ΣτΕ 1898/2017 [Παράνομη έγκριση δόμησης για ακίνητο όμορο διατηρητέου κτιρίου]

Περίληψη

-Με τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 5 του ΝΟΚ επαναλαμβάνεται το νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία και την ανάδειξη της φυσιογνωμίας των υφισταμένων διατηρητέων κτιρίων και θεσπίζεται διαδικασία, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα επιβολής ειδικών όρων δομήσεως και χρήσεων σε υπό ανέγερση κτίρια εντός οικοπέδων ομόρων προς τα διατηρητέα αυτά κτίρια, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής [ΠΕΚΑ], κατόπιν συμφώνου γνωμοδοτήσεως του εκάστοτε αρμοδίου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, οργάνου της οικείας Αποκεντρωμένης Διοικήσεως. Υπό το δεδομένο αυτό, στο πλαίσιο της διαδικασίας προστασίας των υφισταμένων διατηρητέων κτιρίων, πρέπει, μετά την κατά τα ανωτέρω έκδοση θετικής συμφώνου γνωμοδοτήσεως από το ΣΑ και προ της εκδόσεως της της αιτηθείσης εγκρίσεως δομήσεως για την ανέγερση κτιρίου σε όμορο του διατηρητέου οικόπεδο, η σχετική αίτηση καθώς και η γνωμοδότηση του ΣΑ να παραπέμπονται ενώπιον των κεντρικών υπηρεσιών του αρμοδίου Υπουργείου [ήδη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας], οι οποίες οφείλουν να εκφέρουν ιδίαν κρίση περί της’ μη αλλοιώσεως και της αναδείξεως του προστατευτέου διατηρητέου κτιρίου, ώστε ακολούθως ο Υπουργός να ασκήσει την ανατεθείσα σε αυτόν αρμοδιότητα της θεσπίσεως ή μη ειδικών όρων και περιορισμών δομήσεως και χρήσεων στο υπό ανέγερση κτίριο.

-Υπό τα δεδομένα του ιστορικού της υποθέσεως, πρέπει, καθ’ ερμηνείαν των προβαλλομένων υπό της αιτούσης και εν όψει του ειδικοτέρου ισχυρισμού της ότι,το εγκριθέν ύψος του υπό ανέγερση κτιρίου του παρεμβαίνοντος ‘ήι^ερβαίνει το ύψος της διατηρητέας οικίας της και εξ αυτού του λόγου παραβλάπτεται η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία αυτής, να ακυρωθεί η παράλειψη των αρμοδίων· οργάνων του Υπουργείου ΠΕΚΑ να επιληφθούν, βάσει των διατάξεων του άρθρου 6 παρ. 5 του ΝΟΚ και να εκφέρουν αιτιολογημένη κρίση για το εάν συντρέχουν ή όχι οι προϋποθέσεις εκδόσεως αποφάσεως του Υπουργού ΠΕΚΑ για την προστασία και την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του διατηρητέου κτιρίου της αιτούσης· ειδικότερα δε να αποφανθούν εάν το ύψος του υπό ανέγερση κτιρίου θίγει ή όχι το διατηρητέο της αιτούσης δεδομένης της προκυπτούσης από τα στοιχεία του φακέλου υψομετρικής διαφοράς των δύο οικοπέδων, αλλά και του γεγονότος ότι, όπως ήδη εξετέθη, η αιτούσα με σειρά αιτήσεών της απευθυνόμενων προς την Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού του ως άνω Υπουργείου είχε, κατ’ επανάληψη, θέσει υπ’ όψιν της Διοικήσεως το ζήτημα του ύψους του υπό ανέγερση κτιρίου, το οποίο άλλωστε δεν εξήτασε ούτε το αρμόδιο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής, το οποίο μονολεκτικούς ενέκρινε την υποβληθείσα υπό του ΕΚΠΑ αρχιτεκτονική μελέτη του υπό ανέγερση κτιρίου δεχθέν σιωπηρώς ότι δεν παραβλάπτεται το διατηρητέο κτίριο της αιτούσης.

Πρόεδρος: Κ. Σακελλαροπούλου
Εισηγητής: Ρ. Γιαννουλάτου

Βασικές Σκέψεις

2. Επειδή, με την πρώτη από τις κρινόμενες αιτήσεις ζητείται η ακύρωση α) της παραλείψεως του καθ’ ου η αίτηση Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής [ΠΕΧΩΔΕ] να επιβάλει σε κτίριο υπό ανέγερση εντός οικοπέδου ιδιοκτησίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών [ΕΚΠΑ], επί της οδού Μεθώνης 74 στην περιοχή Εξαρχείων της πόλεως των Αθηνών, ειδικούς όρους δομήσεως και χρήσεως αυτού, βάσει των διατάξεων του άρθρου 6 παρ. 5 του ν. 4067/2012 “Νέος Οικοδομικός Κανονισμός” [ΝΟΚ], για την προστασία και την ανάδειξη της φυσιογνωμίας του ευρισκομένου εντός ομόρου οικοπέδου διατηρητέου κτιρίου της αιτούσης, β) του 10/22.11.2012 πρακτικού του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής [ΣΑ] με έδρα την Περιφερειακή Ενότητα του Κεντρικού Τομέως Αθηνών και γ) της 158/03.04.2013 εγκρίσεως δομήσεως της Υπηρεσίας Δομήσεως του Δήμου Αθηναίων, με την οποίαν επετράπη στο ΕΚΠΑ η ανέγερση του εν λόγω κτιρίου με χρήση βιβλιοθήκης. Με την δεύτερη αίτηση ζητείται η ακύρωση α) της 102/02.04.2014 αδείας δομήσεως της ιδίας Υπηρεσίας για την ανέγερση του κτιρίου και β) του 8/12.03.2014 πρακτικού του ιδίου ως άνω Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής [ΣΑ].
3. Επειδή, οι κρινόμενες αιτήσεις στρεφόμενες κατά των προαναφερθεισών πράξεων και της ως άνω παραλείψεως, οι οποίες, κατά τις διατάξεις των εφαρμοζομένων εν προκειμένω άρθρων 1, 3, 5, 6 και 9 του ν. 4030/2011 (Α΄ 249) και 6 του ν. 4067/2012 [ΝΟΚ] (Α΄ 79), αποτελούν προϋπόθεση η μία της άλλης πρέπει να συνεκδικασθούν λόγω της προδήλου συναφείας αυτών.
4. Επειδή, η αιτούσα, φερομένη ως κυρία οικοπέδου στην περιοχή των Εξαρχείων της πόλεως των Αθηνών, με πρόσωπο επί της οδού Καλλιδρομίου 73, επί του οποίου υφίσταται κτίριο χαρακτηρισθέν ως διατηρητέο με την ΟΙΚ.22526/1526/04.04.1988 (Δ΄ 376) απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, μετ’ εννόμου συμφέροντος ασκεί τις κρινόμενες αιτήσεις.
5. Επειδή, παραδεκτώς παρεμβαίνει προς απόκρουση των κρινομένων αιτήσεων το ΕΚΠΑ, το οποίο, όπως ήδη εξετέθη, φέρεται ως κύριος οικοπέδου, με πρόσωπο επί της οδού Μεθώνης 74, ομόρου με το οικόπεδο της αιτούσης κατά την πίσω πλευρά αυτού, δικαιούχος των προσβαλλομένων, κατά τα ανωτέρω, εγκρίσεως και αδείας δομήσεως.
6. Επειδή, απαραδέκτως προσβάλλονται τα προαναφερθέντα 10/ 22.11.2012 και 8/12.03.2014 πρακτικά του ΣΑ, διότι ως θετικές σύμφωνες γνωμοδοτήσεις στερούνται εκτελεστότητος.
7. Επειδή, με τις διατάξεις του ν. 4030/2011 “Νέος τρόπος έκδοσης αδειών δόμησης, ελέγχου κατασκευών …” (Α΄ 249), ως ίσχυαν κατά τον κρίσιμο χρόνο, ορίζονται τα εξής: Άρθρο 1: “Για την εφαρμογή του παρόντος νόμου οι ακόλουθοι όροι έχουν το εξής περιεχόμενο: α) έγκριση δόμησης: η πιστοποίηση του δικαιώματος δόμησης σύμφωνα με τους όρους δόμησης, που επιτρέπει την έκδοση της άδειας δόμησης, β) άδεια δόμησης: η άδεια που επιτρέπει την εκτέλεση των οικοδομικών εργασιών που περιγράφονται σε αυτήν και στις μελέτες που τη συνοδεύουν, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.”. Άρθρο 3: 1. … Για τη χορήγηση έγκρισης δόμησης, υποβάλλονται τα ακόλουθα δικαιολογητικά και μελέτες: α) Αίτηση του κυρίου ή του έχοντος νόμιμο δικαίωμα με τις δηλώσεις αναθέσεων – αναλήψεων και φύλλο ελέγχου. β) Τοπογραφικό διάγραμμα και διάγραμμα δόμησης, σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 9. γ) Αποδεικτικά καταβολής εισφορών και κρατήσεων για τις υπηρεσίες μηχανικού. Επίσης υποβάλλονται τίτλος ιδιοκτησίας … και οι εγκρίσεις άλλων αρμόδιων υπηρεσιών και διοικητικών οργάνων, η γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής ή του Σ.Χ.Ο.Π. Αιγαίου, όπου απαιτούνται. 2. … Για την έκδοση άδειας δόμησης υποβάλλονται η έγκριση δόμησης, η γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής ή του Σ.Χ.Ο.Π. Αιγαίου όπου απαιτείται και τα ακόλουθα δικαιολογητικά και μελέτες, όπου απαιτούνται σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία:…”. Άρθρο 5: 1. α. Η έγκριση δόμησης χορηγείται μέσα σε πέντε ημέρες, από την υποβολή των απαιτούμενων μελετών και δικαιολογητικών ύστερα από έλεγχο: αα) του τίτλου ιδιοκτησίας … ββ) του τοπογραφικού διαγράμματος και του διαγράμματος δόμησης σε ότι αφορά την τήρηση των γενικών και ειδικών πολεοδομικών διατάξεων και προδιαγραφών και των στοιχείων και των υπολογισμών που αναγράφονται σε αυτά … 3. Ο φάκελος για την έκδοση άδειας δόμησης υποβάλλεται μέσα σε δώδεκα μήνες από την ημερομηνία χορήγησης της έγκρισης δόμησης, σύμφωνα με τις γενικές και ειδικές πολεοδομικές διατάξεις και κανονισμούς που ισχύουν κατά τη χορήγηση της. 4. … 5. Η έγκριση και η άδεια δόμησης έργου αποτελούν ενιαίο έντυπο… Άρθρο 6: 1. Η έγκριση δόμησης ισχύει για ένα έτος για κτίρια επιφάνειας έως 2.000 τ.μ. και για δύο έτη για κτίρια επιφάνειας μεγαλύτερης των 2.000 τ.μ.. Η άδεια δόμησης ισχύει για τέσσερα έτη από την έκδοση της. …”. Άρθρο 9: 1. … 2. … 3. … 4. Το διάγραμμα δόμησης υποβάλλεται σε κλίμακα 1:100 ή 1:200 ή 1: 500, για κτίρια με συνολική επιφάνεια μεγαλύτερη των 5.000 τ.μ. και περιλαμβάνει: α) Το οικόπεδο ή γήπεδο με τις διαστάσεις και το εμβαδόν του. β) Τους υπολογισμούς της επιτρεπόμενης και πραγματοποιούμενης κάλυψης και δόμησης, το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος, τις πλάγιες και οπίσθιες αποστάσεις και τον υπολογισμό των αναγκών σε χώρους στάθμευσης. γ) Τα περιγράμματα όλων των επιπέδων του κτιρίου, υπόγειων και υπέργειων, οι διαστάσεις τους, η θέση τους σε σχέση με τις οικοδομικές γραμμές και τα πλάγια όρια του οικοπέδου και όποιο άλλο βασικό στοιχείο είναι απαραίτητο για τον υπολογισμό της κάλυψης, της δόμησης, του ύψους κ.λπ. του κτιρίου … δ) … ε) Την τομή για την ένδειξη του μέγιστου ύψους του κτιρίου, του ιδεατού στερεού και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου σε σχέση με το οριστικά διαμορφωμένο έδαφος στην οποία περιέχονται το πραγματοποιούμενο ύψος του κτίσματος και το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος. στ) Ενδεικτικές όψεις. ζ) Τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με τις απαραίτητες ενδείξεις για τον υπολογισμό της φύτευσης και της στάθμης εδάφους σε κάθε διαμορφούμενο επίπεδο. η) Ενδεικτική τρισδιάστατη απεικόνιση της κατασκευής, με γραμμικό ή με ελεύθερο σχεδιασμό. Στην περίπτωση που απαιτείται γνωμοδότηση ή έγκριση άλλων οργάνων ή φορέων, το διάγραμμα δόμησης πρέπει να περιλαμβάνει και τις προδιαγραφές που τίθενται από αυτούς. 5. …”. Εξ άλλου, στην αιτιολογική έκθεση του ν. 4030/2011 εκτίθεται ότι: “Για την έγκριση δόµησης ελέγχονται τα βασικά στοιχεία που αποτελούν τον δείκτη περιβαλλοντικής επιβάρυνσης της κατασκευής στο φυσικό ή οικιστικό περιβάλλον και τα κύρια µορφολογικά του στοιχεία. Στο τοπογραφικό διάγραµµα και στο διάγραμμα δόµησης ελέγχονται περιοριστικά όλα εκείνα τα στοιχεία των οποίων πιθανή παραβίαση θα οδηγήσει σε προσβολή και βλάβη του πολεοδοµικού ιστού και του περιβάλλοντος (όροι δόµησης, διατάξεις Γ.Ο.Κ. και Κτιριοδοµικού Κανονισµού, όγκος κτιρίου, φύτευση οικοπέδου, χώροι στάθµευσης). Με το άρθρο 1 θεσµοθετούνται η έγκριση δόµησης και η άδεια δόµησης ως δύο διακριτά στάδια µε στόχο την απλοποίηση και την επιτάχυνση των διαδικασιών µε την ανάληψη της ευθύνης από τους Μηχανικούς. Η έγκριση δόµησης αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση της άδειας δόµησης και διασφαλίζει το πολίτη, που µέχρι σήµερα αν ήθελε να οικοδομήσει κατέβαλε χρήµατα για µελέτες και ήταν υποχρεωµένος να συμπληρώσει δεκάδες φακέλους χωρίς να ξέρει τελικά εάν µπορούσε να ασκήσει πράγµατι ή όχι αυτό το δικαίωµα.”. Τέλος, στο μεν άρθρο 20 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι: “Με απόφαση του αρμόδιου Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης συγκροτούνται ¨Συμβούλια Αρχιτεκτονικής¨ (ΣΑ) σε κάθε περιφερειακή ενότητα.”, στο δε άρθρο 21 αυτού ορίζεται ότι: “1. Τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής είναι αρμόδια για τη γνωμοδότηση επί των αρχιτεκτονικών μελετών στις παρακάτω περιπτώσεις:α. …β. Για κάθε οικοδομική εργασία σε κτίρια ή χώρους που έχουν κηρυχθεί διατηρητέοι ή κατά την κρίση της Υπηρεσίας Δόμησης, του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ή του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή άλλης αρμόδιας υπηρεσίας μπορούν να χαρακτηρισθούν διατηρητέοι, καθώς και σε κτίρια ή γήπεδα που είναι σε επαφή με κτίριο ή χώρο που έχει κηρυχτεί διατηρητέο.”.
8. Επειδή, περαιτέρω, με το άρθρο 4 του ν. 1577/1985 “Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός” [ΓΟΚ/1985] (Α΄ 210), όπως ετροποποιήθη με το άρθρο 3 του ν. 2831/ 2000 (Α΄ 140) ορίζονται τα εξής: 1 … 2. α) Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων ή του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, που εκδίδεται ύστερα από αιτιολογική έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας του Υπουργείου και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να χαρακτηρίζονται ως διατηρητέα, μεμονωμένα κτίρια ή τμήματα κτιρίων ή συγκροτήματα κτιρίων…και να καθορίζονται ειδικοί όροι προστασίας και περιορισμοί δόμησης και χρήσης, κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις του νόμου αυτού και από κάθε άλλη γενική ή ειδική διάταξη … 3. … 4. α) Αιτήσεις οικοδομικών αδειών για την ανέγερση οικοδομών ή προσθηκών σε υφιστάμενα κτίρια σε όμορα ακίνητα διατηρητέων κτιρίων παραπέμπονται υποχρεωτικώς στην πρωτοβάθμια Ε.Π.Α.Ε. της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας για έγκριση, με κριτήριο την προστασία και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του διατηρητέου κτιρίου. β) Με τη διαδικασία που καθορίζεται στην παράγραφο 2 περίπτωση α΄ μπορεί να οριστούν ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης ή χρήσης κατά παρέκκλιση από κάθε γενική ή ειδική διάταξη και σε ακίνητα που είναι όμορα με τα διατηρητέα κτίρια ή σε ζώνες γύρω από αυτά, για την προστασία και ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων. … 7. …”.
9. Επειδή, εξ άλλου, με τις διατάξεις του άρθρου 6 του ισχύοντος, εν προκειμένω, ΝΟΚ, όπως το άρθρο αυτό ίσχυε προ των τροποποιήσεών του με τα άρθρα 48 παρ. 2 του ν. 4178/2013 (Α΄ 174/08.08.2013) και 7 παρ. 9 περ. γ΄ του ν. 4315/2014 (Α΄ 269), ορίζονται τα εξής: “1. … 2. … 3. α) Με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ή του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού, που εκδίδεται ύστερα από αιτιολογική έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας και γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να χαρακτηρίζονται ως διατηρητέα, μεμονωμένα κτίρια ή τμήματα κτιρίων ή συγκροτήματα κτιρίων … και να καθορίζονται ειδικοί όροι προστασίας και περιορισμοί δόμησης και χρήσης, κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις του νόμου αυτού και από κάθε άλλη γενική ή ειδική διάταξη… 4. … 5. α) Προϋπόθεση για την Έγκριση Δόμησης και χορήγηση Άδειας Δόμησης για την ανέγερση οικοδομών ή προσθηκών σε υφιστάμενα κτίρια σε ακίνητα όμορα διατηρητέων κτιρίων, αποτελεί η σύμφωνη γνώμη του οικείου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, το οποίο γνωμοδοτεί με γνώμονα την προστασία και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του διατηρητέου κτιρίου. Με απόφαση Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής μπορεί να καθορίζονται ειδικότερα τα κριτήρια για την εφαρμογή της ανωτέρω διάταξης. β) Με τη διαδικασία που καθορίζεται στην παράγραφο 3α μπορεί να ορίζονται ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης ή χρήσης κατά παρέκκλιση από κάθε γενική ή ειδική διάταξη και σε ακίνητα που είναι όμορα με τα διατηρητέα κτίρια ή σε ζώνες που συνέχονται με αυτά, για την προστασία και ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων…”.
10. Επειδή, κατά την διαμορφωθείσα, υπό το καθεστώς ισχύος του άρθρου 4 του ΓΟΚ/1985, παγία νομολογία, από τον συνδυασμό των προπαρατεθεισών διατάξεων του άρθρου αυτού συνάγεται ότι οι αιτήσεις χορηγήσεως οικοδομικών αδειών για την ανέγερση οικοδομών σε ακίνητα όμορα προς διατηρητέα κτίρια παραπέμπονται υποχρεωτικώς στην πρωτοβάθμια ΕΠΑΕ της αρμοδίας πολεοδομικής υπηρεσίας προς έγκριση, με κριτήριο την προστασία και την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του διατηρητέου κτιρίου. Ακολούθως, οι αυτές αιτήσεις, καθώς και το σχετικό πρακτικό της ΕΠΑΕ παραπέμπονται στον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ [ή στον κατά περίπτωση αρμόδιο Υπουργό], ο οποίος, κατόπιν αιτιολογημένης εκθέσεως της υπηρεσίας του Υπουργείου του, αποφασίζει για την επιβολή ή μη ειδικών όρων και περιορισμών δομήσεως ή χρήσεως σε όμορα με τα διατηρητέα κτίρια οικόπεδα, ο καθορισμός δε των ενδεδειγμένων εκάστοτε ειδικών όρων προστασίας και περιορισμών αποτελεί, ως προς τούτο, τεχνικό ζήτημα που συναρτάται προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την φυσιογνωμία εκάστου διατηρητέου κτιρίου, την εγγύτητά του με το υπό ανέγερση κτίριο και τις εν γένει πολεοδομικές συνθήκες της περιοχής στην οποία ευρίσκεται το διατηρητέο. Εξ άλλου, προκειμένου να καθίσταται λυσιτελής η τήρηση του ανωτέρω τύπου, εν όψει του σκοπού των εν λόγω διατάξεων ο οποίος συνίσταται, κατά τα προαναφερθέντα, στην προστασία και στην ανάδειξη του διατηρητέου κτιρίου, πρέπει η υπουργική απόφαση περί τυχόν επιβολής ειδικών όρων και περιορισμών δομήσεως ή χρήσεως να εκδίδεται προ της χορηγήσεως της αδείας για την ανέγερση οικοδομής στο όμορο του διατηρητέου οικόπεδο ή, σε περίπτωση διακοπής των οικοδομικών εργασιών, μεταγενεστέρως, κατόπιν υποβολής σχετικού αιτήματος από τον ενδιαφερόμενο (ΣΕ 89/2015, 2244/2013, 3856/2004 κ.ά., πρβλ. ΣΕ 343/2013).
11. Επειδή, με τις ανωτέρω διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 5 του ΝΟΚ επαναλαμβάνεται το νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία και την ανάδειξη της φυσιογνωμίας των υφισταμένων διατηρητέων κτιρίων και θεσπίζεται διαδικασία, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα επιβολής ειδικών όρων δομήσεως και χρήσεων σε υπό ανέγερση κτίρια εντός οικοπέδων ομόρων προς τα διατηρητέα αυτά κτίρια, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής [ΠΕΚΑ], κατόπιν συμφώνου γνωμοδοτήσεως του εκάστοτε αρμοδίου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής, οργάνου της οικείας Αποκεντρωμένης Διοικήσεως βάσει του προαναφερθέντος άρθρου 20 του ν. 4030/2011. Υπό το δεδομένο αυτό και εν όψει της προπαρατεθείσης ερμηνείας των διατάξεων του προϊσχύσαντος άρθρου 4 παρ. 4 του ΓΟΚ/1985, κατά την έννοια των ισχυουσών διατάξεων του ΝΟΚ, στο πλαίσιο της θεσπισθείσης υπ’ αυτών διαδικασίας προστασίας των υφισταμένων διατηρητέων κτιρίων, πρέπει, μετά την κατά τα ανωτέρω έκδοση θετικής συμφώνου γνωμοδοτήσεως από το ΣΑ και προ της εκδόσεως της της αιτηθείσης εγκρίσεως δομήσεως για την ανέγερση κτιρίου σε όμορο του διατηρητέου οικόπεδο, η σχετική αίτηση καθώς και η γνωμοδότηση του ΣΑ να παραπέμπονται ενώπιον των κεντρικών υπηρεσιών του αρμοδίου Υπουργείου [ήδη του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας], οι οποίες οφείλουν να εκφέρουν ιδίαν κρίση περί της μη αλλοιώσεως και της αναδείξεως του προστατευτέου διατηρητέου κτιρίου, ώστε ακολούθως ο Υπουργός να ασκήσει την ανατεθείσα σε αυτόν αρμοδιότητα της θεσπίσεως ή μη ειδικών όρων και περιορισμών δομήσεως και χρήσεων στο υπό ανέγερση κτίριο.
12. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως η αιτούσα φέρεται ως κυρία οικοπέδου στην περιοχή των Εξαρχείων της πόλεως των Αθηνών, με πρόσωπο επί της οδού Καλλιδρομίου 73, επί του οποίου υφίσταται κτίριο (οικία) χαρακτηρισθέν ως διατηρητέο με την προαναφερθείσα ΟΙΚ.22526/1526/04.04.1988 απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ. Το παρεμβαίνον ΕΚΠΑ, το οποίο φέρεται ως κύριος οικοπέδου, με πρόσωπο επί της οδού Μεθώνης 74, ομόρου με το οικόπεδο της αιτούσης κατά την πίσω πλευρά αυτού, με την 2496/08.02.2013 αίτησή του προς την αρμοδία Υπηρεσία Δομήσεως του Δήμου Αθηναίων, εζήτησε, κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων του άρθρου 3 του ν. 4030/2011, την έκδοση εγκρίσεως δομήσεως για την ανέγερση κτιρίου, με χρήση βιβλιοθήκης, στο ως άνω οικόπεδο ιδιοκτησίας του. Με την αίτηση αυτήν υπεβλήθησαν και τα προβλεπόμενα από τις ανωτέρω διατάξεις δικαιολογητικά, μεταξύ των οποίων και το προαναφερθέν 10/22.11.2012 πρακτικό του αρμοδίου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής [ΣΑ] με το οποίο το ως άνω Συμβούλιο, κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων του άρθρου 21 παρ. 1 περ. β΄ και του άρθρου 6 παρ. 5 του ΝΟΚ, είχε γνωμοδοτήσει υπέρ της εγκρίσεως της υποβληθείσης μελέτης για την ανέγερση του επιδίκου κτιρίου, δεδομένου ότι, όπως ήδη εξετέθη, το κτίριο αυτό επρόκειτο να ανεγερθεί σε οικόπεδο όμορο οικοπέδου επί του οποίου υφίσταται το διατηρητέο κτίριο της αιτούσης. Στην αιτιολογική έκθεση της εγκριθείσης από το ΣΑ αρχιτεκτονικής μελέτης του αρχιτέκτονος Γ. Μολφέση, με χρονολογία Νοέμβριος 2011, εκτίθενται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: Το οικόπεδο, εμβαδού 143,31τμ, στο οποίο πρόκειται να ανεγερθεί το υπό μελέτη κτίριο βιβλιοθήκης του ΕΚΠΑ, “χαρακτηρίζεται από ελαφρά κλίση της τάξεως του 5% κατά το μήκος του. Τα εκατέρωθεν του οικοπέδου, επί της οδού Μεθώνης, υφιστάμενα κτίρια (πολυκατοικίες) χαρακτηρίζονται από μεγάλο ύψος (7 όροφοι) και βρίσκονται σε επαφή με τα πλευρικά όρια αυτού. Η πίσω πλευρά του οικοπέδου συνορεύει με οικόπεδο επί του οποίου υπάρχει διατηρητέο διώροφο κτίσμα, σε επαφή με το όριό του”. Το κτίριο της βιβλιοθήκης, το οποίο καταλαμβάνει επιφάνεια 100,23τμ του οικοπέδου, εφάπτεται, με παρεμβολή αρμού, των εκατέρωθεν του οικοπέδου επί της οδού Μεθώνης κτισμάτων, ενώ “απέχει απόσταση Δ=4,41μ από το πίσω όριο του οικοπέδου”. Αποτελείται από υπόγειο (94,93τμ), ισόγειο – πιλοτή (94,93τμ) [προοριζομένη και για την στάθμευση 4 αυτοκινήτων], Α΄ και Β΄ ορόφους (100,30τμ έκαστος), Γ΄ όροφο (83,42τμ) και απόληξη κλιμακοστασίου (23,72τμ) [ήτοι, συνολική δόμηση 213,86τμ, αντί της επιτρεπομένης 343,94τμ]. Το συνολικό ύψος του κτιρίου είναι 13,25 μέτρα, με επιτρεπόμενο τα 14 μέτρα, το δε ύψος της προσόψεως είναι 9,97 μέτρα αντί των επιτρεπομένων 10,80 μέτρων. “Μέρος του ακάλυπτου επιφάνειας 12,38τμ αποδίδεται σε ανάγκες στάθμευσης, ενώ ο υπόλοιπος φυτεύεται.”. Ακολούθως εξεδόθη η 158/03.04.2013 έγκριση δομήσεως της Υπηρεσίας Δομήσεως του Δήμου Αθηναίων, με την οποία επετράπη η ανέγερση του προπεριγραφέντος κτιρίου. Εξ άλλου, όπως επίσης προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου της υποθέσεως η αιτούσα, προ της εκδόσεως της προαναφερθείσης θετικής γνωμοδοτήσεως του ΣΑ και εν όψει του ότι επέκειτο η υποβολή αιτήσεως από το ΕΚΠΑ για την ανοικοδόμηση του ομόρου οικοπέδου, με τις 40686/21.09.2011 και 11004/05.03.2012 αιτήσεις της προς την Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού [ΔΠΣ] του Υπουργείου ΠΕΚΑ, είχε ζητήσει την προστασία της οικίας της, η οποία, “ως δείγμα οικίας νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του τέλους του 19ου αιώνα”, είχε χαρακτηρισθεί ως διατηρητέο κτίριο. Ειδικότερα, με τις ανωτέρω αιτήσεις είχε ισχυρισθεί ότι η ανοικοδόμηση του ομόρου οικοπέδου με τους ισχύοντες όρους δομήσεως θα παρέβλαπτε την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της οικίας της, η οποία ήδη “περιβάλλεται από πολυκατοικίες”, εκτός της ομόρου με το οικόπεδο του ΕΚΠΑ πίσω όψεως αυτής, επικουρικώς δε είχε αιτηθεί την θέσπιση ειδικής ρυθμίσεως ως προς το ύψος του μέλλοντος να ανεγερθεί κτιρίου, το οποίο έπρεπε, κατά την αιτούσα, να ορισθεί σε 7,50 μέτρα, αντί των επιτρεπομένων στην περιοχή 14 μέτρων. Επί των ανωτέρω αιτημάτων της ενημερώθηκε με το 11004/21.03.2012 έγγραφο της ΔΠΣ ότι η σχετική μελέτη θα ετίθετο υπ’ όψιν του αρμοδίου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής. Εν συνεχεία, μετά την έκδοση της θετικής γνωμοδοτήσεως του ΣΑ και την χορήγηση της εγκρίσεως δομήσεως στο παρεμβαίνον ΕΚΠΑ, η αιτούσα με την 27782/29.04.2013 αίτησή της προς την Διεύθυνση Αρχιτεκτονικής του Υπουργείου ΠΕΚΑ εζήτησε να καθορισθεί το ύψος του μέλλοντος να ανεγερθεί κτιρίου σε 7,50 μέτρα “ώστε να παραμείνει ορατή η προστατευόμενη και διατηρητέα προς την οδό Μεθώνης όψη του διατηρητέου κτιρίου … από την οποία … και μόνον το κτίριο … είναι ορατό σε όλη του την έκταση …”, ενώ, με την 60/07.05.2013 αίτησή της προς το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής έθεσε υπ’ όψιν των μελών και του γνωμοδοτικού αυτού οργάνου τον κίνδυνο να “καταστεί αθέατη εξ αιτίας της δόμησης του ομόρου ακινήτου” η διατηρητέα οικία της. Ακολούθως, κατέθεσε, την 15.07.2013, την πρώτη αίτηση ακυρώσεως στρεφομένη, όπως ήδη εξετέθη, κατά της παραλείψεως του Υπουργού ΠΕΚΑ να επιβάλει στο υπό ανέγερση κτίριο του παρεμβαίνοντος ειδικούς όρους δομήσεως και χρήσεως αυτού και κατά της χορηγηθείσης σχετικής εγκρίσεως δομήσεως. Εκκρεμούσης της πρώτης αιτήσεως ακυρώσεως εξεδόθη το 47658/05.09.2013 έγγραφο της Διευθύνσεως Αρχιτεκτονικής του Υπουργείου ΠΕΚΑ, απευθυνόμενο προς την Διεύθυνση Νομοθετικού Έργου και προς τον Νομικό Σύμβουλο του Υπουργείου στο οποίο γίνεται μνεία των ανωτέρω δύο αιτήσεων της ήδη αιτούσης και εκτίθενται, μεταξύ άλλων, τα εξής: Βάσει των ισχυουσών διατάξεων του ΝΟΚ “για όλα τα θέματα ομόρων διατηρητέων προβλέπεται η τήρηση συγκεκριμένης διαδικασίας με την υποχρεωτική παραπομπή τους αρχικά στο οικείο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής. Η περαιτέρω εξέτασή τους από την κεντρική Υπηρεσία του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας με ενδεχόμενη έκδοση απόφασης Υπουργού με συμπληρωματικούς όρους και περιορισμούς δόμησης είναι δυνητική και εξαρτάται από τη γνωμοδότηση του οικείου Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής. Στην Υπηρεσία … δεν εκκρεμεί φάκελος μελέτης του ομόρου ακινήτου (επί της οδού Μεθώνης 74) του διατηρητέου της οδού Καλλιδρομίου 73, ο οποίος να έχει διαβιβασθεί προς εξέταση μετά τη γνωμοδότηση του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής. Συνεπώς, δεν τίθεται θέμα παράλειψης του Υπουργού ΠΕΚΑ να επιβάλει ειδικούς όρους και περιορισμούς δόμησης στο όμορο του διατηρητέου.”. Τέλος, μετά την διατύπωση της 8/1.03.2014 γνωμοδοτήσεως του ΣΑ, με την οποία ενεκρίθη η ενημέρωση των υποβληθέντων υπό του παρεμβαίνοντος σχεδίων, εξεδόθη η προσβαλλομένη με την δεύτερη αίτηση ακυρώσεως 102/02.04.2014 άδεια δομήσεως για την εκτέλεση των οικοδομικών εργασιών.
13. Επειδή, υπό τα ανωτέρω δεδομένα του ιστορικού της υποθέσεως και, κατόπιν των γενομένων δεκτών στην ενδεκάτη σκέψη, πρέπει, καθ’ ερμηνείαν των προβαλλομένων υπό της αιτούσης και εν όψει του ειδικοτέρου ισχυρισμού της ότι το εγκριθέν ύψος του υπό ανέγερση κτιρίου του παρεμβαίνοντος υπερβαίνει το ύψος της διατηρητέας οικίας της και εξ αυτού του λόγου παραβλάπτεται η αρχιτεκτονική φυσιογνωμία αυτής, να ακυρωθεί η παράλειψη των αρμοδίων οργάνων του Υπουργείου ΠΕΚΑ να επιληφθούν, βάσει των διατάξεων του άρθρου 6 παρ. 5 του ΝΟΚ και να εκφέρουν αιτιολογημένη κρίση για το εάν συντρέχουν ή όχι οι προϋποθέσεις εκδόσεως αποφάσεως του Υπουργού ΠΕΚΑ για την προστασία και την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του διατηρητέου κτιρίου της αιτούσης• ειδικότερα δε να αποφανθούν εάν το ύψος του υπό ανέγερση κτιρίου θίγει ή όχι το διατηρητέο της αιτούσης δεδομένης της προκυπτούσης από τα στοιχεία του φακέλου υψομετρικής διαφοράς των δύο οικοπέδων, αλλά και του γεγονότος ότι, όπως ήδη εξετέθη, η αιτούσα με σειρά αιτήσεών της απευθυνομένων προς την Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού του ως άνω Υπουργείου είχε, κατ’ επανάληψη, θέσει υπ’ όψιν της Διοικήσεως το ζήτημα του ύψους του υπό ανέγερση κτιρίου, το οποίο άλλωστε δεν εξήτασε ούτε το αρμόδιο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής, το οποίο μονολεκτικώς ενέκρινε την υποβληθείσα υπό του ΕΚΠΑ αρχιτεκτονική μελέτη του υπό ανέγερση κτιρίου δεχθέν σιωπηρώς ότι δεν παραβλάπτεται το διατηρητέο κτίριο της αιτούσης.
14. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω και, εφ’ όσον η ως άνω παραλειφθείσα ενέργεια ήταν αναγκαία προϋπόθεση για την έκδοση της προσβαλλομένης με την πρώτη αίτηση ακυρώσεως 158/03.04.2013 εγκρίσεως δομήσεως, η οποία έχει ενσωματωθεί στην ακολούθως εκδοθείσα 102/02.04.2014 άδεια δομήσεως, καθίσταται μη νόμιμη και η προσβαλλομένη με την δεύτερη αίτηση ακυρώσεως ως άνω άδεια δομήσεως, η οποία, ως εκ τούτου πρέπει, επίσης, να ακυρωθεί.
15. Επειδή, υπό τα δεδομένα αυτά, οι συνεκδικαζόμενες αιτήσεις ακυρώσεως πρέπει να γίνουν δεκτές για τον προαναφερθέντα λόγο, παρελκούσης ως αλυσιτελούς της ερεύνης των λοιπών λόγων ακυρώσεως και να απορριφθούν οι παρεμβάσεις.