ΣτΕ 900/2023 [Παράνομη ΑΕΠΟ έργου αντιπλημμυρικής προστασίας]
Περίληψη
– Στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων πρέπει να εξετάζονται οι βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, ιδίως ως προς τη θέση, το μέγεθος ή και την τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της μηδενικής λύσης, που εξετάστηκαν από τον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας, και να παρουσιάζονται οι κύριοι λόγοι της επιλογής της προτεινόμενης λύσης σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Επομένως, κατ’ αρχήν, η εξέταση εναλλακτικών λύσεων αποτελεί ουσιώδες και αναγκαίο στοιχείο της μελέτης. Η εξέταση εναλλακτικών λύσεων κρίνεται επιβεβλημένη στις περιπτώσεις που πρόκειται για επέμβαση σε προστατευόμενη περιοχή, καθώς και στις περιπτώσεις που η ύπαρξη εναλλακτικών λύσεων είναι προφανής ή έχουν προταθεί νομίμως από ενδιαφερομένους φορείς, κατά τη διαδικασία δημοσιοποίησης της Μ.Π.Ε. Στην περίπτωση, όμως, όπου, με τα δεδομένα της συγκεκριμένης περίπτωσης, η διερεύνηση και παράθεση εναλλακτικών λύσεων στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι αλυσιτελής, διότι δεν καταλείπεται ευχέρεια επιλογής της θέσης ή άλλων στοιχείων εκτέλεσης του έργου, η μη εξέταση ή, πολλώ μάλλον, η συνοπτική εξέταση τέτοιων λύσεων δεν συνεπάγεται ακυρότητα της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων.
Ειδικώς επί έργων διευθέτησης ρεμάτων τα οποία αδειοδοτούνται περιβαλλοντικούς, οι εναλλακτικές αυτές λύσεις αφορούν, όπως συνάγεται από τις διατάξεις του άρθρου 2 παρ. 1 του ν. 4258/2014 και του άρθρου 3 της κ.υ.α. 140055/2017, τις θέσεις και την έκταση των επεμβάσεων, τη γεωμετρία των νέων διατομών της κοίτης και το εύρος κατάληψης από τα έργα, το είδος των υλικών και τις μεθόδους κατασκευής των έργων, τις γραμμές πλημμύρας με υδραυλικούς υπολογισμούς ανομοιόμορφης ροής καθώς και το υδραυλικό προφίλ της ελεύθερης επιφάνειας και το εκτιμώμενο κόστος κατασκευής. Βασική αρχή κάθε προτεινόμενης λύσης είναι, κατά τις ίδιες διατάξεις, η, κατά το δυνατόν, διατήρηση της φυσικής κοίτης, η ελαχιστοποίηση των επεμβάσεων και η διαμόρφωση τους με κριτήρια τέτοια, ώστε να ευνοείται η ένταξη τους στο περιβάλλον. Για κάθε εναλλακτική λύση αναλύονται και τεκμηριώνονται, οι συνέπειες, που αναμένονται από την εφαρμογή της στη λειτουργία του υδατορέματος. Οι προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις πρέπει να είναι αποδεκτές από άποψη τεχνική, πολεοδομική, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ενώ για κάθε εναλλακτική λύση προσδιορίζονται αρχικά οι γραμμές πλημμύρας στο προς οριοθέτηση τμήμα του υδατορέματος.
Όπως προκύπτει από την μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τα λοιπά στοιχεία του φακέλου, η λύση αυτή, καθ’ ό μέρος αφορά τη θέση, την έκταση και τον τρόπο κατασκευής των τεχνικών έργων και τη συγκεκριμένη όδευση του ρέματος Νεοχωρίου είναι η μόνη που εξετάστηκε. Η μη εξέταση εναλλακτικών λύσεων ως προς τα επιμέρους στοιχεία του έργου (θέση και έκταση των τεχνικών έργων, συγκεκριμένη όδευση του ρέματος Νεοχωρίου προς το ρέμα Όφις) αιτιολογείται από τη Διοίκηση με το σκεπτικό ότι είναι τέτοιο το μέγεθος της απορροής και τόσο επίπεδο το έδαφος, ώστε οι προτεινόμενες χαράξεις είναι μονοδιάστατες ως προς την επίλυση του προβλήματος της αντιπλημμυρικής προστασίας, ότι η διευθέτηση με ορθογωνική ή τραπεζοειδή ή κλειστή ορθογωνική διατομή από οπλισμένο σκυρόδεμα είναι η μοναδική αποδεκτή από τις εναλλακτικές που εξετάσθηκαν (δηλαδή την επιλεγείσα και τη μηδενική) και ότι τα αντιπλημμυρικά έργα σχεδιάζονται, εκτελούνται και λειτουργούν περί της μισγάγγειας του ρέματος (έγγραφο απόψεων της Διοίκησης). Εντούτοις, λαμβανομένων υπόψη των κριθέντων από το Δικαστήριο ως προς την έννοια των διατάξεων του ν. 4014/2011 περί των εναλλακτικών λύσεων αλλά και των ειδικών προβλέψεων των ανωτέρω διατάξεων της ειδικής νομοθεσίας περί ρεμάτων που επιβάλλουν την εξέταση εναλλακτικών λύσεων ως προς τις θέσεις και την έκταση των επεμβάσεων αποδεκτών από άποψη τεχνική, πολεοδομική, οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική και ενόψει των ως άων ειδικών ισχυρισμών των αιτούντων περί των θέσεων και του τρόπου κατασκευής των τεχνικών έργων καθώς και της όδευσης του ρέματος Νεοχωρίου και, ιδίως, περί του σημείου συμβολής των δύο ρεμάτων, η κρίση αυτή δεν αιτιολογείται επαρκώς ως προς την απουσία άλλων βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων. Και τούτο διότι το επίμαχο έργο περιλαμβάνει πληθώρα επεμβάσεων σε πολλά σημεία που οδηγούν σε εκτεταμένες αλλαγές στη φυσική διαδρομή του ρέματος Νεοχωρίου και, συνεπώς, δεν συνίσταται απλώς σε επεμβάσεις περί της μισγάγγειας αυτού. Επομένως, δεν μπορεί να αποκλεισθεί εξ ορισμού η εξέταση εναλλακτικών θέσεων και τρόπων κατασκευής των τεχνικών έργων ή και εναλλακτικής όδευσης του ρέματος Νεοχωρίου. Περαιτέρω, η υλοποίηση της λύσης αυτής συνεπάγεται, όπως αναφέρεται στη μελέτη, επεμβάσεις σε περιοχή γης υψηλής γεωργικής παραγωγικότητας και απαλλοτριώσεις και, συνεπώς, συντρέχει και η ανάγκη για την εξέταση εναλλακτικών λύσεων ως προς το αποδεκτό της επέμβασης από άποψη οικονομική και κοινωνική. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, ο λόγος ακυρώσεως πρέπει να γίνει δεκτός.
Πρόεδρος: Μ. Γκορτζολίδου
Εισηγητής: Χρ. Ντουχάνης
Το πλήρες κείμενο της απόφασης θα αναρτηθεί αμέσως μετά την καθαρογραφή του από το Δικαστήριο.
