ΣτΕ 1940/2022 [Νόμιμη περιβαλλοντική αδειοδότηση Μονάδας ΟΣΔΑ και μεταβατικής διαχείρισης στην Πελοπόννησο]
Περίληψη
– Με τις ρυθμίσεις του εθνικού και ενωσιακού δικαίου εισάγεται αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο ρυθμίζει συνολικά το ζήτημα της διαχείρισης των αποβλήτων, κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζεται η προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας. Το πλαίσιο αυτό προβλέπει ολοκληρωμένο σχεδίασμά, τόσο σε εθνικό επίπεδο με την κατάρτιση προδιαγραφών και γενικών προγραμμάτων όσο και σε περιφερειακό επίπεδο με την εξειδίκευση των εθνικών στόχων και την επιλογή, σε συμφωνία προς τον υπερκείμενο σχεδίασμά, των κατάλληλων χώρων για την εγκατάσταση των μονάδων, οι οποίες εν συνεχεία χωροθετούνται και αδειοδοτούνται σύμφωνα με την κείμενη περιβαλλοντική νομοθεσία. Εντός του κανονιστικού αυτού πλαισίου η τήρηση των στόχων, των κατευθύνσεων και των προβλέψεων του εθνικού και περιφερειακού σχεδιασμού και των σχετικών προγραμμάτων για τη διαχείριση των αποβλήτων είναι, κατ’ αρχήν, υποχρεωτική για όλες τις πράξεις και τις διαδικασίες διαχείρισης των αποβλήτων. Από τις ίδιες αυτές διατάξεις συνάγεται, επίσης, ότι καταλείπεται ευχέρεια στα κράτη μέλη για την επιλογή του τρόπου διαχείρισης των αποβλήτων και των μεθόδων επεξεργασίας, με την υποχρέωση θέσπισης κριτηρίων που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας και στην υλοποίηση των τασσομένων από τις οδηγίες στόχων και αρχών και ειδικότερα της αρχής της πρόληψης, η οποία συνίσταται στην πρόληψη ή μείωση της παραγωγής και της βλαπτικότητας των αποβλήτων και εν συνεχεία στην αξιοποίησή τους με επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ανάκτηση ή χρήση ως πηγή ενέργειας, στην εφαρμογή της αρχής της εγγύτητας, ώστε να επιτυγχάνεται η διάθεση των αποβλήτων στις πλησιέστερες στον τόπο παραγωγής τους εγκαταστάσεις και της αρχής της ασφαλούς διάθεσης των αποβλήτων, με την οποία εξασφαλίζεται ότι η τελική διάθεση θα γίνεται με τρόπο και μέθοδο που δεν θα προκαλεί βλάβη στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
Περαιτέρω, η ευχέρεια των κρατών μελών ως προς την επιλογή της μεθόδου επεξεργασίας των αποβλήτων διατηρήθηκε και υπό το καθεστώς της ισχύουσας Οδηγίας 2008/98/ΕΚ, στην οποία παρατίθεται ένας μη εξαντλητικός κατάλογος εργασιών διάθεσης, που περιλαμβάνει και την υγειονομική ταφή, χωρίς να προκρίνεται η επιλογή κάποιας εξ αυτών. Εκ τούτων έπεται ότι η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου επεξεργασίας των αποβλήτων σε συγκεκριμένη εγκατάσταση εναπόκειται στην τεχνική κρίση της Διοίκησης, η οποία είναι κατ’ αρχήν ανέλεγκτη ακυρωτικά, με την προϋπόθεση όμως ότι τηρούνται οι ανωτέρω κανόνες και αρχές και ότι η επιλεγόμενη μέθοδος εντάσσεται στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού.
Εφόσον με επιγενόμενες τροποποιήσεις δεν αλλοιώνεται ουσιωδώς η ταυτότητα του έργου και τα βασικά χαρακτηριστικά του, ενώ δεν περιέχεται όρος περί καταργήσεως της αρχικής ΑΕΠΟ, η παρούσα δίκη διατηρεί το αντικείμενό της κατά της προσβαλλόμενης αποφάσεως του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και μετά την έκδοση της τροποποιητικής αποφάσεως έτους 2019, η οποία όμως πρέπει να θεωρηθεί συμπροσβαλλόμενη με την υπό κρίση αίτηση.
Ανεξαρτήτως του ζητήματος αν το προσκομιζόμενο από τους αιτούντες έγγραφο αποτελεί εισήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης ή αν αποτελεί απλώς εσωτερική γνώμη υπαλλήλων της Διεύθυνσης προς την υπηρεσία τους, οι αρμόδιοι υπάλληλοι της Διοίκησης δεν αποκλείεται από τον νόμο να μεταβάλουν την αρχική εκτίμησή τους επί της υποβληθείσας Μ.Π.Ε., όπως άλλωστε και το γνωμοδοτικό όργανο μπορεί να μεταβάλλει την αρχική γνωμοδότησή του.
Εν προκειμένω δε, η Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού υπέβαλε «τελική» αρνητική άλλωστε και πάλι, εισήγηση (σε αντιδιαστολή προς προηγούμενη) προκειμένου να ασκήσει την γνωμοδοτική αρμοδιότητά του το Περιφερειακό Συμβούλιο, χωρίς, κατ’ αρχήν, αυτό να απαγορεύεται από τον νόμο. Εξάλλου, το Περιφερειακό Συμβούλιο, παρά την υποβολή της από 6.5.2014 μηνυτήριας αναφοράς ορισμένων εκ των αιτούντων (σχετικής με την αφαίρεση «σημαντικών» παραγράφων από την εισήγηση) δεν προκύπτει ότι μετέβαλε την θετική γνώμη του μέχρι την ημερομηνία εκδόσεως της προσβαλλόμενης πράξης (9.7.2014). Συνεπώς, ο ανωτέρω λόγος ακυρώσεως, ο οποίος στηρίζεται στην εκδοχή ότι το Περιφερειακό Συμβούλιο θα γνωμοδοτούσε διαφορετικά με βάση την «πλήρη εισήγηση», είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.
Τόσο από το περιεχόμενο της ΜΠΕ, τις μεταγενέστερς τεχνικές εκθέσεις και το υποβληθέν τεύχος περιβαλλοντικής παρακολούθησης, όσο και από τους εγκριθέντες περιβαλλοντικούς όρους συνάγεται ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες της διοίκησης έλαβαν κατ’ αρχήν υπόψη και συνεκτίμησαν όλες τις αντιθέτου περιεχομένου υποβληθείσες τεχνικές εκθέσεις και αξιολόγησαν βάσει του περιεχομένου τους, τις υδρογεωλογικές συνθήκες της (άμεσης και ευρύτερης) περιοχής του έργου, αποδίδοντας μεγαλύτερη βαρύτητα σε ορισμένες από αυτές, επέβαλαν δε συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης. Ενόψει της ανωτέρω πλήρους συνεκτίμησης, ο περαιτέρω έλεγχος της ουσιαστικής τεχνικής κρίσεως της Διοικήσεως δεν είναι εφικτός από τον ακυρωτικό δικαστή. Συνεπώς, δεν προκύπτει ότι οι σχετικές τεχνικές αξιολογήσεις της ΜΠΕ πάσχουν ως προς την ακρίβεια και την πληρότητά τους και ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί, ενόψει μάλιστα και των αυστηρών προδιαγραφών στεγανοποίησης και μόνωσης των έργων που επιβάλλονται από την ΑΕΠΟ καθώς και του γεγονότος ότι, εν προκειμένω, δεν προβλέπεται απλώς η λειτουργία ΧΥΤΥ, αλλά Οργανωμένων Συστημάτων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΟΣΔΑ), δηλαδή μονάδων οι οποίες περιλαμβάνουν και Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ), με συνέπεια να διοχετεύονται στους ΧΥΤΥ τα υπολείμματα και μόνο, μετά την επεξεργασία που πραγματοποιείται στις ως άνω μονάδες.
Δεν προκύπτει πάντως ότι από τα αναφερόμενα στο 3824/14.11.2013 έγγραφο του ΙΓΜΕΜ καταρρίπτονται οι παραδοχές της ΜΠΕ, όπως αβασίμως υποστηρίζεται, ενώ η βαθμολόγηση του κριτηρίου της σεισμικότητας με βαθμό 5 (δοθέντος ότι η περιοχή μελέτης ανήκει στη Ζώνη ΙΙ, με κλιμάκωση, από Ι έως ΙΙΙ), η βαθμολόγηση του κριτηρίου της ύπαρξης ρηγμάτωσης στην περιοχή με βαθμό 1 (δυσμενέστερη περίπτωση) και η βαθμολόγηση του κριτηρίου της σεισμικής επικινδυνότητας του εδάφους σε συνάρτηση αμιγώς προς τα γεωλογικά χαρακτηριστικά της προτεινόμενης θέσης με βαθμό 8.5 δεν παρίσταται ότι είναι αυθαίρετη ή αδικαιολόγητη, η κρίση δε αυτή ως τεχνική δεν υπόκειται σε περαιτέρω ακυρωτικό έλεγχο. Συνεπώς, ο ανωτέρω λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί.
Τα προβληθέντα από τους αιτούντες περιβαλλοντικά ζητήματα αντιμετωπίστηκαν ειδικώς από την ΜΠΕ και την ΑΕΠΟ του έργου και τέθηκαν αντίστοιχοι περιβαλλοντικοί όροι, ο σχετικός δε λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος. Οι αιτούντες θέτουν ζήτημα πληρότητας και ορθότητας της ΜΠΕ και κατ’ επέκταση της προσβαλλόμενης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων σε σχέση με τα αρχαιολογικά δεδομένα που συνθέτουν τον ιστορικό χαρακτήρα της περιοχής. Εν προκειμένω σε σχέση με το αρχαιολογικό ενδιαφέρον της περιοχής, ζητήθηκαν γνωμοδοτήσεις από σειρά αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού.
Αφού ελήφθη υπόψη το σύνολο των γνωμοδοτήσεων των αρμοδίων υπηρεσιών, καθώς και η ανωτέρω αρνητική γνωμοδότηση εκδόθηκε απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, με την οποία αποφασίστηκε η «έγκριση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων … του έργου … με συγκεκριμένους όρους. Αντίστοιχους όρους για την προστασία των αρχαιοτήτων περιέλαβε, σε συνέχεια της ανωτέρω απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού, και η προσβαλλόμενη ΑΕΠΟ. Συνεπώς, ο ανωτέρω λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος ως αβάσιμος διότι τα προστατευτέα στοιχεία του πολιτιστικού περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής του έργου διερευνήθηκαν, εκτιμήθηκαν και ελήφθησαν μέτρα προστασίας τους. Εφόσον δεν προκύπτει ότι έχει λάβει χώρα χαρακτηρισμός της θέσης χωροθέτησης του έργου της 2ης Υποενότητας ως γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, ούτε καταφάσκεται η συνδρομή των οικείων κριτηρίων για την ένταξή της στην ως άνω κατηγορία και την οριοθέτησή της από τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλ’ αντιθέτως προτείνεται η περαιτέρω εξέταση και, πάντως, δίδεται τελικώς θετική γνώμη επί της μελέτης υλοποίησης του έργου από το Περιφερειακό Συμβούλιο και τη Διεύθυνση Χωροταξίας και Προστασίας του Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος.
Από τα σχέδια της μελέτης, ειδικότερα δε από το σχέδιο Γ.3.1. «Χρήσεις Γης Ευρύτερης Περιοχής Θέσης», προκύπτει χωροθέτηση της επίμαχης θέσης MFA-XYTY (2.1) σε απόσταση μεγαλύτερη της ζώνης αποκλεισμού των 0.5 km από το, κατά την μελέτη, όριο του οικισμού της Καλλιρόης. Εξάλλου, οι κατοικίες για τις οποίες παραπονούνται οι αιτούντες ότι ευρίσκονται σε απόσταση 300 μ. από τον χώρο εγκατάστασης, δεν αποδεικνύεται ότι αποτελούν μέρος του κυρίως οικιστικού ιστού της Καλλιρόης. Συναφώς δε, στην προσκομιζόμενη από τον ΙΦΣ με το υπόμνημά του 1287/2.4.2015 βεβαίωση της Διεύθυνσης Πολεοδομίας του Δήμου Καλαμάτας, βεβαιώνεται σχετικά με την επίμαχη έκταση, ότι τα ακίνητα βρίσκονται πέραν της ζώνης 500 μέτρων από όρια προϋφιστάμενων του 1923 οικισμών καθώς και εκτός των περιοχών του Δικτύου Natura. Δεδομένου ότι ο οικισμός της Καλλιρόης δεν είναι οριοθετημένος, και δεν αποδεικνύεται ότι οι κατοικίες για τις οποίες παραπονούνται οι αιτούντες εντάσσονται στον κυρίως οικιστικό ιστό της Καλλιρόης, τα περί του αντιθέτου προβαλλόμενα πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμα, ενώ εξάλλου, αλυσιτελώς και αορίστως μνημονεύεται εν εξελίξει, και όχι περαιωθείσα κατά τον χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης πράξης έγκριση ΣΧΟΟΑΠ.
Προβάλλεται ότι η ΜΠΕ του έργου είναι πλημμελής, λόγω ανεπαρκούς διερεύνησης εναλλακτικών λύσεων. Ειδικότερα, προβάλλεται ότι για την χωροθέτηση των εγκαταστάσεων ανά διαχειριστική ενότητα αξιολογήθηκαν μόνο δύο εναλλακτικές θέσεις, μολονότι κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, οι προς διερεύνηση θέσεις λόγω γεωγραφικού εύρους των Διαχειριστικών Ενοτήτων έπρεπε να είναι πολύ περισσότερες.
Ο ανωτέρω λόγος πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος διότι από καμιά διάταξη της κείμενης νομοθεσίας δεν προκύπτει υποχρέωση εξέτασης περισσοτέρων των δύο εναλλακτικών λύσεων για την χωροθέτηση ΟΕΔΑ ανά διαχειριστική ενότητα. Ούτε η επίκληση των διδαγμάτων της κοινής πείρας καθιστά προφανή την ύπαρξη περισσοτέρων θέσεων καταλληλότητας, η αναζήτηση των οποίων γίνεται με την εφαρμογή συνδυασμού κριτηρίων αποκλεισμού (ή καταλληλότητας ) που θεσπίζει η νομοθεσία και ο οικείος ΠΕΣΔΑ. Εν προκειμένω δε, εκτός της μηδενικής λύσης, η οποία, κατά τα προεκτεθέντα, εξετάστηκε και αποκλείστηκε, νομίμως αξιολογήθηκαν για την 2η Υποενότητα-Διαχειριστική Ενότητα δύο εναλλακτικές λύσεις.
Ενόψει των προβλέψεων του σχεδιασμού διαχείρισης αποβλήτων και του ότι η παρούσα διαδικασία εκπόνησης της ΜΠΕ έλαβε χώρα στο πλαίσιο δημόσιου διεθνούς διαγωνισμού διεξαγομένου κατά την διαδικασία του ανταγωνιστικού διαλόγου για την υπογραφή ΣΔΙΤ κατόπιν σχετικών ανά φάση προκηρύξεων, νομίμως δεν επανεξετάστηκε από την ΜΠΕ του έργου η δυνατότητα συγχώνευσης των Μονάδων των ως άνω δύο Διαχειριστικών Ενοτήτων. Συνεπώς, πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι οι ισχυρισμοί των αιτούντων με τους οποίους προβάλλονται τα αντίθετα. Κατά τα λοιπά, οι ισχυρισμοί, με τους οποίους προβάλλεται ότι από τα οικονομοτεχνικά στοιχεία που αναφέρονται στην ΜΠΕ προκύπτει ότι δεν συνεκτιμήθηκαν το τεχνικώς εφικτό και η οικονομική βιωσιμότητα των προτεινομένων εγκαταστάσεων στις ανωτέρω δύο Διαχειριστικές Ενότητες, πρέπει να απορριφθούν ως απαράδεκτοι διότι αμφισβητούν την ανέλεγκτη ακυρωτικά τεχνική κρίση των μελετητών. Περαιτέρω, τα προβαλλόμενα ότι οι ανωτέρω ισχυρισμοί είχαν προβληθεί από τους αιτούντες και κατά το στάδιο της διαβούλευσης επί της ΜΠΕ, με το από 20-1-2014 υπόμνημά τους, που μνημονεύεται στα στοιχ. 102 και 111 του προοιμίου της προσβαλλόμενης ΑΕΠΟ, χωρίς όμως να αιτιολογείται η απόρριψή τους, είναι απορριπτέα ως αβάσιμα, διότι, όπως αντιθέτως προς τους ισχυρισμούς προκύπτει από την ως άνω αναφορά, οι ισχυρισμοί αυτοί ελήφθησαν υπόψη και αξιολογήθηκαν, δεν καθιερώνεται όμως υποχρέωση να συμπεριληφθεί στο σώμα της εκδιδόμενης ΑΕΠΟ ειδική αιτιολογία για κάθε προβαλλόμενη από τους φορείς και το ενδιαφερόμενο κοινό αιτίαση κατά το στάδιο της διαβούλευσης.
Εφόσον κατ’ αρχήν περιγράφεται ειδικώς το επίμαχο έργο ως προς την προτεινόμενη θέση ο λόγος με τον οποίο προβάλλονται τα αντίθετα, πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος, οι δε ισχυρισμοί των αιτούντων σε σχέση με την ανάγκη ευρύτερης επιφάνειας για τη χωροθέτηση των έργων της 2ης Υποενότητας-Διαχειριστικής Ενότητας πρέπει να απορριφθούν ως απαράδεκτοι διότι με αυτούς αμφισβητούνται τεχνικές κρίσεις της ΜΠΕ.
Πρόεδρος: Αθ. Ράντος
Εισηγητής: Π. Καρλή
Το πλήρες κείμενο της απόφασης θα αναρτηθεί αμέσως μετά την καθαρογραφή του από το Δικαστήριο.
