ΣτΕ 1225/2023 [Νόμιμη ΑΕΠΟ για την κατασκευή και λειτουργία ΧΥΤΥ στην Τήνο]
Περίληψη
– Δεν αποκλείεται η εκτέλεση έργου σε προστατευόμενη περιοχή, μη συνδεόμενου άμεσα ή μη αναγκαίου για τη διαχείρισή της, ή η ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων, εφόσον στην οικεία μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων περιέχονται εκτιμήσεις ως προς τις επιπτώσεις του και προτείνονται μέτρα για την αντιμετώπισή τους κατά τρόπο αποτελεσματικό, ώστε να μην επέρχεται υποβάθμιση της περιοχής. Τούτο, εξάλλου, ισχύει και προκειμένου περί έργων υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων, η κατασκευή των οποίων υπαγορεύεται από λόγους δημοσίου συμφέροντος, συνισταμένους στην προστασία της δημόσιας υγείας αλλά και του περιβάλλοντος, αλλά και από ειδικές διατάξεις του ενωσιακού δικαίου, τα οποία δεν αποκλείεται να χωροθετούνται εντός περιοχής Natura μετά από δέουσα εκτίμηση των επιπτώσεών τους στο περιβάλλον κατά την περιβαλλοντική τους αδειοδότηση. Κατά δε την άσκηση του ακυρωτικού ελέγχου, ο δικαστής εξετάζει, μεταξύ άλλων, αν η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ανταποκρίνεται προς τις απαιτήσεις του νόμου και αν το περιεχόμενό της είναι επαρκές ώστε να παρέχεται στα αρμόδια διοικητικά όργανα η δυνατότητα να διακριβώνουν και να αξιολογούν τους κινδύνους και τις συνέπειες του έργου ή και να εκτιμούν αν η πραγματοποίησή του είναι σύμφωνη με τις διατάξεις της οικείας νομοθεσίας και τις συνταγματικές επιταγές, καθώς και αν το προσδοκώμενο από αυτό όφελος τελεί σε σχέση αναλογίας με την τυχόν επαπειλούμενη βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος.
Προβάλλεται ότι, εν προκειμένω, δεν εξετάσθηκαν με την απαιτούμενη πληρότητα θέσεις εναλλακτικές της επίμαχης, οι οποίες να μην εμπίπτουν εντός περιοχής Natura, εν πάση δε περιπτώσει, μη νομίμως επελέγη η θέση “Κοσίνι”, μόνη από τις εξετασθείσες εναλλακτικές, η οποία εμπίπτει πράγματι σε τέτοια περιοχή. Όπως, όμως, προκύπτει από την ΜΠΕ, η δυνατότητα χωροθέτησης του έργου σε περιοχή εκτός δικτύου Natura, έχει αυταποδείκτως εξεταστεί, αφού και οι τέσσερεις άλλες εναλλακτικές θέσεις δεν εμπίπτουν εντός περιοχής Natura, το γεγονός δε αυτό δεν αναιρείται από την μη επιλογή κάποιας από τις θέσεις αυτές, οι οποίες τελικώς έλαβαν χαμηλότερη συνολική βαθμολογία, διότι παρουσίαζαν σημαντικά μειονεκτήματα από άλλες απόψεις. Προκύπτουν οι λόγοι για τους οποίους, ύστερα από συγκριτική αξιολόγηση και εφαρμογή της προπεριγραφόμενης πολυκριτηριακής μεθόδου, επελέγη η θέση “Κοσίνι” και δεν επελέγη θέση εκτός προστατευόμενης περιοχής. Πρέπει, επομένως, να απορριφθούν οι λόγοι ακυρώσεως, με τους οποίους υποστηρίζεται το αντίθετο.
Ο λόγος ακυρώσεως με τον οποίο προβάλλεται ότι τόσο η ΜΠΕ όσο και η προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ δεν αποτελούν προϊόν επαρκούς μελέτης των μέσων διατήρησης της ακεραιότητας της προστατευόμενης περιοχής ούτε προβαίνουν στη λήψη επαρκών μέτρων για το σκοπό αυτό, είναι αβάσιμος και πρέπει να απορριφθεί. Εφόσον, εξάλλου, ο λόγος αυτός έχει την έννοια της αμφισβήτησης των σχετικών ουσιαστικών εκτιμήσεων της Διοικήσεως, η οποία δεν είναι επιτρεπτή στο πλαίσιο της ακυρωτικής δίκης, αυτός, κατά τα παγίως κριθέντα, είναι απαράδεκτος, δεδομένου, άλλωστε, ότι οι αιτούντες δεν προβάλλουν, ούτε προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, ότι διατύπωσαν ειδικότερες, δεόντως τεκμηριωμένες, αιτιάσεις ως προς την πληρότητα της Μ.Π.Ε από την άποψη αυτή, οι οποίες έμειναν αναπάντητες.
Όπως, εξάλλου, αναφέρεται στο έγγραφο απαντήσεων του μελετητή στις παρατηρήσεις που έγιναν από τους νυν αιτούντες στο πλαίσιο της διαβούλευσης “Η περιγραφή της θέσης Κοσίνι, όπως αυτή περιγράφεται στο α) σχετικό [τις από 6.6.2017 παρατηρήσεις κοινού] δεν αφορά την υποψήφια θέση για την χωροθέτηση του ΧΥΤΥ και της μονάδας κομποστοποίησης Τήνου αλλά την υφιστάμενη μονάδα δεματοποίησης απορριμμάτων. Όπως προσδιορίζεται στον φάκελο της ΜΠΕ η θέση που έχει χωροθετηθεί η μονάδα δεματοποίησης και προσωρινής αποθήκευσης έχει απόσταση από την θέση του ΧΥΤΥ και της μονάδας κομποστοποίησης >1,5 χλμ., γεγονός που διαφοροποιεί τις δύο θέσεις ως προς τα χαρακτηριστικά τους. Η προτεινόμενη θέση για τη δημιουργία ΧΥΤΥ και Μονάδας Κομποστοποίησης έχει πλήρη οπτική απομόνωση από οικισμούς, οδούς, χώρους τουριστικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος”. Ενόψει αυτών, καθώς και της τρισδιάστατης αποτύπωσης της θέσης, η οποία επισυνάπτεται στην ως άνω απάντηση του μελετητή, από την οποία προκύπτει ότι η θέση έχει πλήρη οπτική απομόνωση, η επιλεγείσα θέση χωροθέτησης του Χ.Υ.Τ.Υ. με ορθή και νόμιμη αιτιολογία βαθμολογήθηκε στο κριτήριο της οπτικής απομόνωσης με ίο βαθμούς, η δε θέση Κοράκου Φωλιά, η οποία είναι έστω και εν μέρει ορατή από οικισμό, αιτιολογημένως βαθμολογήθηκε στο ίδιο κριτήριο με 1 βαθμό, ανεξαρτήτως του μεγέθους και του είδους του οικισμού καθώς και του πληθυσμού του. Πρέπει, επομένως, και ο λόγος αυτός να απορριφθεί. Είναι, τέλος, απορριπτέος ο συναφής λόγος, κατά τον οποίον η επιλεγείσα θέση μη νομίμως βαθμολογήθηκε με η βαθμούς στο κριτήριο της απόστασης από οικισμούς, με τον οποίο προβάλλεται ότι η θέση αυτή απέχει μόνον 1,5-2 χλμ. από τον οικισμό Αγάπι, διότι στηρίζεται στην εσφαλμένη προϋπόθεση ότι η επιλεγείσα θέση για την χωροθέτηση του Χ.Υ.Τ.Υ. ταυτίζεται με την θέση της υφιστάμενης εγκατάστασης δεματοποίησης και προσωρινής αποθήκευσης απορριμμάτων, αφού, πράγματι, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου (ΜΠΕ και περιλαμβανόμενα σε αυτή τοπογραφικά διαγράμματα), η προτεινόμενη θέση εγκατάστασης του έργου είναι χωροθετημένη σε απόσταση περίπου 1 χλμ. από την μονάδα δεματοποίησης (και συνεπώς απέχει 3,4 χλμ σε ευθυγραμμία από τον οικισμό Αγάπι, ο οποίος είναι και ο πλησιέστερος στο εν λόγω γήπεδο).
Οι ισχυρισμοί των αιτούντων ότι μη νομίμως βαθμολογήθηκαν και οι θέσεις Αλφαρέτι, Τηγάνια και Βίγλα, είναι ομοίως απορριπτέοι, καθώς, αντιθέτως από ό,τι υπολαμβάνουν οι αιτούντες, σε όλες αυτές τις θέσεις η πρόσβαση γίνεται μέσω οδικού δικτύου που διέρχεται μέσα από οικισμούς (από τον οικισμό Αετοφωλιά για την θέση Αλφαρέτι, από τον οικισμό Μαρλά για την θέση Τηγάνια και από τον οικισμό Μαρλά ή εναλλακτικά από την κοινότητα Πανόρμου για την θέση Βίγλα). Πρέπει, επομένως, και ο λόγος αυτός να απορριφθεί.
Προβάλλεται ακόμη ότι η επιλεγείσα θέση βαθμολογήθηκε μη νομίμως με 10 βαθμούς στο υποκριτήριο «απόσταση από αρχαιολογικούς χώρους». Όπως, όμως, προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου και, μάλιστα, την θετική γνωμοδότηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, πλησίον της θέσης Κοσίνι δεν βρίσκονται περιοχές αρχαιολογικής αξίας ούτε κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι ή μνημεία. Πρέπει, επομένως, ο λόγος αυτός να απορριφθεί. Οι ισχυρισμοί, εξάλλου, των αιτούντων, κατά τους οποίους η επιλεγείσα θέση γειτνιάζει με άλλους χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς (Ι.Ν. Παναγιάς Κακιάς Σκάλας, Ι.Ν. Προφήτη Ηλία), είναι απορριπτέοι διότι οι χώροι αυτοί έχουν πράγματι ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση της εν λόγω θέσης βάσει, όμως, του υποκριτηρίου “απόσταση από χώρους βυζαντινών αρχαιοτήτων”, στο οποίο η θέση αυτή βαθμολογήθηκε νομίμως με 3 (και όχι 10) βαθμούς λόγω της σχετικά μικρής απόστασής της (λιγότερο από 1 χλμ.) από τους ανωτέρω αναφερόμενους ιερούς ναούς (1000 μ. ο Ι.Ν. Παναγιάς Κακιάς Σκάλας και 650 μ. ο Ι.Ν. Προφήτη Ηλία).
Προβάλλεται περαιτέρω ότι μη νομίμως η συνυποψήφια της τελικώς επιλεγείσης θέση Κοράκου Φωλιά βαθμολογήθηκε στο υποκριτήριο «Διαθεσιμότητα υλικού επικάλυψης» με 4 (μόνο) βαθμούς, διότι δεν συνεκτιμήθηκε από τη ΜΠΕ ότι πλησίον της θέσης αυτής έχει πραγματοποιηθεί διαπλάτυνση χωμάτινης οδού και συνεπώς υπάρχει αδιάθετο το υλικό της εν λόγω εκσκαφής, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως υλικό επικάλυψης. Όπως, όμως, προκύπτει από την ΜΠΕ, κατά την κατάρτισή της εκτιμήθηκε και βαθμολογήθηκε αναλόγως, μεταξύ άλλων, η απόσταση στην οποία διατίθεται κατάλληλο υλικό για την επικάλυψη των απορριμμάτων κατά τη λειτουργία του έργου, για τη δε θέση Κοράκου Φωλιά συνεκτιμήθηκε το γεγονός ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της γεωλογικής μελέτης, η επάρκεια του υλικού επικάλυψης ποιοτικά και ποσοτικά κρίνεται μέτρια.
Εξάλλου, όπως αναφέρεται στο έγγραφο απαντήσεων του μελετητή στις παρατηρήσεις του κοινού κατά τη διαβούλευση και ειδικώς ως προς τον προαναφερόμενο ισχυρισμό των αιτούντων, “σχετικά με τον νεοανοιχθέντα δρόμο στην περιοχή Κοράκου Φωλιά παρατηρείται ότι στα σημεία όπου έχουν πραγματοποιηθεί εκσκαφές δεν εντοπίζονται αποθέσεις εδαφικού υλικού. Αποθέσεις εδαφικού υλικού παρατηρούνται σε απόσταση 500-600 μ. από την προτεινόμενη θέση και οι οποίες κατά ένα μεγάλο ποσοστό αποτελούνται από βραχώδη υλικά. Σε κάθε περίπτωση οι αποθέσεις αυτές έχουν πραγματοποιηθεί σε ιδιόκτητα οικόπεδα χωρίς την απαραίτητη νομιμοποίηση και δεν χαρακτηρίζονται ως νόμιμοι δανειοθάλαμοι”. Ενόψει αυτών, η βαθμολόγηση της θέσης Κοράκου Φωλιά στο επίμαχο υποκριτήριο παρίσταται νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη, είναι δε απορριπτέος ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως.
Προβάλλεται ότι η επιλεγείσα θέση βρίσκεται πλησίον περιοχών με καλλιεργούμενες γαίες και βοσκοτόπια, ενταγμένων σε προγράμματα βιολογικής καλλιέργειας και βιολογικής εκτροφής ζώων, από την δε εγκατάσταση και λειτουργία του Χ.Υ.Τ.Υ. θα διαταραχθεί το ευρύτερο περιβάλλον, το κλίμα, το υπέδαφος και η βλάστηση της περιοχής με σοβαρές συνέπειες στην υγεία αλλά και στην οικονομική και επαγγελματική ζωή των δραστηριοποιούμενων στην περιοχή ιδιοκτητών γαιών. Ανεξαρτήτως, όμως, του γεγονότος ότι οι ισχυρισμοί περί εντάξεως γαιών σε προγράμματα βιολογικής καλλιέργειας και εκτροφής ζώων προβάλλονται αναποδείκτως, η ΜΠΕ, πάντως, εξέτασε αναλυτικώς και συνεκτίμησε το σύνολο των επιπτώσεων του σχεδιαζόμενου στην προτεινόμενη θέση έργου ως προς το εν γένει περιβάλλον της ευρύτερης περιοχής, συμπεριλαμβανομένων και των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων των κατοίκων του νησιού. Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται ρητώς ότι η περιοχή εκτέλεσης του έργου, φαίνεται ότι βρίσκεται σε περιοχή χαρακτηρισμένη ως «Φυσικοί Βοσκότοποι», στη δε ΜΠΕ αναφέρεται περαιτέρω ότι η προτεινόμενη θέση, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Ανάπτυξης και Τροφίμων και την συνημμένη βεβαίωση χρήσης γης, χαρακτηρίζεται ως βοσκότοπος. Κατά συνέπεια, πρέπει και ο λόγος αυτός να απορριφθεί.
Τέλος, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε κατόπιν πλημμελούς εξετάσεως της σωρευτικής επίδρασης, προδήλως αρνητικής για τον προστατευτέο οικότοπο, του αδειοδοτουμένου έργου με την παρακείμενη εγκατάσταση προσωρινής δεματοποίησης και αποθήκευσης απορριμμάτων, καθώς και τον χώρο ανεξέλεγκτης διάθεσής τους. Η προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ, όμως, εκδόθηκε κατόπιν της εκτιμήσεως ότι δεν αναμένεται να υπάρξει τέτοια σωρευτική αλληλεπίδραση, αφού όπως αναλυτικά εκτίθεται τόσο στην Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση όσο και στην Μ.Π.Ε., στον μεν Χ.Α.Δ.Α. έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί οι εργασίες περιβαλλοντικής αποκατάστασής του, η δε μονάδα δεματοποίησης θα παύσει τη λειτουργία της με την έναρξη λειτουργίας του Χ.Υ.Τ.Υ., στον οποίο και θα μεταφερθούν προς ταφή τα σε αυτήν παραχθέντα υπολείμματα. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι ως άνω εγκαταστάσεις δεν αναμένεται να λειτουργήσουν από κοινού, κατά δε την εκτίμηση του μελετητή, η έναρξη λειτουργίας του έργου, που έχει τον χαρακτήρα βασικής περιβαλλοντικής υποδομής, αναμένεται να επιφέρει θετικά πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της νήσου Τήνου. Πράγματι, όπως αναλυτικώς εκτίθεται στις ως άνω μελέτες, η κατασκευή του επίδικου έργου είναι θεμελιώδους σημασίας για την εξυγίανση και τη βιωσιμότητα των οικισμών της Τήνου, οι οποίοι δεν διαθέτουν σχετική μονάδα ούτε υποδομές επεξεργασίας και διάθεσης των παραγομένων εκεί αστικών στερεών αποβλήτων. Πρέπει, επομένως και ο λόγος αυτός να απορριφθεί.
Πρόεδρος: Μ. Γκορτζολίδου
Εισηγητής: Μ.Ε. Παπαδημήτρη
