό της χερσαίας ζώνης λιμένα αλλά ενδεχομένως δύναται να ενεργοποιήσει την επιβολή κυρώσεων, εφόσον συντρέχουν οι τασσόμενες από τον νόμο προϋποθέσεις. Ούτε, τέλος, η προβολή αξίωσης εκ μέρους της αιτούσας για την επωφελέστερη εκμετάλλευση Διοίκησης συγκεκριμένα κρίσιμα στοιχεία που να δικαιολογούν τον αποχαρακτηρισμό της χερσαίας ζώνης λιμένα, η Διοίκηση δεν υποχρεούται σε εκτέλεση της αιτούμενης ενέργειας και επομένως η σιωπηρή απόρριψη του αιτήματος δεν έχει εκτελεστό χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, δεν προσβάλλεται παραδεκτώς, είναι δε απορριπτέοι όλοι οι περί του αντιθέτου ισχυρισμοί της αιτούσας.
Πρόεδρος: Μ. Γκορτζολίδου
Εισηγητής: Δ. Πυργάκης
