ΣτΕ 366/2016 [Χαρακτηρισμός τμήματος επαρχιακής οδού Κανδάνου Χανίων ως ιστορικού τόπου]
Περίληψη
– Το μήκους 6.640,00 μέτρων τμήμα της επαρχιακής οδού Καντάνου (Κανδάνου)-Χανίων χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος διότι αποτελεί ένα σύνθετο έργο του ανθρώπου και της φύσεως, αποτελούμενο από το ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος τεχνικό έργο των αρχών του 20ου αιώνα που διατηρείται σε πολύ καλή φυσική κατάσταση χωρίς αλλοιώσεις και επεμβάσεις και το εξαιρετικού φυσικού κάλλους φαράγγι, το οποίο διασώζει την ιστορική μνήμη της περιοχής και, ειδικότερα, αποτελεί μοναδική μαρτυρία για την καταστροφή της Κανδάνου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
– Αβασίμως προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη στερείται αιτιολογίας, ότι εκδόθηκε κατά πλάνη περί τα πράγματα και κατά παράβαση των αρχών της χρηστής διοικήσεως, ότι συνιστά ανεπίτρεπτη ανάκληση ευνοϊκής για την αιτούσα πράξεως και ότι ο επίδικος χαρακτηρισμός συνιστά κατάχρηση εξουσίας.
Πρόεδρος: Ν. Ρόζος
Εισηγητής: Ο. Παπαδοπούλου
Δικηγόροι: Ι. Παραράς, Α. Γαβαλάς, Μ. Χαΐνταρλής, Ευθ. Γκαράνη
Βασικές Σκέψεις
- Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση ζητείται η ακύρωση της ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/50219/1085/4.6-12.7.2010 αποφάσεως του Υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού (ΑΑΠ 267), με την οποία χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος τμήμα της επαρχιακής οδού Καντάνου (Κανδάνου)-Χανίων σε μήκος 6.640,00 μέτρων και «σε πλάτος 50,00 μέτρων ένθεν και ένθεν του άξονα του δρόμου και με διεύρυνση άνω των 50 μέτρων εκεί όπου το απαιτεί η γεωμορφολογική ενότητα του χώρου».
- Επειδή, υπέρ του κύρους της προσβαλλομένης πράξεως παρεμβαίνουν, παραδεκτώς, με κοινό δικόγραφο οι Τοπικές Κοινότητες Πλεμενιανών και Κακοδικίου, εντός των διοικητικών ορίων των οποίων βρίσκεται η περιοχή που χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος με την προσβαλλόμενη πράξη, το σωματείο «Πολιτιστικός Σύλλογος Καντάνου», ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Καντάνου, ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του Δημοτικού Σχολείου Καντάνου, το σωματείο «Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος και Φύσης Σελίνου», με τον διακριτικό τίτλο «Τα Λευκά Όρη», το σωματείο «Εκπολιτιστικός-Επιμορφωτικός Σύλλογος των Απανταχού Κακοδικιανών», το σωματείο «Εθελοντική Ομάδα Πυροπροστασίας Τοπικού Διαμερίσματος Πλεμενιανών του πρώην Δήμου Καντάνου», το σωματείο «Πολιτιστικός Σύλλογος Πλεμενιανών», ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Πλεμενιανών», ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Κακοδικίου», ο Σύλλογος Γυναικών Καντάνου «Η Ταθίβα» και ο Αθλητικός Όμιλος Σελίνου «Η Υρτακίνα», στους καταστατικούς σκοπούς των οποίων περιλαμβάνεται η προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και φυσικά πρόσωπα, κάτοικοι της περιοχής.
- Επειδή, υπέρ του κύρους της προσβαλλομένης πράξεως έχει ασκήσει παρέμβαση, με το προαναφερθέν κοινό δικόγραφο, και ο Δήμος Καντάνου-Σελίνου. Για τον εν λόγω Δήμο, όμως, δεν προσκομίσθηκαν στο Δικαστήριο, εντός της χορηγηθείσης από τον προεδρεύοντα Αντιπρόεδρο προθεσμίας (27.12.2013), έγγραφα παροχής πληρεξουσιότητας προς τον υπόγραφοντα την παρέμβαση ή προς τον παραστάντα στο ακροατήριο δικηγόρο, ούτε νομιμοποιήθηκε ο Δήμος αυτός με κάποιον άλλο τρόπο. Συνεπώς, η ανωτέρω παρέμβαση καθ’ ο μέρος ασκείται από τον Δήμο Καντάνου-Σελίνου πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, σύμφωνα με το άρθρο 27 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 4 παρ. 2 του ν. 2479/1997 (Α΄ 67).
- Επειδή, η κρινόμενη αίτηση ασκείται με έννομο συμφέρον, εμπροθέσμως και εν γένει παραδεκτώς από την αιτούσα εταιρεία, η οποία ασκεί λατομική δραστηριότητα στην περιοχή και ισχυρίζεται ότι τμήμα της εκτάσεως που χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος με την προσβαλλομένη περιλαμβάνεται εντός ευρύτερης λατομικής περιοχής, στην οποία επιδιώκει να επεκτείνει την επιχειρηματική της δραστηριότητα, είναι δε απορριπτέοι οι περί του αντιθέτου ισχυρισμοί της παρεμβάσεως.
- Επειδή, κατά το άρθρο 24 του Συντάγματος, όπως ήδη ισχύει, «1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα… 6. Τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος. Νόμος θα ορίσει τα αναγκαία για την πραγματοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά μέτρα της ιδιοκτησίας, καθώς και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών». Με τις διατάξεις αυτές, προβλέπεται από τον συντακτικό νομοθέτη αυξημένη προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χώρας, η οποία περιλαμβάνει και τα άυλα πολιτιστικά αγαθά και συνίσταται στη διηνεκή διατήρηση της κληρονομιάς αυτής (βλ. ΣΕ 2939/2013).
- Επειδή, η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος οργανώνεται και εξειδικεύεται ήδη με τις διατάξεις του ν. 3028/2002 (Α΄ 153). Στο άρθρο 1 του νόμου αυτού ορίζεται ότι: «1. Στην προστασία που παρέχεται με τις διατάξεις του … υπάγεται η πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σήμερα. Η προστασία αυτή έχει ως σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης χάριν της παρούσας και των μελλοντικών γενεών και την αναβάθμιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος. 2. Η πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας αποτελείται από τα πολιτιστικά αγαθά που βρίσκονται εντός των ορίων της ελληνικής επικράτειας … Η πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει και τα άυλα πολιτιστικά αγαθά». Περαιτέρω, στον ίδιο νόμο ορίζονται τα εξής: Άρθρο 2: «Για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος νόμου: (α) Ως πολιτιστικά αγαθά νοούνται οι μαρτυρίες της ύπαρξης και της ατομικής και συλλογικής δραστηριότητας του ανθρώπου. (β) Ως μνημεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που αποτελούν υλικές μαρτυρίες και ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας και των οποίων επιβάλλεται η ειδικότερη προστασία βάσει των εξής διακρίσεων: (αα) Ως αρχαία μνημεία ή αρχαία νοούνται όλα τα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στους προϊστορικούς, αρχαίους, βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους και χρονολογούνται έως και το 1830… (ββ) Ως νεώτερα μνημεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που είναι μεταγενέστερα του 1830 και των οποίων η προστασία επιβάλλεται λόγω της ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους, κατά τις διακρίσεις των άρθρων 6 και 20. (γγ) Ως ακίνητα μνημεία νοούνται τα μνημεία που υπήρξαν συνδεδεμένα με το έδαφος και παραμένουν σε αυτό… Στα ακίνητα μνημεία συμπεριλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις, οι κατασκευές και τα διακοσμητικά και λοιπά στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα τους, καθώς και το άμεσο περιβάλλον τους. (δδ) … (γ) Ως αρχαιολογικοί χώροι νοούνται εκτάσεις … οι οποίες περιέχουν ή στις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι περιέχονται αρχαία μνημεία ή αποτέλεσαν ή υπάρχουν ενδείξεις ότι αποτέλεσαν από τους αρχαιοτάτους χρόνους έως και το 1830 μνημειακά, οικιστικά ή ταφικά σύνολα… (δ) Ως ιστορικοί τόποι νοούνται είτε εκτάσεις στην ξηρά ή στη θάλασσα ή στις λίμνες ή στους ποταμούς που αποτέλεσαν ή που υπάρχουν ενδείξεις ότι αποτέλεσαν τον χώρο εξαίρετων ιστορικών ή μυθικών γεγονότων, ή εκτάσεις που περιέχουν ή στις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι περιέχονται μνημεία μεταγενέστερα του 1830, είτε σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης μεταγενέστερα του 1830, τα οποία συνιστούν χαρακτηριστικούς και ομοιογενείς χώρους, που είναι δυνατόν να οριοθετηθούν τοπογραφικά, και των οποίων επιβάλλεται η προστασία λόγω της λαογραφικής, εθνολογικής, κοινωνικής, τεχνικής, αρχιτεκτονικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους. (ε) Ως άυλα πολιτιστικά αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες, όπως μύθοι, έθιμα, προφορικές παραδόσεις … δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν μαρτυρίες του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού. (στ) … (ζ) Ως Συμβούλιο νοείται το κατά περίπτωση αρμόδιο γνωμοδοτικό συλλογικό όργανο…». Άρθρο 3 παρ. 1: «Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χώρας συνίσταται κυρίως: (α) στον εντοπισμό, την έρευνα, την καταγραφή, την τεκμηρίωση και τη μελέτη των στοιχείων της, (β) στη διατήρηση και στην αποτροπή της καταστροφής, της αλλοίωσης και γενικά κάθε άμεσης ή έμμεσης βλάβης της, (γ) … (δ) στη συντήρηση και την κατά περίπτωση αναγκαία αποκατάστασή της, (ε) στη διευκόλυνση της πρόσβασης και της επικοινωνίας του κοινού με αυτήν, (στ) στην ανάδειξη και την ένταξή της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή και ζ) στην παιδεία, την αισθητική αγωγή και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την πολιτιστική κληρονομιά». Άρθρο 6: «1. Στα ακίνητα μνημεία περιλαμβάνονται: (α) τα αρχαία που χρονολογούνται έως και το 1830, (β) τα νεώτερα πολιτιστικά αγαθά που είναι προγενέστερα των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών και χαρακτηρίζονται μνημεία λόγω της αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, κοινωνικής, εθνολογικής, λαογραφικής, τεχνικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους, (γ) τα νεώτερα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στην περίοδο των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών και χαρακτηρίζονται μνημεία λόγω της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, πολεοδομικής, κοινωνικής, εθνολογικής, λαογραφικής, τεχνικής, βιομηχανικής ή εν γένει ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους». Άρθρο 16: «Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, συνοδεύεται από διάγραμμα οριοθέτησης και δημοσιεύεται μαζί με αυτό στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εκτάσεις ή σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης σύμφωνα με τις ειδικότερες διακρίσεις του εδαφίου δ΄ του άρθρου 2 χαρακτηρίζονται ιστορικοί τόποι…». Εξ άλλου, σύμφωνα με το άρθρο 1 της Διεθνούς Συμβάσεως της Γρανάδας έτους 1985 για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ευρώπης, που κυρώθηκε με τον ν. 2039/1992 (Α΄ 61), η αρχιτεκτονική κληρονομιά «θεωρείται ότι περιλαμβάνει τα ακόλουθα ακίνητα αγαθά: 1. Τα μνημεία: κάθε κατασκευή ιδιαίτερα σημαντική λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού ή τεχνικού της ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων ή διακοσμητικών στοιχείων, που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα τους. 2. Τα αρχιτεκτονικά σύνολα: ομοιογενή σύνολα αστικών και αγροτικών κατασκευών, σημαντικών λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού ή τεχνικού τους ενδιαφέροντος, συναφή μεταξύ τους, ώστε να σχηματίζουν ενότητες, που να μπορούν να οριοθετηθούν τοπογραφικά. 3. Οι τόποι: σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης, εν μέρει κτισμένα, τα οποία αποτελούν εκτάσεις τόσο χαρακτηριστικές και ομοιογενείς, ώστε να μπορούν να οριοθετηθούν τοπογραφικά και τα οποία είναι σημαντικά λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού και τεχνικού τους ενδιαφέροντος».
- Επειδή, όπως συνάγεται από τις ανωτέρω διατάξεις, χώροι στους οποίους έλαβαν χώρα εξαίρετα ιστορικά γεγονότα, καθώς και χώροι στους οποίους βρίσκονται κτήρια ή άλλες κατασκευές συνδεδεμένες με το έδαφος, που πληρούν τις προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό τους ως μνημείων μεταγενεστέρων του 1830 ή των εκάστοτε τελευταίων εκατό ετών για κάποιον από τους προβλεπόμενους στον νόμο λόγους, ή οι οποίοι περιέχουν σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσεως, εφόσον κατά την αιτιολογημένη κρίση της Διοικήσεως χρήζουν προστασίας λόγω, μεταξύ άλλων, της κοινωνικής, τεχνικής, αρχιτεκτονικής, βιομηχανικής, καλλιτεχνικής, επιστημονικής ή εν γένει ιστορικής σημασίας τους, χαρακτηρίζονται ως ιστορικοί τόποι. Κατά τον χαρακτηρισμό δεν εξετάζεται η έκταση των οικονομικών συνεπειών που μπορεί να προκληθούν στους ενδιαφερομένους, ούτε η τυχόν επίδραση στις νομικές σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, εφόσον οι κρίσιμες διατάξεις αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και, συγκεκριμένα, έννομου αγαθού του οποίου η διαφύλαξη αποτελεί υποχρέωση της Διοικήσεως κατά ρητή συνταγματική επιταγή, όπως αναφέρεται στη σκέψη 6. Η νομιμότητα δε των διοικητικών πράξεων που εκδίδονται κατ’ εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων ελέγχεται από τον ακυρωτικό δικαστή, τόσο ως προς την πληρότητα της αιτιολογίας, όσο και ευθέως για την ορθή εφαρμογή του νόμου, εφόσον από τα στοιχεία του φακέλου διαπιστώνεται, με βάση και τα διδάγματα της κοινής πείρας, ότι συντρέχουν τα κριτήρια που προβλέπονται από το νόμο για το χαρακτηρισμό (πρβλ. ΣΕ 2939/2013).
- Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Με την 1129/9.8.2007 πράξη του Προϊσταμένου της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης διαβιβάσθηκε στη Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομίας του Υπουργείου Πολιτισμού θετική εισήγηση για τον χαρακτηρισμό ως ιστορικού τόπου της επαρχιακής οδού Κανδάνου-Χανίων σε μήκος 6.640,00 μέτρων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρονται τα εξής: Η εν λόγω οδός κατασκευάσθηκε στη δεκαετία 1920-1930 και λειτούργησε μέχρι το 1960 ως η μοναδική αμαξωτή αρτηρία όλης της επαρχίας Χανίων. Αποτελεί δείγμα τυπικής κατασκευής δρόμου στην περιοχή, με συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά που περιγράφονται ειδικότερα στην εισήγηση. Διέρχεται μέσα από το Σπινιώτικο φαράγγι, το οποίο είναι ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους και αποτελούσε από την εποχή της Τουρκοκρατίας χώρο πολεμικών ενεργειών των κατοίκων της περιοχής. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το φαράγγι αυτό χρησιμοποιήθηκε ως κρησφύγετο και χώρος για την αντίσταση των κατοίκων, τον Μάϊο δε του 1941 οι γερμανικές δυνάμεις έκαψαν την Κάνδανο. Ο δρόμος αυτός έχει συνδεθεί με την ιστορική μνήμη της περιοχής και συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό του ως ιστορικού τόπου. Η ανωτέρω εισήγηση συνοδεύεται από την 1067/2.8.2007 αναφορά της αρχιτέκτονος της Υπηρεσίας Ειρήνης Μαγιάφα. Κατά τα διαλαμβανόμενα στην αναφορά αυτή: Ο παλαιός επαρχιακός δρόμος της Κανδάνου, μήκους 6.640,00 μέτρων, διασχίζει το φαράγγι της Σπίνας ή Κανδάνου που καλύπτει έκταση 5,00 τετραγωνικών χλμ και αναπτύσσεται στο βόρειο τμήμα του λεκανοπεδίου της Κανδάνου. Το φαράγγι διατρέχει ο χείμαρρος Σπινιώτης πάνω από τον οποίο έχουν κατασκευασθεί η Ανυσαρακιώτικη Γέφυρα και η Σπινιώτικη Γέφυρα. Η περιοχή είναι μεγάλου φυσικού κάλλους, με σημαντική βλάστηση και πανίδα, το φυσικό ανάγλυφο αριστερά και δεξιά του επαρχιακού δρόμου έχει μέτριες και τοπικά έντονες κλίσεις, υπάρχουν δε σπήλαια και δολίνες σε όλο το μήκος της διαδρομής. Το φαράγγι της Κανδάνου και ο επαρχιακός δρόμος Κανδάνου υπήρξαν σημαντικά στη νεώτερη ιστορία για ολόκληρη την επαρχία Σελίνου, ιδίως λόγω των μαχών που διεξήχθησαν με τις γερμανικές δυνάμεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι οποίες αναφέρονται ειδικότερα στο βιβλίο του Ι. Αναστασάκη «Η Κάντανος». Ο δρόμος που διέρχεται μέσα από το φαράγγι της Κανδάνου «φανερώνει στον διερχόμενο θαυμασμό για τον άγριο φυσικό περίγυρο και προ πάντων το τεχνικό επίτευγμα της θεμελίωσης και σταθεροποίησης των πετροσυστοιχιών αντιστήριξης του καταστρώματος του δρόμου μέσα στα γκρεμνά. Σχεδόν σε όλο το μήκος και κατάντι υπάρχουν γκρεμνά και ξερολιθιές, στη στέψη των οποίων υπάρχει πετρόχτιστο προτατευτικό στηθαίο … Υπάρχουν δύο γιοφύρια μεγάλου σχετικά ανοίγματος, που εκτός από το τοπωνύμιο που χάρισαν στην περιοχή, όπως η Ανυσαρακιώτικη Γέφυρα και η Σπινιώτικη Γέφυρα … εξασφαλίζουν την ασφαλή κυκλοφορία των πεζών και των οχημάτων αλλά και την αβλαβή ροή των … χειμάρρων … ο επισκέπτης από επίκαιρα σημεία της ελικοειδούς διαδρομής του δρόμου ελέγχει οπτικά μεγάλο μέρος του δρόμου … και των έντονων φυσικών χαρακτηριστικών σημείων του φαραγγιού. Ο δρόμος παραμένει σήμερα σκυροστρωμένος και δεν απαιτείται η ασφαλτόστρωσή του … Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής στην κατασκευή του δρόμου εργάζονταν μονίμως 500 άτομα όλων των ηλικιών … [οι εργάτες] δούλευαν … κρεμασμένοι από σχοινιά στους γκρεμούς για να μπορέσουν να δημιουργήσουν κατ’ αρχάς την πατούρα, τη θεμελίωση της ξερολιθιάς για να ακολουθήσει … η ανωδομή. Μετά την κατασκευή της ξερολιθιάς γέμιζαν και μπάζωναν με ασμύλευτες και ακανόνιστου σχήματος πέτρες μαζί με τα προϊόντα εκσκαφής, προσπαθώντας να ελαχιστοποιήσουν την ύπαρξη κενών… Τέλος γινόταν επίστρωση από ανισομεγέθη σκύρα σπασμένα με βαριοπούλες στα τρία τουλάχιστον νταμάρια, που υπήρχαν σε επιλεγμένα σημεία του προς κατασκευή δρόμου … [και τα οποία] σταμάτησαν να λειτουργούν … και ήδη έχουν αποκατασταθεί με φύτευση». Συντρέχουν, συνεπώς, και κατά την αναφορά αυτή, οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή του επαρχιακού αυτού δρόμου στο καθεστώς προστασίας του ν. 3028/2002, και ειδικότερα για τον χαρακτηρισμό του δρόμου, ο οποίος διατηρείται σε άριστη κατάσταση χωρίς επεμβάσεις, ως νεώτερου μνημείου και του φαραγγιού ως μνημείου που διασώζει τη μνήμη για τη συμμετοχή στη Μάχη της Κρήτης, καθώς και οι προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως ιστορικού τόπου. Στην ίδια αναφορά γίνεται ειδικώς μνεία του λατομείου αδρανών υλικών που λειτουργεί στην περιοχή από την αιτούσα εταιρεία. Θετική εισήγηση διατύπωσε και η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. Στο από 20.9.2007 εισηγητικό σημείωμα της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι «η Κάντανος έχει συνδεθεί με μία από τις ηρωικότερες στιγμές της αντίστασης των Κρητών κατά των Γερμανών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», ότι η μάχη της Καντάνου ξεκίνησε την 24.5.1941 στο φαράγγι της Καντάνου, ότι οι εχθρικές δυνάμεις κατέστρεψαν το χωριό την 25.5.1941 και κατέλαβαν την Παλαιοχώρα, ότι ο δρόμος διέρχεται «από το ομώνυμο, εξαιρετικής ομορφιάς, φαράγγι», ότι υπάρχουν δύο γέφυρες δοκιδοτής κατασκευής που εδράζονται σε κτιστές βάσεις, ότι οι γέφυρες «χωρίς να αποτελούν ιδιαίτερα αξιόλογες κατασκευές συμπληρώνουν το σημαντικό αυτό έργο οδοποιίας», ότι η περιοχή απειλείται από την έντονη λατομική δραστηριότητα, προτείνεται δε ο χαρακτηρισμός του παλαιού επαρχιακού δρόμου με τα λιθόκτιστα προστατευτικά τοιχεία και αναλήμματα ως ιστορικού τόπου, «διότι αποτελεί εξαιρετικά ενδιαφέρον τεχνικό έργο των αρχών του 20ου αιώνα που διατηρείται αναλλοίωτο έως σήμερα» και «διασχίζει το εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς φαράγγι της Καντάνου δημιουργώντας κατά τον τρόπο αυτό ένα σύνθετο έργο αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης» και διότι, «επιπλέον, στον δρόμο της Καντάνου και στο φαράγγι διεξήχθησαν σημαντικές μάχες κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου», που σηματοδοτούν «την ηρωική αντίσταση των Κρητών απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές». Κατά τη σχετική διαδικασία η αιτούσα εταιρεία διατύπωσε τις αντιρρήσεις της, ισχυριζόμενη ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου για τον χαρακτηρισμό της επαρχιακής οδού ως ιστορικού τόπου (βλ. τις αντιρρήσεις που κατατέθηκαν την 30.8.2007 στη Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων και διαβιβάσθηκαν την 26.9.2007 στη Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς). Ακολούθως, το θέμα εισήχθη στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, το οποίο κατά τη συνεδρίαση της 14.2.2008 δεν αποδέχθηκε την ανωτέρω θετική εισήγηση της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς και γνωμοδότησε, κατά πλειοψηφία, «υπέρ του μη χαρακτηρισμού ως ιστορικού τόπου … τμήματος του παλαιού δρόμου Καντάνου-Χανίων … διότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του [άρθρου 2 περ. δ΄ του ν. 3028/2002] και συγκεκριμένα διότι δεν υπάρχουν σ’αυτό κατασκευές που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως μνημεία ή σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης, ούτε απετέλεσε τον χώρο εξαίρετου ιστορικού ή μυθικού γεγονότος». Κατά τη συνεδρίαση παρέστησαν εκπρόσωποι της αιτούσας εταιρείας και του Δήμου Καντάνου και εξέφρασαν τις απόψεις τους. Ειδικότερα, κατά τα αναφερόμενα στο οικείο πρακτικό του ΚΣΝΜ, οι εκπρόσωποι του Δήμου δήλωσαν ότι επιθυμούν να κηρυχθεί ως μνημείο ο παλαιός δρόμος «για να θυμούνται και οι νεώτεροι και οι γενιές που θα έρθουν ότι αυτός ο δρόμος … έχει μεγάλη σημασία ιστορική», ζήτησαν δε να εξαιρεθεί από την κήρυξη το τελευταίο τμήμα, μήκους ενός χλμ περίπου, πριν από την είσοδο στον οικισμό, καθόσον το τελευταίο αυτό τμήμα, από το σημείο Άναβος και μέχρι τον οικισμό, δεν έχει τα ίδια χαρακτηριστικά, δηλαδή δεν περιβάλλεται από λιθόκτιστους τοίχους, αλλά διέρχεται από ελαιώνες. Δήλωσαν, επίσης, ότι ο δρόμος είναι χωμάτινος και διατηρείται άριστα στην αρχική του κατάσταση, χωρίς μεταγενέστερες τεχνικές παρεμβάσεις και αλλοιώσεις, όπως είχε κτιστεί τη δεκαετία του 1920, με τα υλικά της περιοχής «και χειροποίητα, από τους ανθρώπους, τα παιδιά και τις γυναίκες και τους άντρες του χωριού … οι άνθρωποι εκείνη την εποχή, επειδή [ο δρόμος] περνάει μέσα από τα γκρεμνά και μέσα από δέντρα, κρεμάστηκαν στα σχοινιά και κατάφεραν, αφού έσπαγαν όλες αυτές τις πέτρες, να τις χτίσουν κρεμασμένοι στα σχοινιά». Περαιτέρω, ως προς την ιστορική αξία του δρόμου, δήλωσαν τα εξής: Το 1941 εκεί έγιναν οι μεγάλες μάχες της επαρχίας Σελίνου και από τις μάχες αυτές χαρακτηρίσθηκε η Κάντανος μαρτυρική πόλη. Στο φαράγγι το οποίο διασχίζει ο δρόμος έλαβε χώρα την 25.5.1941 η αντίσταση των κατοίκων του χωριού, γίνονται δε κάθε χρόνο εκδηλώσεις για να διατηρηθεί η τοπική ιστορική μνήμη. Οι εκπρόσωποι δε της αιτούσας εταιρείας δήλωσαν ότι τους έχουν παραχωρηθεί προς εκμετάλλευση 59 στρ, που περιλαμβάνονται στην καθορισθείσα με την κ.υ.α. 15367/1983 (Β΄ 580) λατομική περιοχή, συνολικού εμβαδού 347.893,00 τμ, και ότι θίγονται από τον ενδεχόμενο χαρακτηρισμό καθόσον τμήμα του δρόμου μήκους 250,00-300,00 μέτρων εμπίπτει στη λατομική περιοχή. Δήλωσαν, επίσης, ότι ο δρόμος Χανίων-Κανδάνου ο οποίος κατασκευάσθηκε μεταξύ 1920 και 1930 είχε συνολικό μήκος 60 χλμ, ότι όλο το υπόλοιπο κομμάτι πλην του προς χαρακτηρισμό τμήματος έχει καταστραφεί μετά τη χάραξη του νέου δρόμου και ότι για τη διακίνηση των φορτηγών τους χρησιμοποιούν τη νέα χάραξη και όχι το επίμαχο τμήμα. Δυνάμει της προαναφερθείσης γνωμοδοτήσεως του ΚΣΝΜ εκδόθηκε η ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/ 27110/772/3.4.2008 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, με την οποία δεν χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος το ως άνω τμήμα της επαρχιακής οδού Κανδάνου-Χανίων, με την αιτιολογία ότι «δεν υπάρχουν σ’ αυτό κατασκευές που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως μνημεία ή σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης, ούτε αποτέλεσε τον χώρο εξαίρετου ιστορικού ή μυθικού γεγονότος». Κατά της αποφάσεως αυτής ασκήθηκε από κατοίκους του οικισμού Καντάνου Χανίων η από 13.5.2008 αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Εξ άλλου, η «Κίνηση Πολιτών Δήμου Καντάνου» κατέθεσε την 33470/965/10.4.2008 αίτηση θεραπείας στο Υπουργείο Πολιτισμού και ζήτησε την αναπομπή του θέματος στο ΚΣΝΜ, προβάλλοντας, κατ’ επίκληση στοιχείων, ότι πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις για τον επίμαχο χαρακτηρισμό. Αίτημα για την επανεξέταση του ζητήματος υπέβαλαν, επίσης, ο Δήμος Καντάνου, με την 159/20.1.2009 επιστολή του Δημάρχου προς τον Υπουργό Πολιτισμού που κατατέθηκε στο Γραφείο Υπουργού την 26.1.2009, και πολίτες της περιοχής, με επιστολή τους προς τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης [αριθμός πρωτοκόλλου Κ4148/14.5.2009], στην οποία αναφέρεται ότι πρόκειται για σύνθετο έργο του ανθρώπου και της φύσης, αποτελούμενο από το ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους τοπίο και τον δρόμο, «από τα τελευταία δείγματα προβιομηχανικής κατασκευής του τόπου», όπου έλαβε χώρα μια από τις σημαντικότερες μάχες της Κρήτης. Περαιτέρω, εν σχέσει προς το ζήτημα του επίμαχου χαρακτηρισμού, ο Νομάρχης Χανίων, με την οικ.5015/27.5.2009 πράξη του, ανέφερε στην αρμόδια Διεύθυνση του Υπουργείου Πολιτισμού, ότι «έκταση πλησίον του δρόμου και σε αντίθεση με το αξιόλογο φυσικό τοπίο έχει καθορισθεί ως λατομική ζώνη», ότι «η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χανίων, στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης με το ΙΓΜΕ, ανέθεσε μελέτη για την καταλληλότητα των πετρωμάτων και τον καθορισμό λατομικών περιοχών στον Νομό Χανίων, η οποία ολοκληρώθηκε και εγκρίθηκε ομόφωνα», ότι στη μελέτη αυτή «προτείνεται νέα λατομική ζώνη, καθώς υπάρχει κατάλληλη έκταση 215 στρεμμάτων, βορειοανατολικά της υπάρχουσας, η οποία δεν έχει επαφή με τον παλαιό δρόμο» και είναι προσβάσιμη και ότι «δρομολογείται η μεταφορά της λατομικής ζώνης». Ενόψει της εξελίξεως αυτής, η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς συνέταξε το από 18.11.2009 ενημερωτικό σημείωμα, στο οποίο αναφέρεται ότι με την 21220/1967 υπουργική απόφαση (Β΄ 527), εκδοθείσα κατά τις διατάξεις του κ.ν. 5351/1932, χαρακτηρίσθηκε ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικό διατηρητέο μνημείο, μεταξύ άλλων «η Κωμόπολις Καντάνου επαρχίας Σελίνου (και δη ο εντός σχεδίου πόλεως περιλαμβανόμενος χώρος και περαιτέρω εις ακτίνα 500 μ υπό την οποίαν η αρχαία Κάντανος», ότι με την μεταγενέστερη Α/Φ.31/36852/2942/1973 υπουργική απόφαση (Β΄ 1242) που εκδόθηκε κατά τον κ.ν. 5351/1932, σε συνδυασμό με τον ν. 1469/1950, χαρακτηρίσθηκε ως αρχαιολογικός χώρος και τόπος ιστορικός και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους η περιοχή της αρχαίας πόλεως Καντάνου, ότι προτείνεται η αναπομπή του θέματος στο ΚΣΝΜ, λόγω: (α) της ιστορικότητας της περιοχής και του χαρακτηρισμού του Δήμου Κανδάνου ως μαρτυρικής πόλεως με το π.δ. 399/1998 (Α΄ 277), (β) του τεχνικού και ιστορικού ενδιαφέροντος της επαρχιακής οδού Καντάνου-Χανίων που διέρχεται από το εξαιρετικής ομορφιάς ομώνυμο φαράγγι, (γ) του κινδύνου να προκληθούν σημαντικές μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στο τεχνικό έργο από την επέκταση της ζώνης λειτουργίας της υφισταμένης λατομικής επιχειρήσεως και (δ) του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει η περιοχή. Κατ’ εκτίμηση όλων των ανωτέρω, με την ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/13802/244/5.2.2010 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού το θέμα του χαρακτηρισμού ή μη ως ιστορικού τόπου της επίμαχης επαρχιακής οδού αναπέμφθηκε στο ΚΣΝΜ. Το Συμβούλιο αυτό, με το πρακτικό 5/29.4.2010, γνωμοδότησε ομοφώνως υπέρ του χαρακτηρισμού ως ιστορικού τόπου του τμήματος της επαρχιακής οδού Καντάνου-Χανίων με τα λιθόκτιστα προστατευτικά τοιχία και τα αναλήμματα, σε όλο το μήκος του, από το σημείο Α μέχρι το σημείο Β, που ανέρχεται σε 6.640,00 μ, και σε πλάτος 50 μέτρων ένθεν και ένθεν του άξονα της οδού, με διεύρυνση του πλάτους και πέραν των 50 μέτρων, όπου το απαιτεί η γεωμορφολογική ενότητα του χώρου. Ο χαρακτηρισμός προτείνεται διότι το τμήμα αυτό της επαρχιακής οδού «αποτελεί τόπο σημαντικό για την ιστορικότητα της περιοχής», η οποία παρουσιάζει και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, επίσης δε «αποτελεί εξαιρετικά ενδιαφέρον τεχνικό έργο των αρχών του 20ου αιώνα που διατηρείται αναλλοίωτο μέχρι σήμερα και διέρχεται μέσα από το ομώνυμο φαράγγι εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, δημιουργώντας κατά τον τρόπο αυτό ένα σύνθετο έργο αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης». Στη συζήτηση των μελών του ΚΣΝΜ που καταγράφεται στο ανωτέρω πρακτικό επισημάνθηκε ότι καταβάλλεται προσπάθεια για να προστατευθεί «το άυλο αγαθό του ιστορικού τόπου», καθόσον στην Κάντανο οι δυνάμεις κατοχής έκαψαν όλο το χωριό και «δεν έχει σωθεί τίποτε άλλο», ότι η τεχνική κατασκευή που διασώζει και την ιστορική μνήμη διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, σε αντίθεση με τους περισσότερους επαρχιακούς δρόμους της αυτής περιόδου που έχουν υποστεί αλλοιώσεις και φθορές, ότι όταν ο επισκέπτης εισέρχεται σε αυτό το τμήμα των έξι χιλιομέτρων, αισθάνεται να εισέρχεται σε έναν ιστορικό χώρο, ότι πέραν του συγκεκριμένου σημείου όπου υπάρχουν οι πινακίδες για την καταστροφή της Καντάνου, ο ευρύτερος χώρος αποτελεί «μια διευρυμένη έννοια της ιστορικής στιγμής … μια ιδιαίτερη επέκταση στο τοπίο της ιστορικότητας», δηλαδή ένα άυλο αγαθό, ότι το φυσικό τοπίο και ο δρόμος διατηρήθηκαν όχι μόνο λόγω του φυσικού τους κάλλους, αλλά και διότι σε αυτά «ενσωματώθηκε» η ιστορική μνήμη, και ότι πρόκειται για ιδιαιτέρως ενδιαφέρον παράδειγμα «αυθόρμητης ιστορικότητας». Ακολούθως, με την προσβαλλόμενη υπουργική απόφαση χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος το επίμαχο τμήμα της επαρχιακής οδού Καντάνου -Χανίων μήκους 6.640,00 μέτρων, σε πλάτος 50 μέτρων εκατέρωθεν του άξονα της οδού και με περαιτέρω διεύρυνση του πλάτους όπου τούτο απαιτείται, σύμφωνα με την ανωτέρω γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ. Ενόψει της εκδόσεως της προσβαλλομένης, με την 1847/2011 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίθηκε ότι έπαυσε να ισχύει η προηγούμενη ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/27110/772/3.4.2008 πράξη περί μη χαρακτηρισμού και καταργήθηκε η σχετική δίκη, κατά το άρθρο 32 παρ. 2 του π.δ. 18/1989.
- Επειδή, κατά το άρθρο 52 του προαναφερθέντος ν. 3028/2002, «5. Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ρυθμίζονται τα σχετικά με την οργάνωση και λειτουργία των Συμβουλίων… 6. Στις συνεδριάσεις των Συμβουλίων μετέχουν τα μέλη τους και οι εισηγητές άνευ ψήφου. Πρόσωπα των οποίων οι υποθέσεις άγονται ενώπιον του Συμβουλίου μπορούν να παρίστανται και με ή δια δικηγόρου και να χρησιμοποιούν τεχνικούς συμβούλους, προκειμένου να εκθέσουν τις απόψεις τους και να απαντήσουν σε τυχόν ερωτήσεις των μελών ή εισηγητών». Κατ’ εφαρμογή της εξουσιοδοτικής διατάξεως αυτής εκδόθηκε η ΥΠΠΟ/ΔΟΕΠΥ/ ΤΟΠΥΝΣ/14/3698/2004 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (Β΄ 70), στην οποία ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: ΄Αρθρο 2: «1. … 6. Το Συμβούλιο μπορεί να καλέσει, προς παροχή πληροφοριών ή προσαγωγή στοιχείων, υπηρεσιακά ή άλλα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και τα πρόσωπα που αφορά η υπόθεση, τα οποία, εφόσον έχουν ζητήσει να παραστούν, καλούνται υποχρεωτικά. 7. Πρόσωπα των οποίων οι υποθέσεις άγονται ενώπιον του Συμβουλίου έχουν δικαίωμα να παρίστανται και με ή δια δικηγόρου και να χρησιμοποιούν τεχνικούς συμβούλους, προκειμένου να εκθέσουν τις απόψεις τους και να απαντήσουν σε τυχόν ερωτήσεις των μελών ή των εισηγητών. 8. Σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις η συζήτηση συνεχίζεται μετά την αποχώρηση των ως άνω προσώπων…». ΄Αρθρο 5: «1. Στην έδρα των Συμβουλίων λειτουργεί Γραμματεία, η οποία τηρεί τους φακέλους και το αρχείο των πρακτικών… 10. Η Γραμματεία των Συμβουλίων είναι υπεύθυνη για την έγκαιρη και γραπτή (και με τηλεομοιοτυπία) ειδοποίηση των πολιτών, που έχουν υποβάλει αίτημα παράστασης, ώστε να παρευρίσκονται στην εξέταση των θεμάτων που τους αφορούν». Όπως εκτέθηκε στη σκέψη 9, κατά τη διαδικασία που προηγήθηκε της εκδόσεως της αρχικής ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/27110/ 772/3.4.2008 υπουργικής αποφάσεως περί μη χαρακτηρισμού ως ιστορικού τόπου της επαρχιακής οδού Κανδάνου-Χανίων, η αιτούσα εταιρεία διατύπωσε τις απόψεις της, τόσο με το από 30.8.2007 έγγραφο προς τη Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων που διαβιβάσθηκε την 26.9.2007 στη Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, όσο και τη συνεδρίαση της 14.2.2008 του ΚΣΝΜ, κατά την οποία παρέστη δια των εκπροσώπων της και ανέπτυξε διεξοδικά τις αντιρρήσεις της για τον επιδιωκόμενο χαρακτηρισμό. Κατά συνέπεια, η Διοίκηση, η οποία έχει κατά νόμον ευχέρεια και όχι υποχρέωση να καλεί τους ενδιαφερομένους να παραστούν στις συνεδριάσεις των Συμβουλίων, όταν εξετάζονται ζητήματα χαρακτηρισμών, προεχόντως διότι οι σχετικές κρίσεις για τη συνδρομή των νομίμων προϋποθέσεων δυνάμει των διατάξεων του ν. 3028/2002 διαμορφώνονται επί τη βάσει αντικειμενικών δεδομένων, που δεν συνδέονται προς υποκειμενική συμπεριφορά των ενδιαφερομένων (βλ. ΣΕ 1333/2013, 3986/2011, 2363/2011, 887/2008), δεν είχε υποχρέωση εν προκειμένω να καλέσει εκ νέου την αιτούσα εταιρεία κατά την επανεξέταση του θέματος από το ΚΣΝΜ κατόπιν της αναπομπής του στο Συμβούλιο αυτό από τον αρμόδιο Υπουργό, είναι δε αβάσιμος ο προβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως περί παραβάσεως του άρθρου 20 παρ. 2 του Συντάγματος και του άρθρου 6 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας.
- Επειδή, ενόψει της ενάρξεως της διαδικασίας για τον χαρακτηρισμό της επίδικης επαρχιακής οδού ως ιστορικού μνημείου κατά τις διατάξεις του ν. 3028/2002, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης του Υπουργείου Πολιτισμού εξέδωσε την 858/6.7.2007 πράξη, η οποία απευθύνεται στη Διεύθυνση Σχεδιασμού και Ανάπτυξης του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, κοινοποιείται δε στις αρμόδιες πολεοδομικές υπηρεσίες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων, στη Διεύθυνση Δασών Χανίων, στην Επιθεώρηση Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος και στον Δήμο Κανδάνου, προκειμένου να μην «χορηγηθεί καμμία άδεια διαμόρφωσης ή επέκτασης του γειτονικού λατομείου», καθώς και άδειες, οικοδομικές ή άλλες, που θα είχαν ως συνέπεια την αλλοίωση της οδού αυτής. Εξ άλλου, με το ΕΜΝΕ/Φ11.3.34/2960/30.7.2007 έγγραφο της Επιθεώρησης Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος κλήθηκε η αιτούσα εταιρεία «να διακόψ[ει] άμεσα οποιαδήποτε τυχόν εργασία» σε χώρους για τους οποίους δεν διαθέτει εγκεκριμένη τεχνική μελέτη εκμεταλλεύσεως και πράξη εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων. Με την 134/19.2.2008 απόφαση δε του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Κρήτης δεν εγκρίθηκε η ανανέωση της κ.υ.α. 127002/13.5.2002 περί εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων του επίδικου λατομείου αδρανών υλικών, η ισχύς της οποίας έληγε την 31.12.2009 και η οποία αφορούσε έκταση εμβαδού 59.598,88 τμ, ούτε η τροποποίησή της με επέκταση του λατομείου στη μείζονα λατομική ζώνη εμβαδού 347.893,00 τμ, για τους εξής λόγους: (α) Η Διεύθυνση Δασών Χανίων, ενόψει και του επικείμενου χαρακτηρισμού της διερχόμενης επαρχιακής οδού ως ιστορικού τόπου, δεν συμφωνεί ούτε με τη λειτουργία του λατομείου στην αρχική έκταση των 59.598,88 τμ, διότι η εκμεταλλευόμενη το λατομείο επιχείρηση «έχει δημιουργήσει προβλήματα με την επιχωμάτωση διερχόμενου ρέματος … και του αναδασωτέου τμήματος», ούτε με την περαιτέρω επέκτασή του, που έχει ήδη πραγματοποιηθεί χωρίς σχετική αδειοδότηση σε δύο αναδασωτέα τμήματα. (β) Η Επιθεώρηση Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος έχει ήδη ζητήσει την παρέμβαση των αρμοδίων υπηρεσιών για παράνομη λειτουργία του λατομείου. (γ) Το Κλιμάκιο Ελέγχου Ποιότητας Περιβάλλοντος διαπίστωσε επίσης υπερβάσεις κατά τη λειτουργία του λατομείου και επέβαλε σχετικώς στην εκμεταλλευόμενη το λατομείο επιχείρηση πρόστιμο ύψους 30.000 ευρώ. Περαιτέρω, όπως προεκτέθηκε, η ΥΠΠΟ/ΔΝΣΑΚ/27110/772/3.4.2008 υπουργική απόφαση περί μη χαρακτηρισμού ως ιστορικού τόπου της επαρχιακής οδού Κανδάνου-Χανίων εκδόθηκε παρά την 1129/9.8.2007 θετική, υπέρ δηλαδή του χαρακτηρισμού, εισήγηση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης και την από 20.9.2007 επίσης θετική εισήγηση της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, κατά της αποφάσεως αυτής δε ασκήθηκαν, αμέσως, αιτήσεις ακυρώσεως ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας και αίτηση επανεξετάσεως στη Διοίκηση. Υπό τα δεδομένα αυτά, η αιτούσα, η οποία, άλλωστε, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της, θίγεται διότι δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει στο μέλλον επέκταση της λατομικής της δραστηριότητας, αβασίμως προβάλλει ότι η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε κατά παράβαση της αρχής της προστατευόμενης εμπιστοσύνης, καθόσον της είχε δημιουργηθεί το έτος 2005 η βεβαιότητατα ακώλυτης δραστηριοποιήσεως στην περιοχή.
- Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου που παρατίθενται σε προηγούμενη σκέψη και ιδίως από τις θετικές εισηγήσεις της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Κρήτης και της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομίας του Υπουργείου Πολιτισμού και την θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων προκύπτει ότι το μήκους 6.640,00 μέτρων τμήμα της επαρχιακής οδού Καντάνου (Κανδάνου)-Χανίων, όπως οριοθετείται στην προσβαλλόμενη πράξη και το διάγραμμα που την συνοδεύει, χαρακτηρίσθηκε ως ιστορικός τόπος διότι αποτελεί ένα σύνθετο έργο του ανθρώπου και της φύσεως, αποτελούμενο από το ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος τεχνικό έργο των αρχών του 20ου αιώνα που διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση χωρίς αλλοιώσεις και επεμβάσεις και το εξαιρετικού φυσικού κάλλους φαράγγι, το οποίο διασώζει την ιστορική μνήμη της περιοχής και, ειδικότερα, αποτελεί μοναδική μαρτυρία για την καταστροφή της Κανδάνου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αιτιολογία αυτή, που βρίσκει έρεισμα στα στοιχεία του φακέλου, είναι νόμιμη και επαρκής, δεν εκώλυε δε τον χαρακτηρισμό ούτε ο προηγούμενος καθορισμός λατομικής περιοχής, που περιλαμβάνει ένα τμήμα του ιστορικού τόπου, ούτε η προηγούμενη απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία δέχθηκε ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό, παρά τις αρνητικές εισηγήσεις της υπηρεσίας, ερειδόμενη κυρίως στις αρνητικές συνέπειες του χαρακτηρισμού για την άσκηση λατομικής δραστηριότητας. Αβασίμως, συνεπώς, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη στερείται αιτιολογίας, ότι εκδόθηκε κατά πλάνη περί τα πράγματα και κατά παράβαση των αρχών της χρηστής διοικήσεως, ότι συνιστά ανεπίτρεπτη ανάκληση ευνοϊκής για την αιτούσα πράξεως και ότι ο επίδικος χαρακτηρισμός συνιστά κατάχρηση εξουσίας.
- Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, πρέπει να απορριφθεί η κρινόμενη αίτηση, καθώς και η παρέμβαση καθ’ ο μέρος ασκείται από τον Δήμο Καντάνου-Σελίνου, να γίνει δε δεκτή ως προς τους λοιπούς η ασκηθείσα παρέμβαση.