Νέα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη μείωση της ρύπανσης από μικροπλαστικά
Τρίτη 30 Δεκεμβρίου 2025
Nέοι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την πρόληψη της ρύπανσης από μικροπλαστικά λόγω της έκλυσης πλαστικών κόκκων τέθηκαν σε ισχύ στις 16 Δεκεμβρίου 2025.
Σύμφωνα με την ανωτέρω οδηγία, οι κόκκοι πλαστικού είναι η βασική πρώτη ύλη για τα περισσότερα πλαστικά προϊόντα. Κόκκοι πλαστικού είναι όλα τα υλικά προς χύτευση που περιέχουν πολυμερή, πρωτογενούς ή δευτερογενούς προέλευσης, ή και τα δύο, ανεξάρτητα από το αν προκύπτουν από βιομάζα ή προορίζονται να βιοαποδομηθούν με την πάροδο του χρόνου. Να διευκρινισθεί ότι ενώ υπάρχουν νομικές πράξεις της Ένωσης σχετικά με την πρόληψη των αποβλήτων, της ρύπανσης, της παραγωγής θαλάσσιων απορριμμάτων και της αποβολής χημικών προϊόντων, δεν υπάρχουν ειδικοί κανόνες της Ένωσης που να αποτρέπουν τις απώλειες κόκκων πλαστικού ως πηγή ρύπανσης από μικροπλαστικά σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.
Σύμφωνα με την εισαγωγή του Κανονισμού «τα μικροπλαστικά αποτελούν ρύπους, οι οποίοι απαντώνται σε όλo το περιβάλλον, υπερβαίνουν τα σύνορα και προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Όταν βρεθούν στο θαλάσσιο περιβάλλον, τα μικροπλαστικά είναι σχεδόν αδύνατον να συλλεγούν και είναι γνωστό ότι προσλαμβάνονται από διάφορους οργανισμούς και ζώα και βλάπτουν τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα. Η ανθεκτικότητα των κόκκων πλαστικού στο υδάτινο περιβάλλον μπορεί να μετρηθεί σε δεκαετίες, ενώ η κατάποση κόκκων πλαστικού από θαλάσσια άγρια είδη, ιδίως θαλάσσια πτηνά και θαλάσσιες χελώνες, μπορεί να επιφέρει σωματική βλάβη ή θάνατο. Τα μικροπλαστικά συμβάλλουν επίσης στην κλιματική αλλαγή, ως πρόσθετη πηγή τόσο εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όσο και πίεσης στα οικοσυστήματα. Η δυνατότητα των μικροπλαστικών να δρουν ως φορείς προσροφημένων τοξικών ουσιών ή παθογόνων μικροοργανισμών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του προβλήματος. Οι άνθρωποι εκτίθενται στα μικροπλαστικά μέσω του αέρα και των τροφίμων. Η αυξανόμενη ευαισθητοποίηση σχετικά με την παρουσία μικροπλαστικών στην τροφική αλυσίδα μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και να έχει οικονομικές συνέπειες. Θα μπορούσαν να υπάρξουν οικονομικές επιπτώσεις σε δραστηριότητες όπως η εμπορική αλιεία και η γεωργία, καθώς και η αναψυχή και ο τουρισμός, σε περιοχές που πλήττονται από τη διαφυγή μικροπλαστικών».
Οι νέοι κανόνες ισχύουν για όλους τους οικονομικούς φορείς που διαχειρίζονται εγκαταστάσεις στην ΕΕ οι οποίες επεξεργάζονται πέντε ή περισσότερους τόνους κόκκων πλαστικού ετησίως. Αυτοί μπορεί να είναι κατασκευαστές, ανακυκλωτές, μεταποιητές, αποθήκες ή άλλοι παράγοντες που χειρίζονται πλαστικά.
Οι κανόνες ισχύουν επίσης για όλους τους μεταφορείς κόκκων πλαστικού εντός της ΕΕ, καθώς και για τους φορείς που συμμετέχουν στη θαλάσσια μεταφορά τους.
Οι φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να αποφεύγουν, να περιορίζουν και να καθαρίζουν τυχόν διαρροές ή απώλειες, και επίσης να καταρτίζουν και να εφαρμόζουν σχέδια διαχείρισης κινδύνου προσαρμοσμένα στη φύση και το μέγεθος των εγκαταστάσεών τους. Οι μεταφορείς δεν υποχρεούνται να καταρτίζουν σχέδια διαχείρισης κινδύνου, αλλά πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις που ορίζονται στον κανονισμό.
Οι μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις που χειρίζονται περισσότερους από 1.500 τόνους κόκκων πλαστικού ετησίως πρέπει να λαμβάνουν πιστοποιητικό συμμόρφωσης ή άδεια. Απλούστερες απαιτήσεις συμμόρφωσης ισχύουν για τις μικρές και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.
Ο Κανονισμός εφαρμόζεται από τις 17 Δεκεμβρίου 2027.
Ωστόσο ήδη από τις 16 Δεκεμβρίου 2025 κάποιες διατάξεις έχουν άμεση εφαρμογή και παρατίθενται κατωτέρω:
i. Το άρθρο 3 παράγραφος 1 καθορίζει γενικές υποχρεώσεις και προβλέπει ότι «οι οικονομικοί φορείς, οι ενωσιακοί μεταφορείς και οι μη ενωσιακοί μεταφορείς διασφαλίζουν την αποφυγή των απωλειών. Εάν σημειωθούν απώλειες, οι οικονομικοί φορείς, οι ενωσιακοί μεταφορείς και οι μη ενωσιακοί μεταφορείς λαμβάνουν άμεσα μέτρα για τον περιορισμό και τον καθαρισμό των εν λόγω απωλειών σύμφωνα με περιβαλλοντικά βιώσιμες πρακτικές»,
ii. Το άρθρο 5 παράγραφος 6 δεύτερο εδάφιο, προβλέπει ότι οι φορείς «τηρούν αρχεία με τις ετήσιες εκτιμώμενες ποσότητες απωλειών και τις συνολικές ποσότητες κόκκων πλαστικού που χειρίζονται»,
iii. Το άρθρο 16 το οποίο αφορά τον ορισμό και τις εξουσίες των αρμόδιων αρχών,
iv. Το άρθρο 17 παράγραφος 1 το οποίο αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οποία θα πρέπει εντός έτους και κατόπιν διαβούλευσης με τους φορείς να «θέτει στη διάθεση του κοινού, μεταξύ άλλων μέσω του διαδικτύου, σε ιστότοπο που είναι εύκολα προσπελάσιμος, δωρεάν και χωρίς να περιορίζεται η πρόσβαση μόνο σε εγγεγραμμένους χρήστες, υλικό ευαισθητοποίησης και κατάρτισης»,
v. Το άρθρο 18 παράγραφοι 2 και 3 το οποίο επίσης αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και προβλέπει την διαδικασία που θα πρέπει να ακολουθήσει «για την εκπόνηση εναρμονισμένων προτύπων».
Νέλλη Παλαιολόγου
Νομικός για το Περιβάλλον
