Η κυριαρχία του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου, ως πολυεργαλείο του σχεδιασμού

Ι. Η γέννηση του Ε.Π.Σ. ως αποτέλεσμα της ρυθμιστικής κρίσης του Γ.Π.Σ.[1]

Η δύναμη του πολεοδομικού σχεδιασμού και της πολεοδόμησης είναι η μόνιμη και σταθερή δοκιμασία τους στην πράξη. Η δοκιμασία κατά την υλοποίηση του κάθε σχεδιασμού αναδεικνύει αναμφίβολα προβλήματα και αστοχίες του μελετητή και του νομοθετικού πλαισίου  και κυρίως προβληματισμό ως προς  τις βασικές επιλογές  του σχεδιασμού αυτού καθ’ εαυτού.

Αυτή η διαδικασία προβληματισμού δεν αποσυντονίζει  τον πολεοδομικό σχεδιασμό αλλά αντίθετα τον σταθεροποιεί, διότι μόνο η  δοκιμασία της πολεοδομικής πράξης γεννά συνείδηση της δυνατότητας επίλυσης των προβλημάτων.

Το νόημα ενός πολεοδομικού όρου, όπως του ΕΧΣ και ΕΠΣ, προκρίθηκε από το νομοθέτη κατά την ενσωμάτωση στην τυπολογία του πολεοδομικού σχεδιασμού διότι προέκυψε μέσα από την διαγνωστική πεποίθηση[2] των αδυναμιών και της παθογένειας του πρώτου επίπεδου πολεοδομικού σχεδιασμού, δηλαδή της πρώτης γενιάς των ΓΠΣ που θεσπίστηκαν σύμφωνα με τις ρυθμίσεις  του 1337 /1983 και της δεύτερης γενιάς των ΓΠΣ που προέκυψαν  με βάση το  ν. 2508/1997.

Όπως δεν υπάρχει εφάπαξ ιστορία δεν υπάρχει και εφάπαξ ιστορική νοηματογέννηση. Το περιεχόμενο των νοημάτων εξελίσσεται παρακολουθώντας την ιστορική διαδικασία από τα οποία προέκυψε, δηλαδή από τις αδυναμίες εφαρμογής του πρώτου σταδίου πολεοδομικού σχεδιασμού που σε όλους μας είναι γνωστές με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις μεγάλες καθυστερήσεις εκπόνησής τους με συνέπεια την αναντιστοιχία της εκπονούμενης μελέτης με την υλοποίηση της και την καταστρατήγηση της αρχής των επίκαιρων στοιχείων και δεδομένων,  δηλαδή με  το να καταστούν παρωχημένες  οι γνωμοδοτήσεις  όλων των εμπλεκομένων διοικητικών φορέων και η εκπονηθείσα μελέτη. Με δυο λόγια η νοηματογέννηση του ειδικού πολεοδομικού σχεδίου δεν ήταν μία εφάπαξ διαδικασία, μια  ιστορική τελεσιδικία  με τη θέσπιση του  ν.  4269/2014 – ΦΕΚ Α΄ 142/28.06.2014, αλλά το περιεχόμενο του νοήματος του εξελίσσεται παρακολουθώντας την ιστορική διαδικασία από την οποία προέκυψε από τη δεκαετία του 1980 έως το 2010 .

Τούτο σημαίνει, ότι το νόημα ενός πολεοδομικού όρου, όπως του ειδικού πολεοδομικού σχεδίου, που προάγεται σε έννοια δεν το εφηύραν οι λεξικογράφοι  αλλά συνάδει με τις ιστορικές συνθήκες, στις οποίες αναφέρεται.

Η   οικονομική κρίση που ξεκίνησε στα τέλη  της πρώτης δεκαετίας του 21^ου  αιώνα  συνέπιπτε με την  πεποίθηση στους περισσοτέρους πολεοδόμους ότι απέτυχε να αλλάξει το μοντέλο πολεοδομικής και χωρικής πολιτικής που είχε επικρατήσει με τους νόμους 1337/1987 και 2508/1997, σταθεροποιήθηκαν  οι αδυναμίες του προγενέστερου χωρικού συστήματος και παρέμειναν τα βασικά χαρακτηριστικά του αλώβητα, όπως οι δομικές αδυναμίες του πολεοδομικού πολιτικού – διοικητικού συστήματος, έλλειμα στις βασικές αναπτυξιακές επιλογές με συνέπεια να αποτύχει και η προσπάθεια βελτίωσης της πολεοδομικής οργάνωσης”[3].

Μάλιστα ο  σχεδιασμός αποκτά ιδιαίτερη επιστημονική, κοινωνική και πολιτική σημασία, ως μέσο διαχείρισης της κρίσης εκείνης της χρονικής περιόδου,  και  ο  σχετικός διάλογος[4] ανοίγεται   με σχετικές συμβολές  και  στο 3^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης  το 2012.

Στα τέλη της πρώτης δεκαετίας και στις αρχές της δεύτερης  του αιώνα που διανύουμε, το  νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το σχεδιασμό, το πρώτο επίπεδο πολεοδομικού σχεδιασμού,  υπόκειται σε μία αξιακή κρίση που είναι ανεξάρτητη από την οικονομική,  συμπίπτει μάλλον  απλά  χρονικά με αυτήν.

Πρόκειται για μια κρίση  στο ουσιαστικο – ρυθμιστικό περιεχόμενο του ΓΠΣ που επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση της ικανότητας του να προβλέψει γενικές και αφηρημένες ρυθμίσεις και να ενισχύσει τον συνολικό σχεδιασμό ενός Ο.Τ.Α. και τη δυνατότητά του να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες, να εξασφαλίσει την προστασία των φυσικών συστημάτων και της πολιτιστικής-αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και να διαχειριστεί τη χωρική έκτασή του με την προώθηση οργανωμένων οικιστικών και παραγωγικών υποδοχέων, που θα προωθούν τη συνεργασία της πόλης με την ύπαιθρο και την εδαφική συνοχή του οικείου Δήμου^[5].

Τελικά,  ο δικαιολογητικός λόγος θέσπισης του ΕΠΣ, συνοψίζεται στην αδυναμία του πρώτου σταδίου πολεοδομικού σχεδιασμού, δηλαδή του ΓΠΣ να υλοποιήσει τον επιτελικό του χαρακτήρα και να διαρρυθμίσει το χώρο. Στην πραγματικότητα η πρόβλεψη του 2010 για θέσπιση του ΕΧΣ και ΕΠΣ σηματοδοτεί την αποδοχή από την Πολιτεία, ότι το πολεοδομικό εργαλείο της τακτικής πολεοδομικής νομοθεσίας, δηλαδή το ΓΠΣ και η μετεξέλιξη του ΤΧΣ και ΤΠΣ, δεν μπορεί να έχει ένα διαρκή αναπτυξιακό – προγραμματικό χαρακτήρα και ως εκ τούτου αυτό λειτουργεί αποτρεπτικά στην προσέλκυση και υλοποίηση επενδυτικών πρωτοβουλιών[6] .

Η αναίρεση  του θεμελιώδους χαρακτηριστικού γνωρίσματος της τακτικής πολεοδομικής νομοθεσίας, δηλαδή η απουσία του διαρκούς αναπτυξιακού προγραμματικού χαρακτήρα από το ΓΠΣ οδήγησε καθ’ όλη τη δεκαετία μετά το 2010 στη νομοθετική επιλογή εκ μέρους της πολιτείας ότι υφίσταται στο ΓΠΣ  μία συνεχής αντικειμενική χωρική ανεπάρκεια που δεν μπορεί να δεξιώνεται απρόσκοπτα κάθε δημόσια ή ιδιωτική πρωτοβουλία. Το γεγονός ότι η ρυθμιστική ικανότητα του πρώτου σταδίου του πολεοδομικού σχεδιασμού δεν υφίσταται, στο βαθμό που  οι προβλέψεις  του δεν μπορεί να αποτελέσουν τον υποδοχέα για τις σύγχρονες δραστηριότητες αποτέλεσε τη δικαιολογητική βάση για τη διαμόρφωση των προβλέψεων του ΕΠΣ.  Επομένως, η ρυθμιστική ικανότητα της τακτικής πολεοδόμησης, ως μέσο για μακροπρόθεσμο χρονικό προγραμματισμό με όραμα, πλήττεται ανεπανόρθωτα και υποκαθίσταται από χωρικά περιορισμένους σχεδιασμούς. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψιν , ότι η  επιτελική ρυθμιστική ικανότητα του ΓΠΣ υποχωρεί και εξαιτίας του γεγονότος ότι η Διοίκηση (κυρίως Αποκεντρωμένες Διοικήσεις) ιδιαίτερα μετά την κατάργηση του ΟΡΘΕ και ΟΡΣΑ ,δεν μπορούν  να παρακολουθήσουν και να ανταποκριθούν  έγκαιρα στις χωρικές απαιτήσεις για σημειακές τροποποιήσεις .

Αυτή η ουσιαστική νοηματική και ρυθμιστική  διαπίστωση που αποτέλεσε  το βασικό εφαλτήριο και  για τη  θέσπιση νέων διοικητικών οργάνων και διαφορετικών διαδικασιών, και μάλιστα αυτά τα διοικητικά όργανα δεν υπάγονται πλέον στο Υ.Π.ΕΝ., αλλά και σε άλλα Υπουργεία.  Για παράδειγμα ιδρύεται η Ειδική Υπηρεσία Προώθησης και Αδειοδότησης Τουριστικών Επενδύσεων (ΕΥΠΑΤΕ)[7], καθώς και η «Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Ανώνυμη Εταιρεία» (ΕΤΑΔ Α.Ε.), που εποπτεύεται από τον Υπουργό Οικονομικών με αντικείμενο την αξιοποίηση με κάθε πρόσφορο μέσο των ακίνητων περιουσιακών στοιχείων του Δημοσίου^[8].

Περαιτέρω, με το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 3986/2011 (ΦΕΚ Α΄ 152), συστήνεται ανώνυμη εταιρία με την επωνυμία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου ΑΕ» (ΤΑΙΠΕΔ), με μετοχικό κεφάλαιο που καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από το Ελληνικό Δημόσιο και με αποκλειστικό σκοπό την αξιοποίηση περιουσιακών στοιχείων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, καθώς και περιουσιακών στοιχείων Ν.Π.Δ.Δ. ή των δημόσιων επιχειρήσεων, που το μετοχικό τους κεφάλαιο ανήκει εξ ολοκλήρου, άμεσα ή έμμεσα^[9], στο Δημόσιο ή σε Ν.Π.Δ.Δ.

Παράλληλα, με το ν. 3894/2010 (Α΄ 204/2-12-2010) που τροποποιήθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4072/2012 (Α΄ 86/11-04-2012) συστάθηκε η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (Δ.Ε.Σ.Ε.)^[10], και μια σειρά άλλα διοικητικά όργανα (Invest in Greece^[11], μετέπειτα Enterprise Greece), με στόχο τη συνδρομή τους στην επιτάχυνση σχεδίων που αποτελούν μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις, έτσι ώστε να προωθηθεί η οικονομική ανάκαμψη της χώρας[12].

Συνάμα οι διαρθρωτικές αυτές ρυθμίσεις συνέβαλαν στο να ενισχύσουν, όπως διαπιστώνει η θεωρία, το βαθμό συνοχής των επιμέρους πολιτικών, και να διαμορφωθεί μια συγκροτημένη πολιτική μεταξύ των αδειοδοτικών φορέων διαφόρων Υπουργείων  (Υ.Π.ΕΝ., Υπ. Τουρισμού και Υπ. Ανάπτυξης), έτσι ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο για την προσέλκυση των τουριστικών επιχειρήσεων^[13].

Επίσης για την υπέρβαση των παθογενειών της Διοίκησης στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, θεσπίζονται ad hoc νομοθετήματα ειδικού σχεδιασμού (ΕΣΧΑΔΑ, ΕΣΧΑΣΕ) και ανανοηματοδούνται προϋφιστάμενα πολεοδομικά εργαλεία (ΠΟΤΑ). Στην πραγματικότητα, η θέσπιση των ειδικών αυτών σχεδιασμών και της παραπάνω αναφερθείσας νομοθεσίας ή και η επικαιροποίησή της μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το Υ.Π.ΕΝ. στα Υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και Τουρισμού, γεγονός που οδηγεί σε διαφορετική διαχείριση της πολεοδομικής ύλης στη διαδικασία των πολεοδομικών αποφάσεων και διαμορφώνει «νέους και μάλιστα ισχυρούς παίκτες» στην πολεοδόμηση^[14].

Αυτή καθεαυτή η απαξίωση του Γ.Π.Σ. αποτέλεσε την εφαλτήριο  για τους δανειστές και την ελληνική πολιτεία να συμφωνήσουν, στα μνημόνια του 2010 και του 2012, στη θέσπιση  εργαλείων σχεδιασμού, με εξατομικευμένο πλαίσιο κανόνων, διαδικασιών και διοικητικών δομών (ΕΣΧΑΔΑ, ΕΣΧΑΣΕ, Π.Ο.Τ.Α., Π.Ο.Α.Π.Δ., ΒΙ.ΠΕ.), σε σχέση με εκείνα που προέβλεπε η μέχρι τότε πολεοδομική νομοθεσία (ν. 1337/1983, ν. 2508/1997).

Στην πραγματικότητα πρόκειται για την  ένταξη εργαλείων σχεδιασμού,  με εξατομικευμένο πλαίσιο κανόνων, διαδικασιών και διοικητικών δομών και οργάνων σε ένα ειδικό μεν αλλά σε κάθε περίπτωση ενιαίο πλαίσιο σχεδιασμού[15]. Αυτό σημαίνει ότι εντάσσει τους λειτουργικούς υποδοχείς, που μέχρι τότε υπάγονταν σε διάσπαρτα νομοθετήματα, για λόγους συστηματικότητας^[16], στον ειδικό χωρικό σχεδιασμό, στο βαθμό που αυτοί διαφοροποιούνται από τις διαδικαστικές προϋποθέσεις εκπόνησης και έγκρισης που τίθενται από την τακτική πολεοδομική νομοθεσία.

Το Ε.Π.Σ. λειτουργεί και ως παράγοντας ενοποίησης όλων των προϋφιστάμενων και αλληλοκαλυπτόμενων σχεδιασμών, έτσι ώστε η περιοχή επέμβασης πλέον να αποτελεί ενιαία χωρική ενότητα με ένα σαφές πλέγμα νομικών ρυθμίσεων και μια ενιαία χωροταξική, πολεοδομική, αναπτυξιακή και περιβαλλοντική θεώρησή της.

Συνάμα, αυτοί οι λειτουργικοί υποδοχείς διατηρούν τις ιδιαίτερες διαδικασίες εκπόνησής τους και έγκρισής τους, που προβλέπει το ιδιαίτερο νομοθετικό καθεστώς που τους διέπει (άρθρο 8 παρ. 9), όπως για Π.Ο.Τ.Α. το άρθρο 29 του ν. 2545/1997 (Α΄254), για Π.Ο.Α.Π.Δ. το άρθρο 24 του ν. 1650/1986 (Α΄ 160), για τους οργανωμένους υποδοχείς Μεταποιητικών και Επιχειρηματικών Δραστηριοτήτων η παρ. 4 του άρθρου 41 του ν. 3982/2011 (Α΄ 143), τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Δημοσίων Ακινήτων που προβλέπει το άρθρο 12 του ν. 3986/2011 (Α΄ 152), τα Ειδικά Σχέδια Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικών Επενδύσεων του άρθρου 24 του ν. 3894/2010 (Α΄ 204).

Ειδική περίπτωση αποτελεί το Τοπικό Ρυμοτομικό Σχέδιο (άρθρο 26 του ν. 1337/1986) που δεν αποτελεί λειτουργικό υποδοχέα, στον οποίο θα αναπτυχθούν παραγωγικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες, αλλά συγκεκριμένο χώρο στην εκτός σχεδίου περιοχή, όπου θα εγκατασταθούν κτίρια που εξυπηρετούν δημόσιους και δημοτικούς σκοπούς και την κοινή ωφέλεια γενικότερα.

Βέβαια  σε αυτό το σημείο να υπενθυμιστεί ότι  εργαλείο ειδικού σχεδιασμού είχε προβλεφθεί με το άρθρο 11 του ν. 2742/1999, που θέσπιζε τις Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων (ΠΕΧΠ), το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε στην πράξη. Συμπεριλαμβάνεται όμως μεταξύ εκείνων των σχεδιασμών που δεν καταργήθηκαν, αλλά με τη διάταξη του άρθρου 12 παρ. 1 εδ. β του ν. 4447/2016, προβλέπεται να εναρμονισθούν προς τις διατάξεις του, με την έκδοση π.δ.

Ο στόχος αυτών των μεμονωμένων νέων  ειδικών σχεδιασμών προσανατολιζόταν στην υπέρβαση της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, που κυρίως απαιτούσε την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων, που αποτελούσαν τον μονόδρομο για τη στήριξη της εθνικής οικονομίας, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την προώθηση της επιχειρηματικότητας, την καταπολέμηση της ανεργίας και τη βελτίωση των υποδομών, δικτύων και υπηρεσιών στους πολίτες.

Την οικονομική κρίση του μνημονίου που κατά τους πολιτικούς ολοκληρώθηκε, διαδέχτηκε η υγειονομική κρίση της πανδημίας που ευτυχώς και αυτή δείχνει ότι έγινε ενδημία.  Πρόσφατα ταρακουνήθηκε η χώρα  από το ατύχημα στα Τέμπη, μια συγκοινωνιακή κρίση πανελλαδικής θλίψης και μοναδικής κρίσης στις υποδομές και τέλος , η μη εφαρμογή του πολεοδομικού νόμου στη Μύκονο ως διαχρονική κρίση της πολιτικής αναδεικνύει για ακόμη μια φορά τη σταθερή διάσταση μεταξύ θέσπισης ενός πολεοδομικού νόμου και της εφαρμογής του. Τελικά η συνεχής επίκληση της κρίσης στην ελληνική πολιτεία καταλήγει σε ομαλότητα  και οι ειδικοί σχεδιασμοί,  που προέκυψαν ως αποτέλεσμα της κρίσης του ΓΠΣ και ως μέσο σχεδιασμού για  την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, και σε κάθε περίπτωση,  ως εξαιρετική διαδικασία απόκτησε το ΕΠΣ καταρχάς  ισοτιμία  με το πρώτο επίπεδο της τακτικής πολεοδομικής νομοθεσίας και στη συνέχεια αποτέλεσε  το κυρίαρχο πολυεργαλείο στον πολεοδομικό σχεδιασμό.

II. Το Ε.Π.Σ. πολυλειτουργικό χωρικό εργαλείο

Το ΕΠΣ είναι πολυεργαλείο διότι με επίκεντρο  κατά κανόνα την ιδιωτική ή δημόσια  ιδιοκτησία από το 2010 επιδιώκεται: α) η στοχευμένη εκείνη παρέμβαση που θα προσδώσει μια λειτουργική ενότητα β) η πολεοδομική ανανοηματοδότηση  ενός   συγκεκριμένου  χώρου  με   μια σύγχρονη ποιότητα οικιστικού περιβάλλοντος, γ) η σε σύντομους χρόνους εκπόνηση και θέσπιση του,[17] ιδιαίτερα με την ενσωμάτωση των δύο επίπεδων πολεοδομικού σχεδιασμού σε ένα,  δ)  η άρση και η επίλυση των νομικών και πραγματολογικών εμποδίων που καθιστούν δυσχερή την υλοποίηση οποιοδήποτε σχεδιασμού για την αξιοποίηση του ακινήτου[18], ε) η  διεμβόλιση κάθε πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου δηλαδή ΓΠΣ,  ΣΧΟΑΑΠ η ΖΟΕ, δηλαδή υποκατάστατο χωροταξικού σχεδιασμού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για σχεδιαστική επιλογή  σε μία  προσδιορισμένη ενότητα άσχετα από το γεγονός αν αυτή υπόκειται σε σχεδιασμό ή όχι με την προσθήκη ή επέκταση ή διεύρυνση χρήσεων γης και υπολοίπων όρων δόμησης,  ώστε να μπορούν να μπορούν  να χωροθετηθούν κρίσιμες  δραστηριότητες  παρακάμπτοντας στην πραγματικότητα οποιαδήποτε   θεσμικό εμπόδιο.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η προσθήκη πάσης φύσεως νέων χρήσεων   που σχετίζονται με το σύγχρονο γήπεδο του ΠΑΟΚ στην Θεσσαλονίκη, χρήσεις «κεντρικές λειτουργίες πόλης» στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, η δημιουργία ιατρικού πάρκου διεθνούς εμβέλειας στην Παιανία Αττικής ,όπου  προβλεπόταν στη ΖΟΕ αποκλειστικά και μόνο πολιτιστικές εγκαταστάσεις και εγκατάστασης για οινοποιεία, εγκατάσταση μηχανοκίνητου αθλητισμού go kart στο Δήμο Σπάτων στην Αττική   που μέχρι τότε προβλέπονταν  ειδική ζώνη ενίσχυσης παραδοσιακών και βιολογικών καλλιεργειών. Στην ίδια  ΖΟΕ  προβλέπονταν εγκαταστάσεις για πολιτιστικές   εκδηλώσεις, αναψυκτήρια και υπαίθριες αθλητικές εγκαταστάσεις  μικρής κλίμακας  και με την εκπόνηση ΕΠΣ επιδιώκεται να επιτραπούν παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής και μέσης όχλησης.

Σε εκτός σχεδίου, εκτός ΓΠΣ και εντός προστασίας ορεινού όγκου περιοχή όπου προβλεπόταν ζώνη αναψυχής  (αναψυκτήρια), περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, υπαίθριων αθλητικών εγκαταστάσεων  επιδιώκεται με το υπό εκπόνηση ΕΠΣ να επιτραπούν σωφρονιστικά καταστήματα, και τέλος σε περιοχή Ζώνης Β προστασίας ποταμού που χαρακτηρίζεται ως περιοχή γεωργικής χρήσης και  κατοικίας με το υπό εκπόνηση ΕΠΣ επιδιώκεται ο καθορισμός  ζώνης χρήσεων τουρισμού αναψυχής στη ζώνη προστασίας του ποταμού[19].

Πέρα από την εδραίωση των διαδικασιών που παρέχουν εγγύηση για την προώθηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας,  προβλέπεται η δυνατότητα να θεσπίζονται ειδικοί σχεδιασμοί με επίκεντρο την αστική ανάπλαση, την περιβαλλοντική προστασία και την αντιμετώπιση των συνεπειών από φυσικές καταστροφές, διασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την ποιότητα του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης.

Περαιτέρω, το ΕΠΣ εκπονείται σε περιοχές παρεμβάσεων στο πλαίσιο συγχρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. προγραμμάτων με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητας της οικονομικής κατάστασης και απασχόλησης  η με κοινωνικούς όρους βελτίωση της καθημερινής ζωής των πολιτών  με τις ΟΧΕ δηλαδή τις Ολοκληρωμένες Χωρικές Επεμβάσεις που προωθήθηκαν με την προγραμματική περίοδο 2014- 2020, όπως η ΟΧΕ Λεκάνης Απορροής Ασωπού , η ΟΧΕ ΒΑΑ Θεσσαλονίκης που ανήκει και το πλέγμα έργων για τη δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά, η ΟΧΕ για την αξιοποίηση των λιμνών Δυτικής Μακεδονίας , Δήμου Πειραιά , Πόλης Κέρκυρας[20].

Η κυριαρχία του πολυεργαλείου  επισφραγίζεται με τη  δυνατότητα της  χωρικής ευελιξίας[21], αν όχι χωρικής ποικιλομορφίας εκπόνησής τους  που κατά βάση  συνοψίζεται σε μια  χωρική  τριχοτόμηση  της  περιοχής επέμβασης.

Η πρώτη ενότητα είναι επικεντρωμένη σε ένα κτίριο ή οικόπεδο μιας επιχείρησης ή δραστηριότητας, που υλοποιεί την πρωταρχική σύλληψη  του ειδικού σχεδιασμού για αναπτυξιακή στόχευση με κριτήρια λειτουργικά, δεδομένου ότι υφίσταντο σοβαρά  και ανυπέρβλητα προβλήματα  για τη βιώσιμη πολεοδόμηση και την ανάπλαση της περιοχής . Χαρακτηριστικά παραδείγματα   αποτελούν το  ΕΠΣ για    το κτίριο της ΚΟΛΟΡΑ στη Θέρμη Θεσσαλονίκης που στην περιοχή επέμβασης το σύνολο των ακινήτων της επιχείρησης, τα οποία συγκροτούν στην ουσία την παραγωγική μονάδα και τις συνοδές/ βοηθητικές εγκαταστάσεις της, παρόλο που χωρίζονται από δημοτική οδό, θεωρούνται λειτουργικά και θεσμικά ως ενιαίο σύνολο. Αντίστοιχα παραδείγματα περιχαρακωμένης χωρικής επέμβασης αποτελούν τα ακίνητα της ιδιοκτησίας  ΠΕΤΡΙΔΗΣ ΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ στον Άγιο Αθανάσιο του Δήμου Χαλκηδόνας στη Θεσσαλονίκη, ΚΡΙ ΚΡΙ στην περιοχή  Επταμύλων Σερρών του Δήμου Σερρών, οι εταιρείες ΜΕΤΑΛΛΙΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΙ στη Μαγούλα του Δήμου Ελευσίνας στη Δυτική Αττική, ΜΑΚΙΟΣ στον Ασπρόπυργο, INTERTADE HELLAS στο Δήμο Τανάγρας (ΔΕ Οινοφύτων )[22].

Μια δεύτερη ενότητα που περιλαμβάνει μεγαλύτερες ζώνες επέμβασης[23] σε μια ή διαφορετικές   δημοτικές ή περιφερειακές ενότητες  (Παραλιακό μέτωπο Ηπείρου που περιλαμβάνει τις Περιφερειακές Ενότητες και 13 Δημοτικές Ενότητες  αδιάφορο αν έχουν  χωρική συνοχή) ή  με παράλληλη μελέτη  τόσο ΤΠΣ όσο και του ΕΠΣ, όπως  το εξαγγελθέν ΕΠΣ για το παραλιακό μέτωπο της ΠΕ Ηλείας και το ΤΠΣ του Δήμου Ήλιδας όπου, κατά τους επικριτές, «είναι αδιευκρίνιστος ο τρόπος χειρισμού της προκαλούμενης επικάλυψης» [24].

Μια τρίτη ενότητα αφορά την πλήρη εξομοίωση των ΕΠΣ και των ΤΠΣ, η οποία επιτυγχάνεται στην πράξη με το άρθρο 11 του ν. 4759/2020 που προβλέπει τη δυνατότητα ταχείας ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου με την υλοποίηση προγραμμάτων με γνώμονα την επίλυση χρόνιων  προβλημάτων και την αποτελεσματική αντιμετώπιση ειδικών και έκτακτων περιστάσεων με χαρακτηριστική περίπτωση το ΕΠΣ στο Δήμο Μυκόνου και Σαντορίνης[25] .

Πρόκειται για μια ταύτιση του χώρου αναφοράς του τακτικού και ειδικού πολεοδομικού εργαλείου πρώτου επιπέδου με το  ΕΠΣ να υποκαθιστά το ΤΠΣ.

Η κυριαρχία του πολυεργαλείου εδραιώνεται με τη δυνατότητα που παρέχεται στο ΕΠΣ να καθορίζονται ακόμη και  παρεκκλίσεις από τους ισχύοντες όρους και περιορισμούς δόμησης  κατά τις διατάξεις του ΝΟΚ και της εκτός σχεδίου δόμησης με ειδική αιτιολογία που να συνδέεται με το σκοπό της εξεταζόμενης επέμβασης[26].

Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να υπενθυμιστεί ότι η νομολογία του ΣτΕ παγία δέχεται ότι  οι αυξημένες απαιτήσεις τεχνητής αιτιολόγησης[27]   καθιστούν κατ’ εξαίρεση ανεκτή και την επί το δυσμενέστερο μεταβολή του πολεοδομικού καθεστώτος, όταν προτείνονται χρήσεις ακόμη και οχληρότερες για ορισμένες περιοχές από αυτές που προέβλεπε το προηγούμενο πολεοδομικό καθεστώς, όταν : α)γίνεται επίκληση ειδικού λόγου δημοσίου συμφέροντος, υπό την απαραίτητη ασφαλώς προϋπόθεση ότι η μεταβολή αυτή εναρμονίζεται και με τον υπερκείμενο σχεδιασμό^[28]και β) θεραπεύεται ένα μη ορθολογικό πολεοδομικό καθεστώς, που αλληλοαναιρείται και χαρακτηρίζεται από ασυνέχεια, αποσπασματικότητα και έλλειψη συνεκτικού σχεδιασμού, άσχετα από το γεγονός, εάν αυτό περιλαμβάνει ήπιες μεν χρήσεις γης σε ένα οικοδομικό τετράγωνο ή σε επίπεδο ιδιοκτησίας^[29].

ΙΙΙ. Υπάρχει φέρουσα ικανότητα εκπόνησης Ε.Π.Σ.  σε μια περιοχή;

Η κυριαρχία του ΕΠΣ ως πολυεργαλείου επιβεβαιώνεται από το γεγονός, ότι δεν υφίσταται  η πολεοδομική και ποιοτική  εκείνη παράμετρος που θα καθορίζει το ανώτατο όριο αντοχής  εκπόνησης   των ΕΠΣ   σε μία  Δημοτική  ή Περιφερειακή  Ενότητα.

Με δύο λόγια, ποιά είναι η  φέρουσα ικανότητα μιας περιοχής ως προς ειδικούς σχεδιασμούς που θα εκπονηθούν στο μέλλον , έτσι ώστε να διαφυλαχθεί το αξιακό και οντολογικό περιεχόμενο της ιστορικότητας και της πολεοδομικής συνέχειας;

Για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη εκκίνησε η εκπόνηση για 13 ΕΠΣ για την παράκτια ζώνη Μενεμένης, εργοστάσια  Πετρίδης φωτιστικά,  ΚΟΛΟΡΑ  και ISOMAT   για πρώην  Στρατοπέδο Μεγάλου Αλεξάνδρου, πρώην Στρατοπέδου Παύλου Μελά, ΔΕΘ, γήπεδα ΠΑΟΚ, ΑΡΗ, στρατόπεδο Κόδρα Κόδρα, East Plaza, Κεραμείων Αλλατίνη, Τεχνολογικού Πάρκου Thess intec, παραλιακού μετώπου[30]  σε ένα Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης που θεσπίστηκε  με το N. 1561/1985  και το ΓΠΣ  το 1993;

Πόση διαφορετική τυπολογία πρώτου επιπέδου πολεοδομικού σχεδιασμού μπορεί να  ανεχθεί  το λεκανοπέδιο Αττικής  ξεκινώντας  με τα πρώτης γενιάς ΓΠΣ που θεσπίστηκαν σύμφωνα με τις ρυθμίσεις  του 1337/1983 και τα δεύτερης γενιάς ΓΠΣ που προέκυψαν  με βάση το  ν. 2508/ 1997, τις τροποποιήσεις για την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων , τις σημειακές τροποποιήσεις  και τα ΕΠΣ , έτσι ώστε να υπάρχει μια σχεδιαστική ισορροπία;

Μήπως με αυτή την πολλαπλή τυπολογία των πρώτων επιπέδων πολεοδομικού σχεδιασμού,  νοθεύεται ο πυρήνας του αναπτυξιακού -προγραμματικού χαρακτήρα σε ένα δήμο η μία δημοτική ενότητα καθώς περιορίζεται σημαντικά, αν δεν ακυρώνεται, η ισόρροπη χωρική παρέμβαση με διαφορετικές προτεραιότητες  για την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον;

Το ΕΠΣ είναι κυρίαρχο, πολυλειτουργικό, ταχύτατο πολεοδομικό εργαλείο που  συμπυκνώνει τα δύο επίπεδα πολεοδομικού σχεδιασμού σε ένα,  ανεξάρτητο από δεσμεύσεις σε όρους και περιορισμούς δόμησης, και σε χωρικές ή διοικητικές ενότητες.

VI. Σημειακή τροποποίηση με φειδώ και ΕΠΣ θεμιτό πολυεργαλείο;

Πάντως σε αυτό το σημείο να υπενθυμιστεί ότι η Ολομέλεια του ΣτΕ έχει κρίνει σχετικά με τη σημειακή τροποποίηση,  ότι ένας πολεοδομικός όρος, όπως ο συντελεστής δόμησης δεν μπορεί να περιοριστεί μόνο σε ένα συγκεκριμένο οικοδομικό τετράγωνο αλλά πρέπει να αναχθεί στο σύνολο της έκτασης, δηλαδή σε μία ευρύτερη περιοχή, διότι οι πολεοδομικοί όροι κατά την ανοικοδόμηση ενός κτιρίου επιφέρουν επιπτώσεις στο περιβάλλον, στη συγκοινωνία και στην ευρύτερη πολεοδομική λειτουργία μιας περιοχής[31].

Περαιτέρω να υπενθυμίσω ότι η  εξαιρετική διαδικασία  της  σημειακής τροποποίησης  του ΓΠΣ μπορεί να περιλαμβάνει μερικά οικοδομικά τετράγωνα ή και ενδεχομένως να καταλαμβάνει μια έκταση 1 έως 2% της έκτασης ενός Γ.Π.Σ.^[32]

Στην πράξη η εξαιρετική διαδικασία τροποποίησης του Γ.Π.Σ. αφορά μια πολεοδομική ενότητα ^[33] και μπορεί να αναφέρεται στον καθορισμό ενός κτιρίου ή τον προσδιορισμό μιας χρήσης γης, σε ένα ή σε μερικά οικοδομικά τετράγωνα^[34]. Στην Αθήνα πάντως η νομιμότητα της σημειακής τροποποίησης  αμφισβητήθηκε ιδιαίτερα έντονα στις περιπτώσεις του Προμπονά (παλιά Δισκογραφική εταιρεία Columbia) και της Ακαδημίας Πλάτωνος (πολυχώρος για τη στέγαση του μεγαλύτερου επενδυτή παγκοσμίως,  της  Blackrock, που εξαιτίας των διοικητικών και δικαστικών  καθυστερήσεων,  αποχώρησε και η επένδυση δεν πραγματοποιήθηκε).

Εγείρονται τα ερωτήματα:

Γιατί η πρωτοβουλία για την  εκπόνηση μιας σημειακής τροποποίησης πρέπει να ασκείται με ιδιαίτερη φειδώ κατ’ επιταγή της νομολογίας και όπως προκύπτει και από την πράξη,  ενώ αντίστοιχα η εξαιρετική διαδικασία  του ΕΠΣ για την ίδια χωρική ενότητα να αποτελεί ένα ευέλικτο θεμιτό πολυεργαλείο αποτελεσματικότητας για το  δημόσιο και τον  ιδιωτικό τομέα;

Γιατί οι όροι πολεοδόμησης, όπως οι χρήσεις γης που κύριο χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η συνεχής προσαρμογή τους στις  συνεχείς οικονομικές  και κοινωνικές εξελίξεις να επιτρέπεται στο ΕΠΣ να  τις  «παγιοποιεί»  και  να τις καθιστά ανεπίδεκτες ουσιαστικά μεταλλαγής;

Γιατί τελικά το  ΤΠΣ να αποτελεί ένα βαρύ εργαλείο με εξαντλητικές προδιαγραφές και  να μην φέρει τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ευελιξίας[35] του ΕΠΣ;

Γιατί να μην γίνονται ΕΠΣ και σε άλλους νησιωτικούς  Δήμους  που θα ολοκληρώνουν τα δύο επίπεδα σχεδιασμού σε ένα (ΕΠΣ και Ρυθμιστικό Σχέδιο Εφαρμογής στο ίδιο π.δ.[36]), όπως στο Δήμο Μυκόνου και Σαντορίνης  αλλά να έχουν προκηρυχθεί ΤΠΣ;

Ο  αντίλογος που έχει εκφραστεί από την Καθηγήτρια του Ε.Μ.Π.  Ρένα Κλαμπατσέα συνοψίζεται στη σκέψη, ότι οποιαδήποτε πρόταση ισοτιμίας ΕΠΣ με ΤΠΣ, προϋποθέτει  να διασφαλιστεί  μια αποτελεσματική διαδικασία που θα κατοχυρώνει  τη συμμετοχή    του Δήμου και του Δημοτικού Συμβουλίου   και των δημοτών επί του σχεδίου του ΕΠΣ, πέρα από τη διαβούλευση που λαμβάνει χώρα επί του σχεδίου για τη ΣΜΠΕ, έτσι ώστε να είναι καθοριστική, ολοκληρωμένη, πλήρης και αυτοτελής η παρέμβαση του κάθε ΟΤΑ για το σχεδιασμό  που τον αφορά.

Ωστόσο, εφόσον η  διαδικασία διαβούλευσης με την εμπλοκή του Δήμου επιφέρει τεράστιες καθυστερήσεις μήπως θα πρέπει να διερευνηθεί η μετάβαση από τη συμβατική διαβούλευση στη ψηφιακή με το Blockchain;[37]

 

[1] Εσπερίδα του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με θέμα: Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια και Πολεοδομικός Σχεδιασμός,  Βόλος, 29 Μαρτίου 2023.

[2] G. Gemenetzi, Restructuring Lokal –Level Spatial Planning in Greece Amid the Recession and Recovery Period: Trends and Challenges , Planning Practice and Research, 24 May 2022, σ. 3.

[3] Δ. Οικονόμου, Αποτίμηση του ν. 1337/1983, 25 χρόνια μετά, σε 25 κείμενα για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη του χώρου, Συλλογικός τόμος για τα 20 χρόνια λειτουργίας του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής  Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας , 2009,   σ.241-262 (259), του ιδίου Η πολεοδομική πολιτική στην Ελλάδα: Δομικά χαρακτηριστικά και σημερινές τάσεις , Τιμητικός Τόμος για τον Καθηγητή Α. Αραβαντινό: Πόλη και χώρος: από τον 20^ο στον 21^ο αιώνα. ΕΜΠ –ΠΘ-ΣΕΠΟΧ, Αθήνα, 2004 , σ. 371-378.

[4] Ε.Σ. Κλαμπατσέα, Ο σχεδιασμός του χώρου ως μέσο διαχείρισης της κρίσης στην Ελλάδα, σε: Γ. Γεμενετζή, Σ. Νιαβής, Α. Τασοπούλου (Επιμ.), 3^ο Πανελλήνιο, Συνέδριο Πολεοδομίας και Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας,  Βόλος 27-30 Σεπτεμβρίου  2012, σ. 28, Μ. Ζήφου, Η πολιτική σχεδιασμού του χώρου στην Ελλάδα στη συγκυρία της κρίσης: μια κριτική θεώρηση, σε: Γ. Γεμενετζή, Σ. Νιαβής, Α. Τασοπούλου (Επιμ.), 3^ο Πανελλήνιο, Συνέδριο Πολεοδομίας και Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης , Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος 27-30 Σεπτεμβρίου  2012, σ. 32.

[5]Δ. Μέλισσας, Το τοπικό χωρικό σχέδιο και το ειδικό χωρικό σχέδιο ,2019, σ. 250.

[6] Μ. Χαϊνταρλής , Τα νομικά χωρικά εργαλεία στρατηγικού χαρακτήρα . Θεωρία και πράξη , 2017, σ. 43.

[7]  Η ΕΥΠΑΤΕ αρχικώς υπήχθη στον Ε.Ο.Τ., σύμφωνα με το άρθρο 12 του ν. 2002/2011 (ΦΕΚ 180 Α΄) και στη συνέχεια, σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 4179/2013 (ΦΕΚ 175 Α΄), μετακινήθηκε στο Υπουργείο Τουρισμού.

[8]. Ειδικότερα, με το άρθρο 1 της υπ’ αρ. Δ6Α 1162069/2011 Κοινής Απόφασης των Υπουργών Οικονομικών – Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Υποδομών – Μεταφορών και Δικτύων, Πολιτισμού και Τουρισμού, με θέμα: «Συγχώνευση της ΚΕΔ Α.Ε. και της ΕΤΑ Α.Ε. με απορρόφηση της πρώτης από τη δεύτερη και μεταφορά αρμοδιοτήτων από την ΚΕΔ Α.Ε. στη Γενική Γραμματεία Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Οικονομικών και στην ΟΣΚ Α.Ε.» (Β΄ 2779/2.12.2011), η οποία εξεδόθη κατ’ επίκληση των διατάξεων του άρθρου 14 Β του ν. 3429/2005 (Α΄ 314), όπως τροποποιήθηκε με τις διατάξεις του άρθρου 66 του ν. 4002/2011 (Α΄ 180), ορίσθηκε ότι «η ” (ΚΕΔ Α.Ε.), συγχωνεύεται, με απορρόφησή της από την ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία “Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Ανώνυμη Εταιρεία”, η οποία εφεξής ονομάζεται “Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Ανώνυμη Εταιρεία” (ΕΤΑΔ Α.Ε), εποπτεύεται από τον Υπουργό Οικονομικών…» και μοναδικός μέτοχος αυτής είναι το Ελληνικό Δημόσιο (βλ. άρθρο 9 παρ. 2). Σύμφωνα με το άρθρο 196 του ν. 4389/2016, «1. Σκοπός της ΕΤΑΔ είναι να αξιοποιεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος, με κάθε πρόσφορο μέσο, τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία που περιέρχονται στην κυριότητά της δυνάμει του παρόντος νόμου, τα περιουσιακά στοιχεία τη διαχείριση των οποίων έχει αναλάβει από άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που ανήκουν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, καθώς και από δημόσιες επιχειρήσεις το μετοχικό κεφάλαιο των οποίων κατέχει, άμεσα ή έμμεσα, το Ελληνικό Δημόσιο. (…)».

[9]. Αιτιολογική έκθεση του νόμου και ΣτΕ 1416/2013 Επταμ., σκ. 9.

[10]. Στη Δ.Ε.Σ.Ε. μετέχουν ως Πρόεδρος ο Υπουργός Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και ως μέλη οι Υπουργοί Οικονομικών, Εξωτερικών, Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Πολιτισμού και Τουρισμού και ο αρμόδιος κατά περίπτωση Υπουργός, ο οποίος εισηγείται το θέμα της αρμοδιότητάς του. Η ΔΕΣΕ με απόφασή της εντάσσει επενδυτικές προτάσεις στις Διαδικασίες Στρατηγικών Επενδύσεων. Οι Στρατηγικές Επενδύσεις είναι οι παραγωγικές επενδύσεις που επιφέρουν ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα σημαντικής εντάσεως στη συνολική εθνική οικονομία και προάγουν την έξοδο της χώρας από την οικονομική κρίση. Αφορούν ιδίως στην κατασκευή, ανακατασκευή, επέκταση ή στον εκσυγχρονισμό υποδομών και δικτύων: (α) στη βιομηχανία, (β) στην ενέργεια, (γ) στον τουρισμό, (δ) στις μεταφορές και επικοινωνίες, (ε) στην παροχή υπηρεσιών υγείας, (στ) στη διαχείριση απορριμμάτων, (ζ) σε έργα υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας. Οι Στρατηγικές Επενδύσεις πραγματοποιούνται είτε από το Δημόσιο είτε από ιδιώτες είτε με συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, σύμφωνα με το ν. 3389/2005 (ΦΕΚ 232 Α΄) είτε με συμβάσεις μικτής μορφής.

Η ΔΕΣΕ μεριμνά για την έναρξη των διαδικασιών για την έκδοση αδειών ή την παροχή άλλων εγκρίσεων, που είναι αναγκαίες, για την έναρξη πραγματοποίησης των μεγάλων επενδύσεων, ύψους άνω των δεκαπέντε εκατομμυρίων ευρώ ή εφόσον το πενήντα τοις εκατό της ίδιας συμμετοχής προέρχεται από κεφάλαια εξωτερικού, των τριών εκατομμυρίων ευρώ, παρακολουθεί την εξέλιξη αυτών και προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες για την επιτάχυνσή τους. Για το σκοπό αυτόν παραλαμβάνει το φάκελο της επένδυσης, ελέγχει την πληρότητά του, φροντίζει για τη συμπλήρωση των αναγκαίων δικαιολογητικών από τον επενδυτή και τα αποστέλλει στους κατά περίπτωση αρμόδιους φορείς, οι οποίοι υποχρεούνται να προβαίνουν ταχέως στις επιβαλλόμενες για το σκοπό αυτόν ενέργειές τους.

[11]. H εταιρία Επενδύστε στην Ελλάδα Α.Ε. (Invest in Greece), συστάθηκε προκειμένου να αποτελέσει τον αρμόδιο εθνικό φορέα για την προώθηση, προσέλκυση και υποστήριξη των άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα καθώς και την υλοποίηση της διαδικασίας επιτάχυνσης και διαφάνειας υλοποίησης Στρατηγικών Επενδύσεων. Ο Οργανισμός Enterprise Greece αποτέλεσε εξέλιξη της «Επενδύστε στην Ελλάδα Α.Ε.» (Ν. 4242/2014). Aνέλαβε την ευθύνη λειτουργίας της «υπηρεσίας μιας στάσης» (one-stop-shop) για τις στρατηγικές επενδύσεις και τα μεγάλα έργα, με κλειστές προθεσμίες υλοποίησης.

[12] G.Gemenetzi, Restructuring Lokal –Level Spatial Planning in Greece Amid the Recession…ό.π., σ. 6 επομ.

[13]. Ε. Σαραντάκου, Π. Τσάρτας, Αναπτυξιακές διαστάσεις του θεσμικού πλαισίου αδειοδότησης των τουριστικών εγκαταστάσεων που διαμορφώθηκε την περίοδο 2010-2016, σε: Α. Κατσουράδης, Δ. Λαγός (Επιμ.), Οικονομικές και νομικές παράμετροι του ελληνικού τουρισμού, 2017, σ. 335-346 (345).

[14]. Γ. Γιαννακούρου, Δίκαιο Χωροταξίας  και πολεοδομίας,  2022,  σ. 87 επόμ.

[15] Ευθ. Μπακογιάννης, Το πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», σε:  Δ. Μέλισσα  (Επιμ.): Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο vs Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, 2022, σ. 1-17 (10 επομ),

[16]. Γ. Γιαννακούρου, Δίκαιο Χωροταξίας …, ό.π., σ. 141 επόμ.

[17] Γ. Γεμενετζή, Πολεοδομικός σχεδιασμός και οικιστική αξιοποίηση των ακινήτων , Ο ρόλος των νεότερων εργαλείων χωρικού  σχεδιασμού  στη ρύθμιση της οικιστικής ανάπτυξης.  Περ. Δικ. 2021,   σ.386-400  (397).

[18]   Δ. Μέλισσας, Το Τοπικό Χωρικό Σχέδιο …ό.π.,  σ.  316.

[19] Δ. Μέλισσας, Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο … σ. 40 επόμ.

[20] Δ. Μέλισσας, Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο ό.π,., …. σ. 34.

[21] Για την ευελεξία βλ. Α. Τασοπούλου, Α. Λεπέσης , Ευελιξία και χωρικός σχεδιασμός . Αναζητώντας στοιχεία ευελιξίας στο ελληνικό σύστημα χωρικού σχεδιασμού, σε: Γ. Γεμενετζή, Σ. Νιαβής, Α. Τασοπούλου (Επιμ.), 6^ο Πανελλήνιο  Συνέδριο Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος, 2022, σ. 1241-1253 (1241 επομ.).

[22] Δ. Μέλισσας, Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο ….ό.π., σ. 43 επόμ.

[23] Μ. Χαϊνταρλής , Λ.Κίσσας,  Π.Πανταζής, Τα ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια του ν. 4447/2016: ιδιαιτερότητες , διλλήματα και προκλήσεις, σε: Γ. Γεμενετζή, Σ. Νιαβής, Α. Τασοπούλου (Επιμ.), 6^ο Πανελλήνιο   Συνέδριο Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος, 2022, σ. 1414-1425(1417).

[24] Ρ. Κλαμπατσέα , ΕΠΣ vs ΤΠΣ : Ενισχύοντας τη διγλωσσία και την ετερότητα στη χώρο, σε:  Δ. Μέλισσα  (Επιμ.): Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο vs Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, 2022,  σ. 55-65 (60).

[25] Δ. Μέλισσας, Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο …ό.π., σ. 36.

[26] Δ. Μέλισσας, Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο ….ό.π., σ. 64.

[27] Δ. Μέλισσας, Το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο ….ό.π., σ. 93.

[28] ΣτΕ 2077/2017 που επικαλείται τη ΣτΕ 3500/2009. Πρόκειται για αναθεώρηση των χρήσεων του ρυμοτομικού σχεδίου του οικισμού Νεάπολης του Δήμου Μονεμβασιάς με την οποία επιχειρείτο να διορθωθούν οι αστοχίες της προηγούμενης πολεοδομικής μελέτης που δεν είχε λάβει υπόψιν της τις ρυθμίσεις του ΓΠΣ με συνέπεια να βλάπτεται το δημόσιο συμφέρον. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στην απόφαση ότι επιβαρύνετο χωρίς να υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος πολεοδομικός λόγος η περιοχή του κέντρου με την ίδρυση και λειτουργία βιοτεχνία χαμηλής όχλησης και του χονδρικού εμπορίου δημιουργούνταν ανυπέρβλητα προβλήματα στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.

[29] ΣτΕ 914/2017. Πρόκειται για την αναδιάταξη των χρήσεων γης στο χώρο εκατέρωθεν του οδικού άξονα της Λεωφόρου Κηφισίας που διαπερνά το Δήμο Αμαρουσίου.

[30] Σ. Αυγερινού Κολώνια, Όρια και Προκλήσεις για το Τοπικό Χωρικό Σήμερα, σε:  Δ. Μέλισσα (Επιμ.), Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο vs Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, 2022, σ. 19-38 (24).

[31]ΣτΕ 376/2014, σκ. 19.

[32] Μ. Μπάκαβου, Ι. Τσακαρέστος, Σημειακές τροποποιήσεις ΓΠΣ /ΣΧΟΟΑΠ, ΠερΔικ 2018, σ. 263-268 (266).

[33] Τροποποίηση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της πόλης Λάρισας Ν. Λάρισας στη συνοικία του Αγίου Αθανασίου Πολεοδομική Ενότητα 5 (ΠΕ5), ΦΕΚ Δ 1145/2004.

[34] Σημειακή για παράδειγμα χαρακτηρίζεται η τροποποίηση του ρυμοτομικού σχεδίου σε τμήμα του ο.τ. κατά το μέρος που με αυτήν χώρος παιδικής χαρά και πεζοδρόμων αφορίσθηκε ως χώρος παιδικού σταθμού (ΣτΕ 238/2018). Σημειακή επίσης είναι η τροποποίηση ΓΠΣ για τη χωροθέτηση ενός κτιρίου (Δημαρχείου εν προκειμένω, βλ. ΣτΕ 914, 936/2017). Έχουν επίσης κριθεί ως σημειακές οι εξής τροποποίησεις: η αλλαγή χρήσης σε εντοπισμένα σημεία της πόλης και συγκεκριμένα: μετατροπή σε συγκεκριμένο ο.τ. από χώρο αστικού πρασίνου σε πολεοδομικό κέντρο – κεντρική λειτουργία διοίκησης για τη στέγαση Δημαρχείου και από χώρο πολιτιστικών λειτουργιών σε χώρο κοινωνικών εξυπηρετήσεων για τη δημιουργία κέντρου υγείας και η μετατροπή πλατείας και πεζόδρομου από πολεοδομικό κέντρο σε αστικό πράσινο ως αντιστάθμισμα της κατάργησης πρασίνου (ΣτΕ 1011/2016). Τέλος σημειακός θεωρείται και ο χαρακτηρισμός τμήματος ο.τ. ως χώρους άθλησης και πεζοδρόμου (ΣτΕ 2306/2000).

[35] Α. Τασοπούλου , ΤΠΣ και ΕΠΣ . Το χρονικό και προβληματισμοί για την επόμενη ημέρα σε: Δ. Μέλισσα  (Επιμ.), Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο vs Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο, 2022, σ. 49-53 (51).

[36] Βλ. Εγκύκλιο του Γ.Γ.ΥΠΕΝ /ΓΡΓΓΧΣΑΠ/36639/141/14.4.2023.

[37] https://www.tovima.gr/2022/01/04/opinions/blockchain-kai-symmetoxikos-poleodomikos-sxediasmos/