ΣΤΕ 2300/2017 [ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΣΗΜΕΙΑΚΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΚΑΚΠΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΧΩΡΟΥ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ]
Περίληψη
-Κατόπιν ακυρώσεως του ήδη προσβαλλόμενου προεδρικού διατάγματος, κατά το μέρος αυτού που περιλαμβάνει ακίνητο εμβαδού 679,36 τ.μ., η απομένουσα δεσμευμένη έκταση προδήλως δεν επαρκεί, ενόψει και των κριθέντων με την 279/2016 απόφαση του Δικαστηρίου, για την ανέγερση των δύο Δημοτικών Σχολείων. Επομένως, ενόψει και του ενιαίου της ρυθμίσεως, η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, με την οποία, άλλωστε, προβάλλονται οι λόγοι ακυρώσεως παρόμοιοι με εκείνους που προβλήθηκαν με την αίτηση ακυρώσεως επί της οποίας εκδόθηκε η 279/2016 απόφαση του Δικαστηρίου πρέπει να γίνει δεκτή και να ακυρωθεί το προσβαλλόμενο διάταγμα, κατά το μέρος αυτού που περιλαμβάνει το ακίνητο εμβαδού 670,72 τ.μ., το οποίο ανήκει στην αιτούσα εταιρεία.
Πρόεδρος: Γ. Παπαγεωργίου
Εισηγητής: Χρ. Παπανικολάου
Δικηγόροι: Κυρ. Πέρρου, Γιολ. Παπαρούνη
Βασικές Σκέψεις
2. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση, η οποία εισάγεται προς συζήτηση μετά την έκδοση της 2538/2015 προδικαστικής απόφασης του Δικαστηρίου, ζητείται η ακύρωση του π.δ. της 5.2.2008 «Τροποποίηση του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου του δήμου Αθηναίων και καθορισμός όρων και περιορισμών δόμησης» (ΑΑΠ 90/4.3.2008). Με το προσβαλλόμενο διάταγμα εγκρίθηκε η τροποποίηση του εγκεκριμένου ρυμοτομικού σχεδίου του δήμου Αθηναίων στο τμήμα της πόλης που έχει κηρυχθεί ως παραδοσιακό με το π.δ. της 17.4.1996 (Δ΄ 510) και ειδικότερα στο Ο.Τ. 76 της περιοχής 58 με τον καθορισμό χώρου για την ανέγερση σχολείου. Η αιτούσα εταιρεία φέρεται ως ιδιοκτήτρια οικοπέδου, εμβαδού 670,72 τ.μ., που εμπίπτει στην ανωτέρω έκταση. Υπέρ του κύρους του προσβαλλόμενου διατάγματος παρεμβαίνει ο Δήμος Αθηναίων.
3. Επειδή, το άρθρο 24 παρ. 2 του Συντάγματος επιτάσσει τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό χάριν της λειτουργικότητας και αναπτύξεως των οικισμών και της εξασφαλίσεως των καλύτερων όρων διαβιώσεως. Κατά την έννοια της ως άνω συνταγματικής διατάξεως, ουσιώδες στοιχείο του ρυμοτομικού σχεδίου είναι ο καθορισμός της θέσεως των δημοσίων, δημοτικών και κοινωφελών κτιρίων, ώστε αυτή να είναι η προσήκουσα ενόψει τόσο του σκοπού, τον οποίο εξυπηρετούν τα εν λόγω κτίρια, όσο και της σχέσεως αυτών προς τα λοιπά στοιχεία του σχεδίου πόλεως (ΣτΕ 813/2004 Ολ., 2756/2016, 194/2007). Προς την ως άνω συνταγματική επιταγή εναρμονίζονται οι διατάξεις της ισχύουσας πολεοδομικής νομοθεσίας. Ειδικότερα, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 152, 153 και 154 του κυρωθέντος με το π.δ. της 4.7/17.7.1999 (Δ΄ 580) Κώδικα Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας (Κ.Β.Π.Ν.), με τα οποία αποδίδονται αφενός τα άρθρα 1 έως 3 και 70 του από 17.7/16.8.1923 ν.δ. (Α΄ 228) και αφετέρου τα άρθρα 19 παρ. 3 και 21 παρ. 2 του από 3/22.4.1929 π.δ. (Α΄ 155), και των διατάξεων του άρθρου 31 παρ. 3 του Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού (ν. 1577/1985 Α΄ 210), οι οποίες είναι ερμηνευτέες υπό το φως των επιταγών του ως άνω άρθρου 24 παρ. 2 του Συντάγματος, η τροποποίηση σχεδίου πόλεως, η οποία κατ’ αρχήν θεσπίζεται κατά την ανέλεγκτη ουσιαστική κρίση της πολεοδομικής αρχής (ΣτΕ 2756/2016, 3241/2005, 4146/2001), πρέπει να αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση των αναγκών της πόλης από άποψη υγιεινής, ασφάλειας, οικονομίας και αισθητικής και στην αρτιότερη διαρρύθμισή της. Περαιτέρω, οι τροποποιήσεις ρυμοτομικών σχεδίων επιβάλλεται να αιτιολογούνται με βάση πολεοδομικά κριτήρια, η αιτιολογία δε αυτή, η οποία πρέπει να είναι ειδικότερη επί εντοπισμένης τροποποιήσεως, μπορεί να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου (ΣτΕ 2756/2016, 2086/2006, 3117/2004 κ.ά.). Ειδικότερα, ο καθορισμός χώρου στο ρυμοτομικό σχέδιο ως κατάλληλου για την ανέγερση δημόσιου, δημοτικού ή κοινής εν γένει ωφέλειας κτιρίου, γίνεται επί τη βάσει πολεοδομικών κριτηρίων και πρέπει κατ’ αρχήν να αιτιολογείται από την άποψη της ανάγκης ανεγέρσεως του κτιρίου και της καταλληλότητας του χώρου (ΣτΕ 566/2016, 279/2016, 4512/2014). Ειδικότερη αιτιολογία ως προς την επιλογή του συγκεκριμένου χώρου έναντι άλλων δεν απαιτείται, εκτός εάν είχαν προβληθεί από τους ενδιαφερομένους ουσιώδεις ισχυρισμοί ενώπιον του οργάνου, το οποίο έχει την αποφασιστική αρμοδιότητα για την τροποποίηση του σχεδίου πόλεως (ΣτΕ 566/2016, 279/2016, 4512/2014, κ.ά.).
4. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, με την 1060029/5775/0010/27.7.2000 κοινή απόφαση των Υφυπουργών Οικονομικών και Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (Δ΄ 523 της 10.8.2000 όπως διορθώθηκε στο ΦΕΚ 557 Δ΄ της 7.9.2000) κηρύχθηκε αναγκαστική απαλλοτρίωση έκτασης, εμβαδού 1970 μ2, για την ανέγερση διδακτηρίου των 149ου και 157ου Δημοτικών Σχολείων Αθηνών. Η εν λόγω έκταση βρίσκεται στην περιοχή του Δήμου Αθηναίων, μεταξύ των οδών Αλκμήνης-Πάλλαντος-Πειραιώς και Αλόπης και σε αυτήν περιλαμβάνεται και η παραπάνω ιδιοκτησία της αιτούσας. Το επίμαχο οικοδομικό τετράγωνο περιλαμβάνεται στο τμήμα της οδού Πειραιώς που έχει χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακό με το π.δ. της 17.4.1996 (Δ’ 510), διέπεται δε από τις διατάξεις του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου που έχει θεσμοθετηθεί για το Δήμο Αθηναίων με την 255/45/4.1.1988 απόφαση Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ (Δ΄ 80) όπως αυτή τροποποιήθηκε με την 45835/4.11.2004 απόφαση του ίδιου υπουργού (Δ΄ 1063). Η 1060029/ 5775/0010/27.7.2000 κοινή υπουργική απόφαση ακυρώθηκε με τις 1675/2004 και 3301/2005 αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για το λόγο ότι δεν είχε προηγηθεί πολεοδομικός αφορισμός της έκτασης ως χώρου για την ανέγερση σχολικού κτιρίου. Παράλληλα, ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (Ο.Σ.Κ.) ζήτησε, με το υπ’ αριθ. ΕΓ 32-Τ1/16426/ 22.7.2003 έγγραφό του, τον χαρακτηρισμό ως σχολικών χώρων 41 οικοπέδων στο Δήμο Αθηναίων -στα οποία περιλαμβανόταν και το επίδικο οικόπεδο- εμβαδού 1.970 τ.μ., για τη στέγαση των 149ου και 157ου Δημοτικών Σχολείων, με την επισήμανση ότι είναι στο πρόγραμμα μελετών 2003-2004 και έχει κατατεθεί προσωρινή αποζημίωση ύψους 971.988,25 ευρώ. Κατόπιν αυτού με την 2669/3.11.2003 πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμο Αθηναίων αποφασίσθηκε η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου στο επίμαχο τμήμα του Ο.Τ.76/58. Κατά της πράξης αυτής η αιτούσα υπέβαλε την 45/1860/10.12.2003 ένσταση, με την οποία προέβαλε ότι η διαδικασία της απαλλοτρίωσης κινήθηκε και περατώθηκε χωρίς να κληθεί να καταθέσει τις απόψεις της, ότι στο συνοδεύον την αναγκαστική απαλλοτρίωση κτηματολογικό διάγραμμα δεν αποτυπώνεται η υπάρχουσα οικοδομή της αιτούσας, ότι η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε χωρίς προηγούμενη περιβαλλοντική μελέτη, ότι η βλάβη που θα υποστεί είναι υπέρμετρη και ότι δεν ερευνήθηκε η ύπαρξη άλλων χώρων για την ανέγερση του σχολείου. Έτεροι ιδιοκτήτες οικοπέδου εμβαδού 679,36 τ.μ., κειμένου εντός της επίμαχης έκτασης, υπέβαλαν ένσταση παρομοίου περιεχομένου. Οι ενστάσεις αυτές απορρίφθηκαν με την 4385/29.12.2004 πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου, ύστερα από την από 19.11.2004 εισήγηση της Διεύθυνσης Σχεδίου Πόλης, στην οποία αναφέρεται ότι δεν έχει συντελεστεί απαλλοτρίωση αλλά βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία πολεοδομικού αφορισμού του χώρου, ότι ακολουθήθηκε η προβλεπόμενη από τον νόμο διαδικασία τροποποίησης ρυμοτομικού σχεδίου, ότι η περιβαλλοντική μελέτη θα συνταχθεί στο πλαίσιο της έκδοσης οικοδομικής άδειας και ότι η επιλογή του χώρου έγινε από την αρμόδια Επιτροπή του Ο.Σ.Κ. Στο από 11.3.2005 πρακτικό καταλληλότητας της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν.513/1976 αναφέρεται ότι είναι αναγκαία η εξασφάλιση νέου κατάλληλου δημόσιου διδακτηρίου για τις ανάγκες του 149ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, το οποίο στεγάζεται σε μισθωμένο κτίριο στην οδό Αγαθοδαίμονος 39-41, στα Κάτω Πετράλωνα, σε έξι αίθουσες διδασκαλίας, με 89 μαθητές σε πρωινή βάρδια, και, παρότι ολοήμερο, στερείται κατάλληλου χώρου σίτισης και ειδικών αιθουσών. Στο ίδιο πρακτικό αναφέρεται ότι το προτεινόμενο οικόπεδο επί των οδών Πειραιώς, Αλόπης, Αλκμήνης και Πάλλαντος, εμβαδού περίπου 2.000 τ.μ., καλύπτει το Ο.Τ.76/58 του Δήμου Αθηναίων στην περιοχή των Κάτω Πετραλώνων, με εξαίρεση το τμήμα στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Πάλλαντος, στο οποίο υπάρχει τριώροφη οικοδομή. Σύμφωνα με το πρακτικό, όλοι οι δρόμοι, εκτός της οδού Πειραιώς, είναι ήπιας κυκλοφορίας, το δε κτίσμα στη συμβολή των οδών Πειραιώς και Πάλλαντος προσφέρει προστασία από το θόρυβο της οδού Πειραιώς, ενώ μέσα στο οικόπεδο υπάρχουν διάσπαρτα ισόγεια παλαιά κτίσματα με χρήσεις αποθηκευτικών ή βιοτεχνικών χώρων. Περαιτέρω, με τις 220/18.10.2005 και 53/7.3.2007 γνωμοδοτήσεις του το Κ.Σ.Χ.Ο.Π. γνωμοδότησε θετικά για την επίμαχη τροποποίηση ενόψει του προγράμματος στέγασης των σχολικών μονάδων του Ο.Σ.Κ και της επιλογής του συγκεκριμένου χώρο από τον Ο.Σ.Κ., καθώς και της αναβάθμισης της αισθητικής και της λειτουργικότητας της πόλης σε κύριο άξονα της με ιστορική αξία, όπως η οδός Πειραιώς, σε συνδυασμό με αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στην περιοχή. Ακολούθησε η έκδοση του προσβαλλόμενου π.δ., με το οποίο τροποποιείται το ρυμοτομικό σχέδιο, με τον καθορισμό χώρου για την ανέγερση σχολείου. Στο άρθρο 2 του διατάγματος καθορίζονται οι όροι δόμησης του χώρου που προορίζεται για την ανέγερση του σχολείου, περαιτέρω δε, στο τελευταίο εδάφιο της ως άνω παραγράφου, προβλέπεται ότι ισχύουν και τα αναφερόμενα στην παράγραφο 1 Β1α της προαναφερόμενης 45835/4.11.2004 απόφασης του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ για την τροποποίηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Στη διάταξη αυτή ορίζεται ότι «1. Κατά τη σύνταξη της πολεοδομικής μελέτης πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής : α. Σε όλο το μήκος της οδού Πειραιώς, οι νέες εγκαταστάσεις τοποθετούνται σε απόσταση 15 μέτρων από τη ρυμοτομική γραμμή με την προϋπόθεση ότι δύναται να κατασκευάζεται κτίριο, βάθους τουλάχιστον 9 μέτρων. Η απόσταση της γραμμής δόμησης από τη ρυμοτομική γραμμή παραμένει ελεύθερη, φυτεύεται υποχρεωτικά, δεν χρησιμοποιείται για στάθμευση και δεν περιφράσσεται Εάν ο λόγος εμβαδού δια του προσώπου του οικοπέδου επί της οδού Πειραιώς (Ε/Π) είναι μεγαλύτερος των 50μ., η γραμμή δόμησης από τη ρυμοτομική γραμμή πρέπει να απέχει 25μ. Στην περίπτωση αυτή, έχει εφαρμογή η παράγραφος 6 του άρθρου 12 του Γ.Ο.Κ. για το τμήμα των 10 επιπλέον μέτρων. Επιτρέπεται η επέκταση των υπόγειων χώρων στάθμευσης μέχρι την ισχύουσα οικοδομική γραμμή». Τέλος, με το π.δ. της 30.10.2012 (ΑΑΠ 30.10.2012) τροποποιήθηκε το προσβαλλόμενο διάταγμα. Ειδικότερα, με το άρθρο 1 του ως άνω διατάγματος αντικαταστάθηκε το ως άνω τελευταίο εδάφιο του άρθρου 2 του από 5.2.2008 π.δ. ως εξής: «Ελάχιστη απόσταση των ανεγερθησομένων σχολικών κτιρίων από την ρυμοτομική γραμμή της οδού Πειραιώς δεκαπέντε μέτρα (15μ.)».
5. Επειδή, με την 279/2016 απόφαση του Δικαστηρίου, η οποία εκδόθηκε επί της αιτήσεως ακυρώσεως των προμνησθέντων ιδιοκτητών ακινήτου εμβαδού 679,36 τ.μ. κειμένου εντός της ίδιας έκτασης, η οποία απαλλοτριώνεται με το προσβαλλόμενο διάταγμα, κρίθηκαν τα εξής: “…η επιλογή του μείζονος ακινήτου, εμβαδού 1970 τ.μ., στο οποίο περιλαμβάνεται το ακίνητο των αιτούντων, έγινε με την προοπτική της ανέγερσης σε αυτό δύο δημοτικών σχολείων, με βάση τις ανάγκες σε σχολικούς χώρους που επεσήμανε ο Ο.Σ.Κ. … Οι ειδικοί ισχυρισμοί που υπέβαλαν οι αιτούντες με την ένστασή τους σχετικά με την ύπαρξη δύο άλλων ακινήτων, ιδιοκτησίας του Δήμου Αθηναίων και του Δημοσίου αντίστοιχα, επαρκούς εμβαδού και ευρισκόμενων στην ίδια περιοχή, δεν αντιμετωπίσθηκαν καθόλου από τη Διοίκηση, η οποία αγνόησε τους εναλλακτικούς χώρους αθλητικών εγκαταστάσεων και παλαιών στρατιωτικών εγκαταστάσεων που πρότειναν οι αιτούντες και αρκέσθηκε στο γεγονός της επιλογής του ακινήτου από την αρμόδια Επιτροπή του Ο.Σ.Κ. … Εξάλλου, με την παρ. 1 περ. Β1α της τροποποιητικής του Γ.Π.Σ. 45835/4.11.2004 απόφασης του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., στην οποία ρητώς παραπέμπει το προσβαλλόμενο π.δ/μα, επιβάλλεται ειδικός περιορισμός στη δόμηση των επί της οδού Πειραιώς νέων εγκαταστάσεων, με την υποχρέωση υποχώρησης κατά 15 μέτρα της γραμμής δόμησης, εφόσον στο οικόπεδο κατασκευάζεται κτίριο βάθους τουλάχιστο 9 μέτρων, τούτο δε επάγεται ουσιώδη μείωση της δομήσιμης επιφάνειας του επιλεγέντος ακινήτου. Τέλος, το εμβαδόν του ακινήτου αυτού, ανερχόμενο σε 1.970 τ.μ. και υποκείμενο σε περαιτέρω περιορισμό ενόψει της παραπάνω ρύθμισης, είναι σε κάθε περίπτωση ανεπαρκές για την ανέγερση των 149ου και 157ου Δημοτικών Σχολείων, εφόσον, όπως αναφέρεται στο από 11.3.2005 πρακτικό καταλληλότητας της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν. 513/1976, μόνον το 149ο Δημοτικό Σχολείο έχει 89 μαθητές, σύμφωνα δε με τη 37237/ΣΤ1/2.4.2007 υπουργική απόφαση, για 3θέσιο Δημοτικό Σχολείο δυναμικότητας 90 μαθητών απαιτείται ακίνητο εμβαδού 1.850 τ.μ., ενώ για 6θέσιο Δημοτικό Σχολείο 180 μαθητών απαιτείται ακίνητο εμβαδού 2.600 τ.μ. Για τους παραπάνω λόγους, η προσβαλλόμενη πράξη δεν αιτιολογείται νομίμως”. Κατόπιν τούτων ακυρώθηκε το προβαλλόμενο διάταγμα, κατά το μέρος αυτού που περιλαμβάνει το ακίνητο εμβαδού 679,36 τ.μ., το οποίο ανήκει στους ως άνω ιδιοκτήτες.
6. Επειδή, κατόπιν της ως άνω ακυρώσεως του προσβαλλόμενου προεδρικού διατάγματος, κατά το μέρος αυτού που περιλαμβάνει ακίνητο εμβαδού 679,36 τ.μ., η απομένουσα δεσμευμένη έκταση προδήλως δεν επαρκεί, ενόψει και των κριθέντων με την 279/2016 απόφαση του Δικαστηρίου, για την ανέγερση των δύο Δημοτικών Σχολείων. Επομένως, ενόψει και του ενιαίου της ρυθμίσεως, η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, με την οποία, άλλωστε, προβάλλονται λόγοι ακυρώσεως παρόμοιοι με εκείνους που προβλήθηκαν με την αίτηση ακυρώσεως επί της οποίας εκδόθηκε η 279/2016 απόφαση του Δικαστηρίου, πρέπει να γίνει δεκτή και να ακυρωθεί το προσβαλλόμενο διάταγμα, κατά το μέρος αυτού που περιλαμβάνει το ακίνητο εμβαδού 670,72 τ.μ., το οποίο ανήκει στην αιτούσα εταιρεία.
