ΤΟ «ΒΑΣΑΝΙΣΜΕΝΟ» ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ (Ιούνιος 2007)

Οι λέξεις «Πρωτόκολλο του Κιότο» πρέπει να είναι τρεις από τις πλέον χιλιοειπωμένες στον κόσμο από το 1997. Από τό­τε δηλαδή που υπεγράφη στην ομώνυμη ιαπωνική πόλη πριν από μία δεκαετία η συγκεκριμένη συμ­φωνία με σκοπό να θέσει τους κατευθυντήριους προσανατολισμούς για τη μείωση των εκπο­μπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, κυρίως του διοξειδίου του άν­θρακα. Πρόκειται για μία από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες σε παγκόσμιο επίπεδο για την προ­στασία του περιβάλλοντος, η οποία όμως έχει προς το παρόν πέσει θύμα της προσκόλλησης, ακόμη και των κρατών που το έχουν επικυρώσει, σε ζητήματα εθνικού συμφέροντος.

Το Πρωτόκολλο του Κιότο εί­ναι «παιδί» της Σύμβασης-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Αλλαγές, η οποία υπεγράφη το 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Ο σκοπός του, σύμφωνα με το επίσημο κεί­μενο, είναι «η σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων αερίων, που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε ένα επίπεδο, το οποίο θα απέ­τρεπε την ανθρώπινη παρέμβα­ση στο κλιματικό σύστημα».

Τι ακριβώς προβλέπει όμως; Η βασική πρόβλεψη-δέσμευση συ­νίσταται στο ότι τα βιομηχανικώς ανεπτυγμένα κράτη θα πρέπει ώς την περίοδο 2008-2012 να έχουν μειώσει τις εκπομπές των επικίν­δυνων αερίων κατά 5,2% σε σχέ­ση με το έτος βάσης υπολογισμού, δηλαδή το 1990. Κάθε χώρα που υπέγραψε το Πρωτόκολλο ανέ­λαβε να εκπληρώσει συγκεκρι­μένους στόχους. Οι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες τείνουν να θεωρούνται πιο ευαίσθητες σε θέματα περιβάλ­λοντος, θα πρέπει να μειώσουν (συνολικά) τις εκπομπές των ρυ­πογόνων αερίων σε ποσοστό 5%, ενώ οι ΗΠΑ κατά 7% και η Ιαπω­νία κατά 6%. Αντιθέτως, κάποιες χώρες με χαμηλές εκπομπές αε­ρίων έχουν τη δυνατότητα να την αυξήσουν μέχρι ενός συγκεκρι­μένου ορίου.

Προκειμένου το Πρωτόκολλο να τεθεί σε ισχύ, κάτι το οποίο τε­λικά έλαβε χώρα στις 16 Φε­βρουαρίου 2005, έπρεπε να εκ­πληρωθούν δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη ανέφερε ότι θα έπρεπε να έχει επικυρωθεί από τουλάχιστον 55 χώρες. Η δεύτερη, και δυσκο­λότερη στο να επιτευχθεί, ανέ­φερε ότι θα έπρεπε να έχει επι­κυρωθεί από επαρκή αριθμό χω­ρών, οι οποίες όμως να παράγουν τουλάχιστον το 55% των εκπο­μπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου παγκοσμίως. Και οι χώρες αυτές έπρεπε να προέρχονται κυρίως από την ομάδα των βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών.

Ο πρώτος στόχος επετεύχθη το 2000. Και ώς σήμερα το Πρωτό­κολλο έχει επικυρωθεί από συνο­λικά 173 κράτη. Ωστόσο, ο δεύτερος στόχος απεδείχθη πολύ πιο προβληματικός. Η ευθύνη για τού­το πέφτει βαριά στους ώμους των Ηνωμένων Πολιτειών, της χώρας με τις υψηλότερες σε ποσοστό εκπομπές ρύπων στον κόσμο.

Η Ουάσιγκτον, υπό την προεδρία του «αλλεργικού» σε ό,τι έχε να κάνει με πολυμερείς συμφωνίες Προέδρου Τζορτζ Μπους απεσύρθη από το Πρωτόκολλο το 2001. Ενδεχομένως μάλιστα το Πρωτόκολλο να ήταν ακόμη ξεκρέμαστο, αν δεν το είχε επικυ­ρώσει η Ρωσία το 2004. Και αυτή όμως δεν το έκανε, επειδή ήταν μεγαλόψυχη. Ήταν κυρίως οι υποσχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι θα υποστηρίξει εν ευθέτω χρόνω τη ρωσική υπο­ψηφιότητα για είσοδο στον Πα­γκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) που έπεισαν τη Μόσχα να μεταβάλει στάση.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο πλήγμα ήταν η αμερικανική αποχώρηση. Ακόμη και τότε που ο πρώην Αντιπρόεδρος Αλ Γκορ είχε βάλει την υπογραφή του στο Πρωτόκολλο, το 1997, οι ενδείξεις από το εσω­τερικό των ΗΠΑ ήταν αρνητικές. Σε ένα κλασικό δείγμα οικονομι­κού εθνικισμού, η Γερουσία είχε υπερψηφίσει με 95 ψήφους υπέρ και μηδέν κατά τον νόμο Μπερντ-Χέιγκελ. Αυτός επεσήμαινε ότι η Ουάσιγκτον δεν θα έπρεπε καν να υπογράψει το Πρωτόκολλο, αν αυτό δεν περιελάμβανε δεσμευτικούς στόχους μείωσης των εκ­πομπών αερίων και χρονοδια­γράμματα επίτευξής τους όχι μό­νο για τις ανεπτυγμένες, αλλά και για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Διαφορετικά, η αμερικανική οι­κονομία θα μπορούσε να πληγεί ανεπανόρθωτα. Ο φόβος της Κίνας είχε αρχίσει να καταλαμβά­νει τους πολιτικούς κύκλους στις ΗΠΑ…

Τρομερό εν­διαφέρον στο σημείο αυτό έχει ότι η Κίνα -αν και κατά βάση ο κύριος λόγος που οι Αμερικανοί αποστρέφονται το Πρωτόκολλο (πέρα φυσικά από την πάγια απο­στροφή τους σε ο,τιδήποτε απειλεί σοβαρά την εθνική τους κυριαρ­χία, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα) -έχει μεταβληθεί σήμερα σε ένα ιδιότυπο σύμμαχο της Ουάσιγκτον στις προσπάθειες της τελευταίας για μια μετά Κιότο συμ­φωνία, η οποία δεν θα περιλαμ­βάνει δεσμευτικούς στόχους και ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα. Το σκεπτικό και των δύο είναι: «Δεν μπορούμε να θυσιάσουμε την οικονομική μας ανάπτυξη για το περιβάλλον». Απλώς, στις δύο περιπτώσεις, μεταβάλλονται οι στόχοι…

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται ο πιο θερμός υποστηρικτής του Πρωτοκόλλου. Ήδη, στις αρχές του 2007 η Επιτροπή ανακοίνωσε τα σχέδια για μια νέα κοινή ενεργειακή πολιτική, η οποία περιλαμβάνει τη μονομερή μείωση κατά 20% των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου από τους «27». Παράλληλα, επί της τρέχουσας γερμανικής προεδρίας, αποφασίστηκε να επιταχυνθεί και η ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας, ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση από το πετρέλαιο ή τον άνθρακα.

Το μεγάλο ερώτημα τελικά εί­ναι: Έχει αποδώσει αποτελέσμα­τα το Πρωτόκολλο του Κιότο; Η εύκολη κριτική που ασκείται εί­ναι ότι εξαρχής, με την απόφαση για μείωση των εκπομπών αερίων κατά 5,2% ώς το 2012 με έτος βάσης το 1990, είχαν καταδειχθεί τα όρια του εγχειρήματος. Αυτό έχει οδηγήσει σε απόψεις εν πολλοίς σωστές, ότι η συμφωνία δεν μπορεί να αποδώσει, πόσω μάλ­λον χωρίς την υποστήριξη των Αμερικανών. Ωστόσο, αυτό που πρέπει να επισημανθεί είναι ότι -όπως και με πολλά άλλα προβλή­ματα- κάθε αρχή είναι και δύ­σκολη. Παράλληλα όμως, είναι και το ήμισυ του παντός.

Τα προβλήματα εφαρμογής και ελλιπούς υποστήριξης ήταν αυτά που κατέστησαν αναγκαίο να «νε­ρωθεί» το αρχικό πνεύμα του Πρωτοκόλλου. Εδώ εντάσσεται και το σύστημα του emissions trading. Πρόκειται για ένα σύ­στημα, βάσει του οποίου οι χώρες που ρυπαίνουν περισσότερο μπο­ρούν να… αγοράζουν, σε ένα ιδιό­τυπο χρηματιστήριο, «πιστωτικές μονάδες» από εκείνες που ρυ­παίνουν λιγότερο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανα­πτύξει ένα πολύ εξελιγμένο σύ­στημα στον τομέα αυτό, αλλά το αν αποτελεί τη λύση μένει να απο­δειχθεί. Ωστόσο, με το τρόπο αυ­τό γίνονται μόνο αργά βήματα προόδου και τίποτε περισσότερο.

Σήμερα, το Πρωτόκολλο του Κιότο και το μέλλον του έχουν φθάσει σε μια κρίσιμη καμπή. Το επόμενο έτος αρχίζει η τελευταία φάση (2008-2012), όπου θα πρέ­πει να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί. Για το λόγο αυτό, το κλίμα μετετράπη σε πρώτο θέμα στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής του G8 (μαζί φυσικά με το όραμα των Ευρωπαίων να ανα­λάβουν σε κάποιο σημαντικό διεθνές πολιτικό ζήτημα την πρωτο­βουλία από τις ΗΠΑ).

Οι εφετινές εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές (IPCC) του ΟΗΕ, ενόψει και της Συνόδου των Ηνω­μένων Εθνών στο Μπαλί της Ινδονησίας τον προσεχή Δεκέμβριο με βασικό θέμα την αναθεώρηση του Πρωτοκόλλου, υπήρξαν καταπέλτης για τον κίνδυνο της παγκόσμιας υπερθέρμανσης και την επίδραση του ανθρώπινου παράγοντα.

Ωστόσο, τα συμπεράσματα των εκθέσεων δεν φαίνεται να έπει­σαν τις μεγάλες χώρες για την αναγκαιότητα μιας πολυμερούς, συνεκτικής πολιτικής. Λίγο πριν από τη Σύνοδο των Οκτώ οι ΗΠΑ παρουσίασαν το δικό τους σχέδιο που μιλάει για παράκαμψη του ΟΗΕ και συνεργασία μεταξύ εκεί­νων των 15 χωρών με τη μεγαλύ­τερη παραγωγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να συμφωνήσουν ώς το 2008 στην εφαρμογή από κοινού μέτρων για τη μείωσή τους.

Στο ίδιο μήκος της παράκαμψης του ΟΗΕ φαίνεται ότι κινείται και το σχέδιο που παρουσίασε η Κίνα, το οποίο επισημαίνει την ανάγκη κάθε χώρα να επιλέγει ελεύθερα πώς θα αντιμετωπίσει τις κλιματικές αλλαγές, κινούμενο επίσης εκτός δεσμευτικών συμ­φωνιών στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Αν αυτή η παρελκυστική τακτική συ­νεχιστεί, τότε ο πλανήτης αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα…

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» στο φάκελο «Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ», στις 9 Ιουνίου 2007, σ. 2.

Facebook

0

Twitter

Linkedin

email

Print