ΣτΕ 2610/2016 [Μη ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης ακινήτων προς εξυπηρέτηση του Σ.Σ.Νερατζιωτίσσης]
Περίληψη
-Η πρόβλεψη Χώρου Εγκατάστασης Υποστήριξης στην περιοχή του Σ.Σ. Νερατζιώτισας, αλλά και ο χαρακτηρισμός όλων των άλλων χώρων που προβλέπονται ως Χ.Ε.Υ. στον ανωτέρω νόμο, αποσκοπεί στη διευκόλυνση της εκτέλεσης και λειτουργίας τον έργου της Λεωφόρου Ελευσίνας-Σταυρού-Α/Δ Σπάτων και Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Υμηττού Λ. Σταυρού, δεδομένου ότι με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζονται οι αναγκαίες εκτάσεις για την έγκαιρη εκτέλεση του έργου και αποτρέπονται πλησίον του έργου χρήσεις που δεν είναι συμβατές με τη φύση και τη λειτουργία του. Περαιτέρω, με την πρόβλεψη Χ.Ε.Υ. επιδιώκεται επιπροσθέτως, όπως ρητώς αναφέρεται στον νόμο, η χρήση εγκαταστάσεων που εξυπηρετούν τη λειτουργία και ανάπτυξη του έργου στο μέλλον μετά το στάδιο της κατασκευής του, αλλά και η εκπλήρωση των άλλων σκοπών, για την ικανοποίηση των οποίων κρίθηκε από τον νομοθέτη αναγκαίος ο χαρακτηρισμός ορισμένων χώρων ως Χ.Ε.Υ. (κατασκευή σταθμών αυτοκινήτων υπαίθριων ή μη, εγκαταστάσεων εμπορικής εκμετάλλευσης των χώρων κ.ά.). Εξάλλου, η χρήση του συγκεκριμένου Χ.Ε.Υ. του Σιδηροδρομικού Σταθμού Νερατζιωτίσσης και για άλλο, ενδεχομένως, λόγο (εγκατάσταση εργοταξίου ή γραφείων του αναδόχου), ο οποίος δεν προβλέπεται μεν στον νόμο αφορά όμως την κατασκευή του έργου, δεν αναιρεί ούτε ανατρέπει τους προαναφερθέντες σκοπούς του νόμου, πολύ δε περισσότερο όταν η χρήση αυτή είναι πρόσκαιρη και από την ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου δεν παρήλθε μεγάλο χρονικό διάστημα.
-Η πρόβλεψη και η δημιουργία Χώρων Εγκατάστασης Υποστήριξης (Χ.Ε.Υ.) με τον ν. 2445/1996 για τις ανάγκες κατασκευής και λειτουργίας του έργου της κατασκευής της Αττικής Οδού στο Σ.Σ. Νερατζιωτίσσης συνιστά λόγο δημόσιας ωφέλειας, το γεγονός δε ότι από το σύνολο της ιδιοκτησίας των αιτούντων το μεγαλύτερο μέρος κατελήφθη από τα έργα και το εναπομείναν χαρακτηρίσθηκε ως Χ.Ε.Υ., σύμφωνα με τους ορισμούς του νόμου, καταγράφηκε δε μαζί με απαλλοτριωθέντα επίσης ακίνητα άλλων προσώπων ως δημόσιο κτήμα για την εξυπηρέτηση των λόγων δημόσιας ωφέλειας που προβλέπονται στον ανωτέρω νόμο, συνιστά εκπλήρωση του σκοπού για τον οποίο επιβλήθηκε η απαλλοτρίωση. Διότι, ως εκ της φύσεώς τους οι Χώροι Εγκατάστασης Υποστήριξης προορίζονται για τη διαρκή εξυπηρέτηση της λειτουργίας του έργου και η δημιουργία τους, σύμφωνα με τον ανωτέρω ν. 2445/1996, αποσκοπεί στην επέκταση του έργου ή τη δημιουργία υποστηρικτικών και βοηθητικών χώρων (π.χ. χώρων στάθμευσης) ή την ενίσχυση της βιωσιμότητας της λειτουργίας του έργου. Συνεπώς, οι σχετικοί λόγοι ακυρώσεως είναι αβάσιμοι και πρέπει να απορριφθούν.
-Η επίμαχη απαλλοτρίωση επιβλήθηκε τόσο για την εξασφάλιση των εκτάσεων που ήταν αναγκαίες για την κατασκευή του έργου όσο και για τον καθορισμό Χ.Ε.Υ. στον Σ.Σ. Νερατζιωτίσσης, η δημιουργία δε του εν λόγω Χ.Ε.Υ. αλλά και των υπολοίπων Χ.Ε.Υ. που προβλέπονται για το σύνολο του έργου συνιστά κατά τον ν. 2445/1996 λόγο δημόσιας ωφέλειας, προκειμένου να υποστηριχθεί η λειτουργία του έργου. Συνεπώς ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.
-Οι διατάξεις του ν. 2445/1996 κατά το μέρος που ορίζουν ότι στις χρήσεις των Χ.Ε.Υ. περιλαμβάνονται, εκτός από τις αμέσως υποστηρικτικές χρήσεις (π.χ. σταθμοί αυτοκινήτων) και οι χρήσεις εμπορικής εκμετάλλευσης των χώρων αυτών δεν προσκρούουν στο άρθρο 17 του Συντάγματος. Και τούτο, διότι η χρήση ακινήτων για εμπορική εκμετάλλευση, η οποία κρίνεται από τον νομοθέτη ως αναγκαία για τη λειτουργία έργου κοινής ωφέλειας μείζονος σημασίας, συνδέεται με την κατασκευή και λειτουργία του συγκεκριμένου έργου και, ως εκ τούτου, αποτελεί θεμιτό, κατά το άρθρο 17 του Συντάγματος, κριτήριο της στάθμισης από τον νομοθέτη των λόγων δημοσίου συμφέροντος για τους οποίους επιτρέπεται η απαλλοτρίωση ακινήτων που ανήκουν σε νομικά ή φυσικά πρόσωπα, ενόψει μάλιστα και των όσων ορίζονται στην παρ. 6 του άρθρου 17 του Συντάγματος, στην οποία προβλέπεται η δυνατότητα απαλλοτρίωσης ευρύτερων ζωνών, πέρα από τις εκτάσεις που είναι αναγκαίες για την κατασκευή των έργων.
Πρόεδρος: Αγγ. Θεοφιλοπούλου
Εισηγητής: Δ. Βασιλειάδης
Βασικές σκέψεις
- Επειδή, με το κρινόμενο ένδικο βοήθημα ζητείται η ακύρωση της ρητής άρνησης του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Πελοποννήσου, η οποία εκδηλώθηκε με το 9211/07/11-2-2009 έγγραφο του Προϊσταμένου Διεύθυνσης Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της Γενικής Διεύθυνσης Περιφέρειας Πελοποννήσου, να παρατείνει για δύο χρόνια από τη λήξη της την ΑΠ2410/18-10-2006 άδεια εγκατάστασης του έργου «Αιολικός Σταθμός ανεξάρτητης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας 17 MW από την εταιρεία ΜΕΛΤΕΜΙ ΚΑΣΤΡΙ Α.Β.Ε.Τ.Ε. στην θέση Κατάρτια-Τούρλες του Δήμου Νιάτων Νομού Λακωνίας».
- Επειδή, στη διάταξη του άρθρου 9 του ν. 2773/1999 (Α΄ 286), με τον οποίο απελευθερώθηκε η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας προβλέπεται ότι: «1. Η κατασκευή εγκαταστάσεων παραγωγής και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας επιτρέπεται σε όσους έχει χορηγηθεί άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ή έχουν νομίμως εξαιρεθεί από την υποχρέωση αυτή. 2. Η άδεια παραγωγής χορηγείται από τον Υπουργό Ανάπτυξης, ύστερα από γνώμη της Ρ.Α.Ε. … 5. Η χορήγηση άδειας παραγωγής δεν απαλλάσσει τον κάτοχό της από την υποχρέωση να λαμβάνει άλλες άδειες ή εγκρίσεις που προβλέπονται από την ισχύουσα νομοθεσία, όπως οι άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας». Εξάλλου, στη διάταξη του άρθρου 3 του ν. 2244/1994 (Α΄ 168), που διατηρήθηκε σε ισχύ και μετά το ν. 2773/1999, προβλέπεται ότι για την εγκατάσταση ή επέκταση σταθμού ηλεκτροπαραγωγής απαιτείται άδεια που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας και ότι για τη λειτουργία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής απαιτείται και άδεια λειτουργίας (παρ. 1 και 5). Περαιτέρω, στις διατάξεις της υπ’ αριθ. Δ6/Φ1/2000/6.2.2002 αποφάσεως του Υπουργού Ανάπτυξης (Β΄ 158), που εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του άρ. 5 παρ. 1 εδ. β΄ του ίδιου ν. 2244/1994 και ρυθμίζει τη διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας αιολικών σταθμών, προβλέπεται, μεταξύ άλλων, ότι αδειοδοτούσα αρχή είναι η οικεία Περιφέρεια (άρθρο 2), ότι προϋπόθεση για την υποβολή αιτήματος για έκδοση άδειας εγκατάστασης ή επέκτασης είναι η κατοχή ισχύουσας άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (άρ. 3 παρ. 2) και ότι εάν ανακληθεί για οποιοδήποτε λόγο η άδεια παραγωγής ανακαλoύνται υποχρεωτικά η άδεια εγκατάστασης (άρθρο 11 παρ. 5) και η άδεια λειτουργίας (άρθρο 17 παρ. 4). Τέλος, στις μεταβατικές διατάξεις του άρθρου 23 της ανωτέρω υπουργικής αποφάσεως, ορίζονται τα εξής: «… 3. Αιτήματα εκκρεμή κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσης απόφασης για χορήγηση άδειας εγκατάστασης ή επέκτασης σταθμών σε θέσεις στις οποίες εγκαθίστανται σταθμοί, για τους οποίους έχει χορηγηθεί άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας υπέρ άλλων ενδιαφερομένων τίθενται στο αρχείο… 5. Αιτήματα εκκρεμή κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος της παρούσης απόφασης για άδειες εγκατάστασης ή επέκτασης και λειτουργίας δεν μπορούν να ικανοποιηθούν πριν την έκδοση της οικείας άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας…». Εξάλλου, αντίστοιχες ρυθμίσεις περιλαμβάνονται και στο ν. 3468/2006 (Α΄ 129), καθώς και στην κατ’εξουσιοδότηση αυτού (άρθρο 8 παρ. 10 ν. 3468/2006) εκδοθείσα Δ6/Φ1/οικ. 13310/18.6.2007 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης (Β΄ 1153) περί της διαδικασίας έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 3 του ν. 3468/2006 προβλέπεται ότι για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. απαιτείται σχετική άδεια, η οποία χορηγείται από τον Υπουργό Ανάπτυξης, μετά από γνώμη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (Ρ.Α.Ε) (παρ. 1), ότι η χορήγηση της άδειας παραγωγής δεν απαλλάσσει τον κάτοχό της από την υποχρέωση λήψης άλλων αδειών ή εγκρίσεων που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία, όπως η έγκριση περιβαλλοντικών όρων και οι άδειες εγκατάστασης και λειτουργίας, καθώς και ότι η χορήγηση άδειας παραγωγής αποτελεί προϋπόθεση της υποβολής αιτήματος για τη χορήγηση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (παρ. 8). Στο άρθρο 8 του ίδιου νόμου προβλέπεται ότι για την εγκατάσταση ή επέκταση σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ απαιτείται σχετική άδεια και ότι για τη λειτουργία των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής απαιτείται και άδεια λειτουργίας (παρ. 1 και 5). Περαιτέρω, στις διατάξεις της Δ6/Φ1/οικ. 13310/18.6.2007 απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης προβλέπεται, μεταξύ άλλων, ότι κατά κανόνα αδειοδοτούσα αρχή είναι ο Γενικός Γραμματέας της οικείας Περιφέρειας (άρθρο 3), ότι ο κάτοχος της άδειας παραγωγής υποβάλλει αίτηση για έκδοση της άδειας εγκατάστασης μετά την έκδοση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (άρθρο 8 παρ. 1), ότι εάν ανακληθεί η άδεια παραγωγής ανακαλούνται η άδεια εγκατάστασης (άρθρο 10 παρ. 2) και η άδεια λειτουργίας (άρθρο 18 παρ. 4), καθώς και ότι εάν εκκρεμεί αίτημα για τροποποίηση της άδειας παραγωγής ή μεταβολής των στοιχείων της, το αίτημα για τροποποίηση της άδειας εγκατάστασης ή της άδειας λειτουργίας δεν μπορεί να υποβληθεί πριν την έκδοση της πράξης του Υπουργού για την τροποποίηση της άδειας παραγωγής ή της βεβαίωσης της Ρ.Α.Ε ότι έχουν μεταβληθεί τα στοιχεία (άρθρα 11 παρ. 2 και 19 παρ. 2, αντίστοιχα). Τέλος, στο άρθρο 27 παρ. 13 του ν. 3734/2009 (Α΄8), με το οποίο προστέθηκε εδάφιο στο τέλος της παραγράφου 2 του άρθρου 27 του ν. 3468/2006, από την έναρξη της ισχύος του τελευταίου αυτού νόμου (δηλαδή από 28.6.2006), ορίζεται ότι: «Η τροποποίηση, παράταση, ανανέωση ή επέκταση των αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας, οι οποίες έχουν εκδοθεί με τις προϋφιστάμενες του παρόντος νόμου διατάξεις, συντελείται με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας, στα όρια της οποίας εγκαθίσταται ο σταθμός και σύμφωνα με τη διαδικασία και τα δικαιολογητικά που καθορίζονται στην απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, που εκδίδεται σύμφωνα με την παράγραφο 10 του άρθρου 8. Κατά τα λοιπά εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρόντος νόμου».
- Επειδή, από το σύνολο των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι αναγκαία προϋπόθεση για την έκδοση άδειας εγκατάστασης έργου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε συγκεκριμένη θέση αποτελεί η ύπαρξη ισχύουσας στο όνομα του αιτούντος άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την ίδια θέση (πρβλ. ΣτΕ 3651/2005 επταμ. και ΣτΕ 4520/2014, 2706/2012, 569/2012).
- Επειδή, εν προκειμένω, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει ότι η διαδικασία αδειοδότησης του επίδικου έργου ξεκίνησε με τη χορήγηση στην αιτούσα άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με την Δ6/Φ17.415/3495/27.12.2001 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, όπως αυτή τροποποιήθηκε με τις Δ6/Φ17.415/14731/15.1.2003 και Δ6/Φ17.415/οικ.16794/4.7.2008 μεταγενέστερες αποφάσεις του ίδιου Υπουργού, με διάρκεια ισχύος 15 ετών. Ακολούθως, εκδόθηκαν οι 124109/16.3.2004 κοινή απόφαση των Υπουργών ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Ανάπτυξης και Γεωργίας περί εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του επίδικου αιολικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και η 6581/28.4.2004 απόφαση της Γενικής Γραμματέως Περιφέρειας Πελοποννήσου περί χορηγήσεως στην αιτούσα άδειας εγκατάστασης αιολικού σταθμού. Στη συνέχεια εκδόθηκε η 493/13.3.2006 πράξη έγκρισης επέμβασης σε δημόσια δασική έκταση και η 103399/26.10.2006 κοινή υπουργική απόφαση, με την οποία τροποποιήθηκε η αρχική πράξη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, με την αλλαγή της θέσης των ανεμογεννητριών λόγω αλλαγής στο οδικό δίκτυο πρόσβασης και το εσωτερικό οδικό δίκτυο της εγκατάστασης. Εν όψει αυτών επανεκδόθηκε η άδεια εγκατάστασης του επίδικου έργου με την 2410/18.10.2006 απόφαση της Γενικής Γραμματέως Περιφέρειας Πελοποννήσου, με λήξη ισχύος στις 28.4.2008, στην οποία αναφέρεται ρητά ότι η αρχική άδεια εγκατάστασης δεν βρίσκεται πλέον σε ισχύ. Η εν λόγω νέα άδεια τροποποιήθηκε με την 485/24.1.2007 απόφαση της Γενικής Γραμματέως Περιφέρειας Πελοποννήσου. Πριν λήξει η ισχύς της δεύτερης ως άνω άδειας εγκατάστασης και συγκεκριμένα στις 18 -19.12.2007, η αιτούσα υπέβαλε αίτηση για παράταση ισχύος της μέχρι 28 Απριλίου 2010, δηλαδή για δύο έτη [βλ. υπ’ αριθμ. ΑΠ5415/17.12.2007 (αρ. πρωτ. Περιφ. 9193/18-12-2007) αίτημα, όπως αυτό τροποποιήθηκε και επαναλήφθηκε στο ορθό με τα ΑΠ5415/17-12-2007 (αρ. πρωτ. Περιφ. 9201/18-12-2007) και ΑΠ4415/17-12-2007 (αρ. πρωτ. Περιφ. 9211/19-12-2007) αιτήματα, αντίστοιχα]. Η Διοίκηση δεν απεφάνθη επί της εν λόγω αιτήσεως εντός των προθεσμιών που προβλέπονται στο άρθρο 3 της Δ6/Φ1/οικ.13310/2007 απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης. Ακολούθως, δε με το προσβαλλόμενο 9211/07/11-2-2009 έγγραφο του Προϊσταμένου Διεύθυνσης Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Πελοποννήσου εκδηλώθηκε η ρητή απόρριψη του ανωτέρω αιτήματος εκ μέρους του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Πελοποννήσου λόγω εκκρεμουσών υποθέσεων περιβαλλοντικής αδειοδότησης (ως προς τα συνοδά έργα διασύνδεσης του επίδικου αιολικού πάρκου, για τα οποία είχε υποβληθεί μόνο Προμελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) και απαλλοτριώσεων ιδιωτικών εκτάσεων. Ωστόσο, μετά την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως κατά της τελευταίας αυτής πράξης, εκδόθηκε η 542/14.6.2012 απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (Ρ.Α.Ε), με την οποία η ως άνω άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την επίδικη θέση μεταβιβάστηκε από την αιτούσα στην εταιρεία ΝΟΤΙΑ ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΑΙΟΛΙΚΗ Ε.Π.Ε.
- Επειδή, με τα ανωτέρω δεδομένα, η αιτούσα δεν έχει ενεστώς έννομο συμφέρον για την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως, διότι δεν διαθέτει πλέον άδεια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την επίδικη θέση, την οποία η ίδια μεταβίβασε, μετά την άσκηση της κρινόμενης αιτήσεως, σε άλλη εταιρεία. Εν όψει δε του γεγονότος ότι το έννομο συμφέρον για την παραδεκτή άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως πρέπει να εξακολουθεί να συντρέχει, εκτός από τον χρόνο εκδόσεως της προσβαλλομένης πράξεως και ασκήσεως της αιτήσεως ακυρώσεως, και κατά το χρονικό σημείο συζητήσεως της υποθέσεως, πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα τα όσα αντίθετα υποστηρίζει η αιτούσα με το υπόμνημά της περί διατηρήσεως στο πρόσωπό της συνδέσμου με τη διαδικασία αδειοδοτήσεως, διότι αυτή ήταν δικαιούχος της άδειας παραγωγής τόσο κατά τον χρόνο εκδόσεως της άδειας εγκατάστασης το έτος 2006, όσο και κατά τον χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης πράξης, καθώς και ο ισχυρισμός της ότι, εν προκειμένω, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα δεδομένα που ίσχυαν κατά το χρόνο εκδόσεως της προσβαλλόμενης πράξης, κατ’ εφαρμογή του κανόνα ότι οι ουσιαστικές και τυπικές προϋποθέσεις για την έκδοση της άδειας παραγωγής και της άδειας εγκατάστασης ρυθμίζονται από το κανονιστικό καθεστώς που ίσχυε κατά τον χρόνο έκδοσης των εν λόγω πράξεων. Περαιτέρω, πρέπει ν’ απορριφθούν, προεχόντως ως προβαλλόμενα εκ συμφέροντος τρίτου, τα όσα προβάλλονται περί αδυναμίας παροχής δικαστικής προστασίας σχετικά με την προσβαλλόμενη πράξη προς τη νέα δικαιούχο της άδειας παραγωγής. Σε κάθε περίπτωση, η τελευταία είχε την ευχέρεια να συνεχίσει τη δίκη ως ειδικός διάδοχος της αιτούσας, ήδη από το έτος 2012, κατ’άρθρο 31 παρ. 1 π.δ. 18/1989 (Α΄8) (πρβλ. ΣτΕ 444/2016, 4542/2015, 895/2011 κ.ά.). Εξάλλου, αβασίμως προβάλλεται ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη ως προς τη διατήρηση του εννόμου συμφέροντος της αιτούσας τυχόν εγγυητικής φύσεως ευθύνες της έναντι της νέας δικαιούχου της άδειας παραγωγής, επειδή, κατά τα προβαλλόμενα, καθίσταται αδύνατη η υλοποίηση της εν λόγω άδειας, δεδομένου, άλλωστε, ότι η νέα δικαιούχος είχε τη δυνατότητα να ζητήσει την έκδοση άδειας εγκατάστασης στο όνομά της, το οποίο μάλιστα φέρεται ήδη να έχει πράξει, κάνοντας χρήση μεταβατικών διατάξεων του άρθρου 54 του ν. 4315/2014, που συνεπάγονται την εφαρμογή των προϋποθέσεων του ν. 3468/2006, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο υπόμνημα της αιτούσας. Επομένως, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη η κρινόμενη αίτηση.
