ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Ιανουάριος 2010)

1. Εισαγωγή

 

Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη διαχείριση και την ανακύκλωση των αποβλήτων αναπτύχθηκε τα τε­λευταία τριάντα πέντε χρόνια και είχε ως αποτέ­λεσμα σημαντικές βελτιώσεις στις πρακτικές δια­χείρισής τους και στην προσπάθεια αντιμετώπισης του όγκου τους.

Οι όγκοι όμως των αποβλήτων εξακολουθούν να αυξάνονται, ακολουθώντας την οικονομική ανά­πτυξη. Κάθε χρόνο δύο δισεκατομμύρια τόνοι απο­βλήτων παράγονται στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊ­κής Ένωσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ ανα­μένεται 45% αύξηση του όγκου των αποβλήτων το έτος 2020, σε σχέση με το έτος 1995.

Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, η ανά κάτοικο και έτος παρα­γόμενη ποσότητα αστικών στερεών αποβλήτων ανέρ­χεται σε 441 kg, ποσότητα μικρότερη από τον κοινοτικό μέσο όρο των 580 kg, η οποία όμως βαί­νει συνεχώς αυξανόμενη (+22% κατά την 8-ετία 1996-2003) ακολουθώντας την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την αλλαγή του τρόπου διαβίωσης.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος η Ευρω­παϊκή Ένωση στοχεύει στη δημιουργία μιας «κοι­νωνίας της ανακύκλωσης» με τρεις ειδικότερους στόχους:

•  Μείωση παραγωγής αποβλήτων και ιδιαίτερα των επικίνδυνων αποβλήτων.

• Τα παραγόμενα απόβλητα να χρησιμοποιούνται ως πόροι με ανάκτηση ή ανακύκλωση.

•  Μείωση των αρνητικών επιπτώσεων από τη δια­χείριση των αποβλήτων.

Η υλοποίηση των τριών στόχων αποτελεί τη μόνη επιλογή που διασφαλίζει τη προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και την κάλυψη των μελλοντι­κών μας αναγκών.

Οι τρεις αυτοί στόχοι εντάσσονται στην αρχή που διέπει την πολιτική της βιώσιμης ανάπτυξης: «πε­ρισσότερη και καλύτερη ανακύκλωση και λιγότερη χρήση των φυσικών πόρων».

Αν λάβει κανείς υπόψη το τεράστιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μας για τη διάθεση των απο­βλήτων που παράγαμε και τους κίνδυνους που συ­νεπάγονται για τη δημόσια υγεία και την οικολο­γική υποβάθμιση, είναι προφανής η εξαιρετική ση­μασία της πρόληψης παραγωγής και της ανακύ­κλωσης των αποβλήτων. Ειδικότερα, σύμφωνα με με­λέτη που εκπονήθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ το 2005, σε όλη την ελληνική επικράτεια υπήρχαν 2626 Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ). Από το 2005 άρχισε η αποκατάσταση τους, σε πρώτη φά­ση των 2081 ΧΑΔΑ και στη συνέχεια των 545 ΧΑΔΑ.

Λόγω της έκτασης του προβλήματος των ΧΑΔΑ και της καταδίκης της Ελλάδας από το ΔΕΚ για την πα­ράνομη λειτουργία τους, καθώς και της ανάγκης για άμεση αποκατάσταση αυτών των χώρων, συστάθη­κε το 2008 Διυπουργική Επιτροπή, με Απόφαση Πρω­θυπουργού, αριθμ. Υ325/Β/17.3.2008: «Διυ­πουργική Επιτροπή για την Εκπόνηση και Παρακο­λούθηση Εφαρμογής Ολοκληρωμένου Προγράμμα­τος Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων», με πρό­εδρο τον Υφυπουργό Εσωτερικών, η οποία ανέλα­βε την εποπτεία του Προγράμματος Αποκατάστα­σης των ΧΑΔΑ, σε συνεργασία με τις Περιφέρειες της χώρας.

 

2. Βασικές αρχές ανακύκλωσης

 

Βασικός άξονας της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα απόβλητα είναι η μείωση παραγωγής αποβλήτων. Ο άξονας αυτός συνδέεται με την παραγωγική διαδικασία, καθώς και με την αυξημένη αποτελε­σματικότητα στη χρήση των πόρων.

Το τρέχον, έκτο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον, το οποίο καλύπτει τη χρονική πε­ρίοδο 2002-2012, θέτει τους βασικούς στόχους της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής. Στους στό­χους αυτούς κυρίαρχη θέση κατέχει η διαχείριση των αποβλήτων, ενώ από τους λοιπούς στόχους τρεις βα­σικοί στόχοι, ήτοι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η προστασία των υδάτων και η προστασία του εδάφους (διάβρωση, ερημοποίηση, ρύπανση και απώ­λεια εδαφών), συνδέονται άμεσα και επηρεάζονται από την πολιτική για τα απόβλητα.

Στις βασικές αρχές διαχείρισης των αποβλήτων, οι οποίες απορρέουν από την ευρωπαϊκή νομοθε­σία και καθορίζουν τις επιλογές των κρατών-μελών για τη διαχείριση των αποβλήτων περιλαμβάνονται:

– η Αρχή της ιεράρχησης σύμφωνα με την οποία:

•  Προτεραιότητα έχει π πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων

• Ακολουθεί η επαναχρησιμοποίηση με ανακύκλω­ση και ανάκτηση

•  Η λιγότερο επιθυμητή μέθοδος είναι η Υγειονο­μική Ταφή, και

•  Η Αρχή της πρόβλεψης του κύκλου ζωής του προϊ­όντος που απαιτεί:

• Από το αρχικό στάδιο του σχεδιασμού ενός προϊ­όντος να λαμβάνεται μέριμνα για την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και για την ανακύκλωσή του.

 

3. Το νομικό πλαίσιο

 

3.1. Οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα 2006/12

 

Η Οδηγία-πλαίσιο για τα απόβλητα 2006/12 ρυθ­μίζει την ανακύκλωση των αποβλήτων. Ειδικότερα:

• επιβάλλει την υποχρέωση στα κράτη-μέλη να ανα­πτύξουν εθνικό σχεδιασμό διάθεσης αποβλήτων,

• καθορίζει την αδειοδοτική διαδικασία για τη διά­θεση και την ανάκτηση των αποβλήτων, και

• επιβάλλει την προστασία της υγείας και του πε­ριβάλλοντος κατά τη διάθεση των αποβλήτων.

Οι ορισμοί «διάθεση» και «ανάκτηση» αποβλήτων περιλαμβάνονται στο Παράρτημα II της ανωτέρω Οδηγίας.

Η «διαχείριση» των αποβλήτων περιλαμβάνει τη συλλογή, μεταφορά, ανάκτηση και διάθεση, κα­θώς και την επίβλεψη των ανωτέρω λειτουργιών και των χωρών διάθεσης των αποβλήτων. Η ανωτέρω Οδηγία θα παραμείνει σε ισχύ ως τις 12.12.2010, ημερομηνία που πρέπει να έχει ενσω­ματωθεί στο εθνικό δίκαιο η νέα Οδηγία – πλαίσιο 2008/98.

 

3.2. Η νέα Οδηγία – πλαίσιο 2008/98

 

Η νέα Οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα 2008/98 ενοποιεί και εκσυγχρονίζει την υφιστάμενη νομο­θεσία και, όπως προαναφέρθηκε, πρέπει να έχει γί­νει η αναγκαία προεργασία από τις αρμόδιες εθνι­κές αρχές, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή στις 12.12 2010.

Ειδικότερα η Οδηγία:

• αποσαφηνίζει τους ορισμούς «ανακύκλωση», «ανά­κτηση»,

• εισάγει τη «διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού».

Σύμφωνα με την αρχή αυτή οι επιχειρήσεις που διαθέτουν προϊόντα στην αγορά, αναλαμβάνουν την οικονομική ευθύνη για τις δραστηριότητες που αφο­ρούν την πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση και ανα­κύκλωση ή άλλες μορφές ανάκτησης για τα από­βλητα που παράγονται από τη χρήση των προϊόντων τους. Επίσης, οφείλουν να πληροφορούν το κοινό για το βαθμό στον οποίο το προϊόν μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί ή να ανακυκλωθεί.

Τα κράτη-μέλη οφείλουν να ενθαρρύνουν:

• τον σχεδιασμό των προϊόντων κατά τρόπον ώστε να μειώνονται οι αρνητικές συνέπειές τους στο περιβάλλον και η δημιουργία αποβλήτων κατά τη διαδικασία παραγωγής και χρήσης τους,

• την ανάπτυξη, παραγωγή και εμπορία προϊόντων που είναι κατάλληλα για πολλαπλές χρήσεις, αν­θεκτικά από τεχνική άποψη και, αφού καταστούν απόβλητα, κατάλληλα για ορθή και ασφα­λή ανάκτηση και διάθεση συμβατή με το περι­βάλλον.

• ιεραρχεί τις μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων ως εξής: α) πρόληψη, β) προετοιμασία για επανα­χρησιμοποίηση, γ) ανακύκλωση, δ) άλλου είδους ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειας, και ε) διάθε­ση.

• απαιτεί από τα κράτη-μέλη: α) να επιλέγουν με­θόδους διαχείρισης που επιφέρουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από περιβαλλοντικής από­ψεως, όπως μεθόδους επεξεργασίας που συνο­δεύονται από υψηλά ποσοστά ανάκτησης υλικών ή ενέργειας, β) να καταρτίζουν προγράμματα πρό­ληψης δημιουργίας αποβλήτων, τα οποία να λαμ­βάνουν υπόψη ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων και των υλικών.

•  θέτει στα κράτη-μέλη τους ακόλουθους συγκε­κριμένους στόχους:

α) έως το 2020, αύξηση τουλάχιστον στο 50%, κατά βάρος, της προετοιμασίας για την επα­ναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων, όπως το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί από νοικοκυριά και εν­δεχομένως άλλης προέλευσης, στο βαθμό που τα απόβλητα αυτά είναι παρόμοια με τα από­βλητα των νοικοκυριών,

β) έως το 2020 αύξηση τουλάχιστον στο 70% κατά βάρος της προετοιμασίας για την επανα­χρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ανάκτηση άλ­λων υλικών, συμπεριλαμβανομένων των εργα­σιών υγειονομικής ταφής όπου γίνεται χρήση αποβλήτων για την υποκατάσταση άλλων υλικών, μη επικίνδυνων αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων, εξαιρουμένων των υλικών που απαντούν στη φύση και τα οποία ορίζονται στην κατηγορία 17 05 04 του καταλόγου απο­βλήτων.

• τα κράτη-μέλη οφείλουν να καταρτίσουν ένα ή περισσότερα σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΣΔΑ) τα οποία μόνα τους ή συνδυασμένα, να καλύπτουν ολόκληρη τη γεωγραφική επικράτεια του κράτους-μέλους.

Τα ΣΔΑ πρέπει να περιλαμβάνουν:

• ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης διαχείρι­σης αποβλήτων στην οικεία γεωγραφική ενότη­τα,

• μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη βελτίωση της προετοιμασίας προς επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση και διάθεση των απο­βλήτων,

• αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο το σχέδιο θα υποστηρίξει την υλοποίηση των στόχων και των διατάξεων της νέας Οδηγίας.

Οι ακόλουθες πληροφορίες πρέπει να περιλαμ­βάνονται στα ΣΔΑ:

α) τύπος, ποσότητα και πηγή των παραγόμενων στην επικράτεια αποβλήτων, καθώς και για από­βλητα που είναι πιθανόν να αποσταλούν από ή προς την εθνική επικράτεια, με παράλληλη αξιο­λόγηση της μελλοντικής εξέλιξης των ροών αποβλήτων,

β) υφιστάμενα προγράμματα συλλογής αποβλήτων και μεγάλες εγκαταστάσεις διάθεσης και ανάκτη­σης, καθώς και τυχόν ειδικές ρυθμίσεις για ορυκτέλαια απόβλητα, επικίνδυνα απόβλητα, ή ροές αποβλήτων που ρυθμίζονται από συγκεκριμένες κοινοτικές νομοθετικές πράξεις,

γ) αξιολόγηση της ανάγκης για νέα προγράμματα συλλογής, για το κλείσιμο υφισταμένων εγκατα­στάσεων αποβλήτων, για πρόσθετες υποδομές εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων σύμ­φωνα με τις αρχές της αυτάρκειας και της εγγύ­τητας και, εφόσον απαιτείται, για σχετικές επεν­δύσεις,

δ) κριτήρια για τον εντοπισμό τοποθεσιών και τη δυναμικότητα των μελλοντικών εγκαταστάσεων διάθεσης ή των μεγάλων εγκαταστάσεων ανά­κτησης

ε) γενικές πολιτικές διαχείρισης αποβλήτων, συ­μπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών και μεθό­δων διαχείρισης αποβλήτων.

 

3.3. Οδηγία για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών 94/62

 

Η Οδηγία 94/62, τροποποιήθηκε από τις Οδηγίες 2004/12 και 2005/20.

Καλύπτει όλες τις συσκευασίες που διατίθενται στην αγορά και όλα τα απορρίμματα συσκευασίας, είτε έχουν χρησιμοποιηθεί, είτε προέρχονται από βιομηχανίες, εμπόριο, γραφεία, καταστήματα, υπη­ρεσίες, νοικοκυριά ή οιαδήποτε άλλη πηγή, ανε­ξάρτητα από τα υλικά από τα οποία αποτελού­νται.

Τα κράτη-μέλη οφείλουν αφενός μεν να λάβουν μετρά πρόληψης παραγωγής απορριμμάτων συ­σκευασίας, αφετέρου δε να αναπτύξουν συστήμα­τα επαναχρησιμοποίησης των συσκευασιών.

Έως το 2011 η Ελλάδα οφείλει να επιτύχει τους ακολούθους στόχους:

• Ανάκτηση ή αποτέφρωση του 60% κατά βάρος των απορριμμάτων συσκευασίας σε εγκαταστά­σεις αποτεφρώσεως απορριμμάτων με ανάκτηση ενέργειας.

•  Ανακύκλωση του 25% ως 45% κατά βάρος όλων των υλικών συσκευασίας που περιέχονται στα απορρίμματα συσκευασίας.

• Ανακύκλωση του 55% έως 80% κατά Βάρος των απορριμμάτων συσκευασίας

• Ανακύκλωση για υλικά που περιέχονται σε απορ­ρίμματα συσκευασίας:

• 60% κατά βάρος για το γυαλί, το χαρτί και το χαρ­τόνι,

• 50% κατά βάρος για τα μέταλλα,

• 22,5% κατά βάρος για τα πλαστικά,

• 15% κατά βάρος για το ξύλο.

Η Οδηγία 94/62 ενσωματώθηκε στην ελληνική έν­νομη τάξη με τον Νόμο 2939/2001, όπως παρου­σιάζεται αναλυτικά κατωτέρω στην ενότητα 3.5.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΥΠΕΧΩΔΕ το 2007 η ανακύκλωση των οικιακών απορριμμάτων, ανήλθε σε ποσοστό 24% του συνόλου των απορριμμάτων, από 6% που ήταν το έτος 2004, ενώ το μέσο επί­πεδο ανακύκλωση των 15, παλαιοτέρων, κρατών με­λών της Ε. Ένωσης ανέρχεται στο 33%.

 

3.4.  Οδηγίες για τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού 2002/96 και 2002/95 108/2003

 

Η Οδηγία 2002/96 τροποποιήθηκε με τις Οδηγίες 2003/108 2008/34 και 2008/35 Τα Παραρτήματα της Οδηγίας 2002/96 τροποποιήθηκαν με τις Απο­φάσεις 2005/618 2005/717, 2005/747, 2005/310, 2006/690, 2006/691, 2006/692, 2008/385.

Οι ανωτέρω Οδηγίες 2002/96, 2002/95, 108/2003 ενσωματώθηκαν στην ελληνική έννομη τάξη με τα π.δ. 117/2004 και 15/2006.

Τα απόβλητα αυτά συλλέγονται χωριστά από τα οικιακά απόβλητα και υπόκεινται σε εξειδικευμέ­νη επεξεργασία με στόχο την επίτευξη υψηλού επί­πεδου ανακύκλωσης.

 

3.5.  Εθνικό νομικό πλαίσιο για την ανακύκλωση

 

Οι ανωτέρω Οδηγίες για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασιών ενσωματώθηκαν στο ελλη­νικό δίκαιο με τις ακόλουθες διατάξεις:

• Νόμος 2939/2001 «Συσκευασίες και Εναλλακτική διαχείρισης των συσκευασιών και άλλων προϊό­ντων -Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ) και άλλες διατάξεις».

Ο Νόμος 2939 καθορίζει τα ακόλουθα:

• Τις ευθύνες των διαχειριστών συσκευασιών και «άλλων προϊόντων». Ως «άλλα προϊόντα» νοούνται τα οχήματα, καταλύτες οχημάτων, ελα­στικών οχημάτων, ορυκτέλαια, μπαταρίες και συσσωρευτές, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συ­σκευές, υλικά τηλεπικοινωνιών, υλικά εκσκα­φών και κατεδαφίσεων, έντυπο υλικό, είδη επί­πλωσης κ.λπ.

• Τους όρους και τις προϋποθέσεις για την οργάνωση συστημάτων εναλλακτικής διαχείρι­σης συσκευασιών και θέτει ως αρχές την πρό­ληψη δημιουργίας αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση-ανακύκλωση, την ανάκτηση ενέργειας και τη δημοσιότητα προς τους χρήστες και καταναλωτές.

Συγκεκριμένα οι διαχειριστές συσκευασιών/άλλων προϊόντων υποχρεούνται είτε να οργανώσουν ατο­μικά συστήματα, είτε να συμμετέχουν σε συλλογι­κά συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης, αφού λά­βουν πρώτα έγκριση των συστημάτων αυτών από την αρμόδια αρχή.

Τα συστήματα αποβλέπουν:

α) στην επιστροφή των αποβλήτων συσκευασιών/άλλων προϊόντων από τον καταναλωτή ή τον άλλο τελικό χρήστη, ώστε αυτά να διοχετεύονται προς τις πλέον ενδεδειγμένες εναλλακτικές λύ­σεις διαχείρισης αποβλήτων,

β) στην αξιοποίηση των συλλεγομένων αποβλήτων με τη χρησιμοποίηση καθαρών τεχνολογιών.

Τα συστήματα διαχείρισης:

α) σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύ­γονται εμπόδια στο εμπόριο ή στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό και,

β) λαμβάνουν υπόψη τις απαιτήσεις για προστασία του περιβάλλοντος, της υγείας και της ασφάλει­ας των καταναλωτών, καθώς και της προστασίας των δικαιωμάτων του βιομηχανικού και εμπορι­κού απορρήτου.

Τα συστήματα συλλογικής εναλλακτικής διαχείρι­σης λαμβάνουν οποιαδήποτε νομική μορφή, όπως εταιρείες (Ε.Π.Ε, Δ.Ε., κ.λπ.) συνεταιρισμοί, κοινο­πραξίες κ.λπ.

Ο Νομός προσδιορίζει το πλαίσιο των συμβάσε­ων προσχώρησης στο συλλογικό σύστημα και τους όρους και τις προϋποθέσεις του συστήματος που πρέπει να πληρούν οι ενδιαφερόμενοι διαχειριστές.

Κάθε σύστημα ατομικής ή συλλογικής εναλλα­κτικής διαχείρισης λαμβάνει έγκριση από τον ΕΟΕΔΣΑΠ έως την έναρξη λειτουργίας του ΕΟΕΔΣΑΠ (Μάιος 2009), η έγκριση των συστημάτων χορηγείτο από το Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, μετά από εισήγηση της Επι­τροπής Παρακολούθησης της Εναλλακτικής Δια­χείρισης. Η Οργάνωση και η λειτουργία του ΕΟΕΔΣΑΠ ρυθμίζονται με τα π.δ. 99/2008 κα: 170/2008.

Ειδικές προβλέψεις ισχύουν για τα νησιά και τις απομακρυσμένες περιοχές.

Ο ενδιαφερόμενος διαχειριστής καταβάλλει χρη­ματική εισφορά στο σύστημα συλλογικής εναλλακτικής διαχείρισης. Το ύψος της εισφοράς καθορί­ζεται στη σύμβαση προσχώρησης του και παρέχεται το δικαίωμα στον συμμετέχοντα να επισημαίνει τα προϊόντα του με ειδικό σήμα, ως απόδειξη συμ­μετοχής του στο σύστημα. Το κόστος εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών Βαρύνει τους υπόχρεους διαχειριστές.

Με αποφάσεις του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ έχουν εγκρι­θεί μέχρι σήμερα τα ακόλουθα συστήματα για τις συσκευασίες:

• Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης «ΣΣΕΔ-ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ»

Το Σύστημα αυτό απευθύνεται σε όλους όσους διαχειρίζονται συσκευασίες και εξασφαλίζει την ισότιμη και ελεύθερη συμμετοχή τους. Μέτοχος του Συστήματος είναι σε υψηλό ποσοστό η Το­πική Αυτοδιοίκηση. Συμμετέχουν 1070 υπόχρεες εταιρείες, οι οποίες καλύπτουν το μεγαλύτερο με­ρίδιο της ελληνικής αγοράς. Σήμερα λειτουρ­γούν στη χώρα 14 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσι­μων Υλικών (ΚΔΑΥ) και εκτιμάται ότι έχουν δημι­ουργηθεί περισσότερες από 1000 νέες θέσεις ερ­γασίας.

• Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης «Κέντρο Εναλλακτικής Περιβαλλοντικής Διαχείρι­σης Α.Ε.» ΚΕΠΕΔ Α.Ε.

Το Σύστημα αφορά συσκευασίες ορυκτελαίων. Εί­ναι πανελλαδικής εμβέλειας και έχουν συμβληθεί με αυτό 120 υπόχρεες εταιρείες.

• Ατομικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης συ­σκευασιών της ιδιωτικής ετικέτας και εισαγωγής προϊόντων «ΑΒ Βασιλόπουλος».

Το Σύστημα αυτό χρησιμοποιεί Κέντρα Ανακύ­κλωσης (Αυτόματα Μηχανήματα), στα οποία ο κα­ταναλωτής επιστρέφει τις μεταλλικές, πλαστικές, γυάλινες και χάρτινες συσκευασίες και παίρνει ένα εγγυοδοτικό αντίτιμο ή προσφέρει το εγγυοδοτικό αντίτιμο υπέρ του συλλόγου «το χαμόγελο του παιδιού». Το ποσοστό ανακύκλωσης των συ­σκευασιών ιδιωτικής ετικέτας ανέρχεται σε 50,9%. Για την εφαρμογή του ν. 2939 εκδόθηκαν μέχρι σήμερα τα ακόλουθα Προεδρικά Διατάγματα και εγκρίθηκαν, με αποφάσεις του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, τα εξής συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης άλλων προϊόντων:

• Χρησιμοποιημένα ελαστικά οχημάτων

• Π.Δ. 109/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των χρησιμοποιημένων ελαστικών οχημάτων. Προ­γράμματα για την εναλλακτική διαχείριση.

• Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Με­ταχειρισμένων Ελαστικών «ΕCΟ-ΕLΑSTICΑ»

Στο σύστημα συμμετέχουν 61 εισαγωγείς ελαστι­κών και 53 εισαγωγείς οχημάτων που αντιπροσω­πεύουν το 97% των εισαγομένων ελαστικών στη χώρα μας. Η συλλογή των μεταχειρισμένων ελα­στικών γίνεται απ’ ευθείας από τα σημεία συλλογής και τα ελαστικά είτε ανακυκλώνονται σαν τρίμμα ελαστικού είτε συναποτεφρώνονται σε κλι­βάνους τσιμεντοβιομηχανιών. Λειτουργούν τέσ­σερις μονάδες κοκκοποίησης ελαστικού και μία μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης (ΤΙΤΑΝ).

Το ποσοστό ανακύκλωσης (τρίμμα ελαστικού και ενδιάμεσα προϊόντα τεμαχισμού) ανέρχεται στο 74%.

• Λιπαντικά Έλαια

• Π.Δ. 82/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων. Προγράμματα για την εναλλακτική διαχείριση.

Τα απόβλητα λιπαντικών ελαίων (ΑΛΕ) χαρακτη­ρίζονται ως Ε.Α. [Παράρτημα Απόφασης 2001/118 κεφ. 13]. Το ανωτέρω Π.Δ/μα εναρμονίζει την ελ­ληνική νομοθεσία με την Οδηγία 87/101, η οποία τροποποίησε την Οδηγία 75/439 περί διαθέσεως χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων.

• Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης Αποβλήτων Λιπαντικών Ελαίων «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Α.Ε. – ΕΛ.ΤΕ.ΠΕ. Α.Ε.»

Στο Σύστημα έχουν συμβληθεί 85 υπόχρεες εται­ρείες, οι οποίες καλύπτουν το 98,5% της συνο­λικής αγοράς των λιπαντικών. Πανελλαδικά λει­τουργούν 25.000 σημεία συλλογής αποβλήτων λιπαντικών ελαίων.

• Οχήματα τέλους κύκλου ζωής

• Π.Δ. 116/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των οχημάτων τέλους κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ). Προγράμ­ματα για την Εναλλακτική Διαχείριση.

Εναρμονίζει την ελληνική νομοθεσία με την Οδη­γία 2000/53 για τα οχήματα τέλους κύκλου ζωής. Το αργότερο ως την 1.1.2015 για όλα τα οχήμα­τα τέλους κύκλου ζωής τίθεται στόχος η επανα­χρησιμοποίηση και αξιοποίηση να αυξηθεί στο 95%, κατά μέσο βάρος ανά όχημα και ανά έτος και η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση να αυ­ξηθεί τουλάχιστον στο 85%.

• Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Οχη­μάτων Ελλάδας «ΕΔΟΕ Α.Ε.». Στο Σύστημα συμμε­τέχει το σύνολο των εισαγωγέων αυτοκινήτων και μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί 28 Κέντρα πα­ράδοσης ΟΤΚΖ σε δεκαενέα νομούς της χώρας, ενώ προβλέπεται άμεσα η δημιουργία κέντρων σε άλλους δέκα Νομούς. Το ποσοστό ανακύκλωσης των ΟΤΚΖ ανέρχεται σε 82,4%.

•  Ηλεκτρικές Στήλες και Συσσωρευτές

• Π.Δ. 115/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των χρησιμοποιημένων ηλεκτρικών στηλών και συσ­σωρευτών. Προγράμματα για την εναλλακτική δια­χείριση.

Εναρμονίζει την ελληνική νομοθεσία προς τις Οδη­γίες 91/157, 93/86 και 98/101 για τις ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτές που περιέχουν επικίν­δυνες ουσίες.

•  Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Φο­ρητών Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών ΣΣΕΔΦΗΣΣ. Στο Σύστημα, το οποίο έχει μετονο­μασθεί σε «ΑΦΗΣ» έχουν προσχωρήσει 130 υπό­χρεες εταιρείες, που αντιστοιχούν στο 97% των υπόχρεων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά. Η συλλογή των χρησιμοποιημέ­νων Ηλεκτρικών Στηλών και Συσσωρευτών γίνεται από συγκεκριμένα σημεία συλλογής, έχουν τοπο­θετηθεί 16.150 κάδοι περίπου σε όλη τη χώρα, και μεταφέρονται προς ανακύκλωση σε εργοστά­σια του εξωτερικού.

• Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσσωρευτών «ΣΥ.ΔΕ.ΣΥΣ Α.Ε.»

Στο Σύστημα συμμετέχουν 228 παραγωγοί και ει­σαγωγείς συσσωρευτών, οι οποίοι καλύπτουν πε­ρίπου το 90% των υπόχρεων διαχειριστών. Τα ση­μεία συλλογής του Συστήματος ανέρχονται σε 2.610 σε όλη τη χώρα.

•  Ηλεκτρικός και Ηλεκτρονικός Εξοπλισμός

•  Π.Δ. 117/2004 για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξο­πλισμού. Προγράμματα για εναλλακτική διαχείρι­ση. Τροποποιήθηκε με το π.δ. 15/2006.

Τα ανωτέρω π.δ. εναρμονίζουν την ελληνική νομοθεσία προς τις Οδηγίες 2000/96, 2002/96 και 2003/18 σχετικά με τα απόβλητα ειδών ηλε­κτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και την Οδη­γία 2000/95, σχετικά με τον περιορισμό της χρή­σης ορισμένων επικινδύνων ουσιών σε είδη ηλε­κτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού.

• Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Απο­βλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) «ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ Α.Ε.»

Στο σύστημα αυτό συμμετέχουν 616 εταιρείες.

Για την οργάνωση δημοτικών σημείων συλλογής έχουν υπογραφεί συμβάσεις συνεργασίας με 187 Δήμους (απευθείας ή μέσω Διαδημοτικών οργα­νισμών) σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας. Τα ΑΗΗΕ που συλλέγονται μεταφέρονται μέσω αδειοδοτημένων εργολάβων στη μονάδα επεξεργα­σίας της ΕΚΑΝ ΑΕ στους Αγίους Θεοδώρους Κο­ρινθίας, για ανακύκλωση και αξιοποίηση.

• Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφί­σεων.

Για τα απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κα­τεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) έχει ολοκληρωθεί η επεξερ­γασία του σχεδίου π.δ., το οποίο προβλέπε­ται να εκδοθεί εντός του 2009. Η έκδοση του π.δ. καθυστέρησε λόγω της καθυστέρησης συγκρότησης του Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (ΕΟΕΔΣΑΠ), ο οποίος οφείλει να γνωμοδοτήσει επί του σχεδίου αυτού.

 

Συμπέρασμα

 

Παρά το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο και το συνε­χώς αυξανόμενο ποσοστό ανακύκλωσης αποβλήτων στη χώρα μας ο τομέας της διαχείρισης και ανακύ­κλωσης αποβλήτων σήμερα είναι ο πλέον ευαίσθη­τος και λιγότερο ικανοποιητικά ανεπτυγμένος. ¶λλωστε αναμένεται, στο άμεσο μέλλον, να επιβληθούν από το ΔΕΚ, λόγω της συνέχισης λειτουργίας πα­ρανομών ΧΑΔΑ, πρόστιμα που θα είναι ιδιαίτερα υψηλά.

Απαιτείται ενδυνάμωση των προσπαθειών για συστηματική και αποτελεσματική ενημέρωση του κοινού για την πρόληψη παραγωγής και την ανακύκλωση αποβλήτων, αλλά και καλλιέργεια κλίμα­τος εμπιστοσύνης προς τους φορείς διαχείρισης και ανακύκλωσης. Η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών διαχείρισης αποβλήτων, η επίσπευση στην υλοποί­ηση έργων διάθεσης αποβλήτων και έγκρισης Συστημάτων ανακύκλωσης, η διαπαιδαγώγηση στα σχο­λεία για τη δημιουργία «κουλτούρας ανακύκλωσης», καθώς και η πλήρης αξιοποίηση των κονδυλίων που διατίθενται για την πολιτική αποβλήτων από το ΕΣΠΑ θα έχουν ως αποτέλεσμα την επίτευξη των στόχων που τίθενται από την ευρωπαϊκή πολιτική για τα απόβλητα. Η πολιτεία καλείται να ενεργήσει άμεσα, διότι οιαδήποτε καθυστέρηση συνεπάγεται μη αναστρέ­ψιμο κόστος περιβαλλοντικό, οικονομικό, κοινωνι­κό και δημόσιας υγείας.

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στη Διμηνιαία Έκδοση «ΕΝΩΠΙΟΝ» του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, τεύχος 53/2009.